Bij dementie gaan cognitieve functies achteruit zoals het herinneren, denken en redeneren. De meest voorkomende oorzaak van dementie is Alzheimer.

Het is je misschien opgevallen dat het vaker in bepaalde families voorkomt of mogelijk heeft een familielid dementie en ben je bang dat je het ook krijgt. Dus is dementie erfelijk?

Dit artikel vertelt je welke dementie erfelijk is, welke genen daarbij betrokken zijn, de genetische testen die uitgevoerd kunnen worden en de kans dat je dementie ontwikkelt.

Welke dementie is erfelijk?

Dementie wordt meestal niet via familieleden doorgegeven. Dit geldt voor de meeste vormen van dementie.

Dementie staat voor een groep symptomen die het geheugen negatief beïnvloedt en de dagelijkse activiteiten belemmeren. Ook je persoonlijkheid kan veranderen.

Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie. Een andere bekende vorm van dementie is Parkinson dementie.

Naast Alzheimer en Parkinson zijn er nog meer vormen van dementie waarvan er meerdere erfelijk kunnen zijn:

1. frontotemporale dementie (in 40-50% van de gevallen erfelijk)
2. Creutzfeldt-Jakob (minder dan 15% erfelijk)
3. Lewy body dementie (soms erfelijk)
4. gemengde dementie
5. vasculaire dementie (niet erfelijk)
6. Wernicke-Korsakoff (soms erfelijk)
7. ziekte van Huntington (erfelijk)
8. normale druk hydrocefalus (mogelijk erfelijk)

Hoe groot is de kans dat je dementie krijgt/overerft?

Jaarlijks is de kans dat een oudere volwassene dementie ontwikkelt 1-3%. Als familieleden dementie hebben neemt de kans op het ontwikkelen van dementie toe. 

Omgevingsfactoren spelen een grote rol. Dit blijkt uit onderzoeken onder tweelingen. Als een van de tweeling Alzheimer heeft zal de kans dat de andere tweeling Alzheimer krijgt 40-50% zijn.

Met mild cognitive impairment (MCI) zal de kans op dementie aanzienlijk toenemen. Het jaarlijkse risico dat je MCI dementie ontwikkelt is 10-15%.

Sommige mensen met MCI zullen dus Alzheimer ontwikkelen. Hier is een mogelijke verklaring voor.

Volgens sommige mensen duidt MCI op de vroege stadia van Alzheimer, waarin er hersenveranderingen zijn optreden.

Momenteel proberen onderzoekers te achterhalen waarom bij de een wel en de ander niet de MCI in Alzheimer overgaat.

Dementie Genen

De sterkste risicofactoren van Alzheimer is het APOE4 gen. Echter, als je APOE4 overerft betekent dat niet dat je Alzheimer zeker zult ontwikkelen.

De genetische link is veel sterker bij Familial Alzheimer’s disease (FAD). De kans dat je een gemuteerd gen van je ouders overerft is 50% en als je dit gen hebt betekent dat je uiteindelijk Alzheimer zal ontwikkelen. 

Meestal zal je alzheimer dan in de 40 of 50 jaar ontwikkelen.

DNA test alzheimer

Aangezien dementie erfelijk kan zijn, vraag je je al snel af of er genetische testen beschikbaar zijn.

Je kunt een DNA test laten uitvoeren, dit kan bij beginnende Alzheimer in sommige gevallen aangeraden worden.

Echter zullen de meeste deskundigen dit voor late Alzheimer niet aanraden.

Is mild cognitive impairment (MCI) erfelijk?

Maar liefst 12-19% van de mensen van 60 jaar en ouder heeft mild cognitive impairment (MCI). 

Dit is een licht cognitieve stoornis die de mensen in je omgeving kunnen opmerken, maar je dagelijks functioneren niet beïnvloedt.

Aangezien Alzheimer erfelijk kan zijn, vraag je je al snel af of MCI erfelijk is.

Genetische factoren kunnen een rol spelen bij het ontwikkelen van MCI. De erfelijkheidsgraad van MCI is ongeveer vergelijkbaar met Alzheimer dementie. 

Dit heeft onderzoek aangetoond. Hierbij werd ook oxidatieve DNA schade aangetroffen. 

Om precies te zijn was er vaker schade in het zogeheten mitochondriale DNA in de temporale hersenkwab en het nucleaire DNA van de temporale en frontale kwab.

Risicofactoren Dementie

Naast genetische risicofactoren zijn er ook andere risicofactoren van dementie zoals oudere leeftijd (belangrijkste risicofactor), diabetes, beroerte en depressie. Zo is de grootste risicofactor voor Alzheimer een oudere leeftijd. 

Genetica is een risicofactor van MCI maar de erfelijkheid moet nog veel beter in kaart gebracht worden.

Belangrijk onderzoek

Meerdere onderzoeken hebben aangetoond dat MCI erfelijk kan zijn, maar het is nog niet helemaal duidelijk hoe erfelijk het precies is.

Onderzoek is cruciaal om het in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen. 

Aangezien MCI het risico op dementie drastisch verhoogt, zou Alzheimer dus mogelijk eerder gediagnosticeerd kunnen worden.

De erfelijkheidsgraad van MCI en Alzheimer lijkt vergelijkbaar te zijn. Om deze reden kunnen er in de toekomst genetische associatiestudies uitgevoerd worden. 

Take home message

Is dementie erfelijk?

Je kunt dementie overerven, maar meestal zullen kinderen en kleinkinderen het niet overerven. Er kan wel een sterke genetische link zijn bij de zeldzamere vormen van dementie.

Niet elke vorm van dementie is erfelijk. Hierboven hebben we voor verschillende vormen van dementie beschreven of je ze kunt overerven.

Er is ook een genetische component bij mild cognitive impairment. Met MCI zal de kans om later dementie te ontwikkelen aanzienlijk toenemen. 

Net als bij de ziekte van Alzheimer kunnen er bij MCI ook genetische factoren een rol spelen.

Er wordt namelijk vaker oxidatieve schade gevonden in het mitochondriale hersen DNA bij mensen met MCI.

De erfelijkheidsgraad van MCI is ongeveer vergelijkbaar met die van Alzheimer. Dit blijkt uit een studie.

Hopelijk zijn de genetische verbanden voor de verschillende soorten dementie nu wat duidelijker geworden.