Als je overdag last hebt van overmatige slaperigheid vermoed je al gauw narcolepsie. Het is meestal namelijk het eerste en ook nog eens vaak het meest hinderlijke symptoom.

Narcolepsie kan je dagelijkse routine ernstig verstoren, het is daarom belangrijk om het op te sporen. Aan de hand van 5 typische symptomen kun je narcolepsie herkennen.

Dit artikel vertelt je de symptomen van narcolepsie, hoe de diagnose gesteld wordt, de oorzaken en behandelingsmogelijkheden.

Symptomen narcolepsie

De 5 hoofdsymptomen van narcolepsie zijn kataplexie, hallucinaties, overmatige slaperigheid overdag, slaapverlamming, slaapstoornissen. Deze symptomen worden daarom aangeduid met het CHESS acroniem.

Alle narcolepsiepatiënten hebben overdag last van overmatige slaperigheid. Niet alle 5 symptomen hoeven aanwezig te zijn.

1. Overmatige slaperigheid overdag: altijd en overal zonder waarschuwing in slaap vallen, meestal het eerste symptoom
2. Slaapverlamming: tijdens het inslaap worden of wakker worden een tijdelijk niet kunnen spreken of bewegen
3. Plotseling en oncontroleerbaar verlies van spierspanning (kataplexie): volledige spierzwakte, onduidelijke spraak, kan een paar minuten duren, kan getriggerd worden door intense emoties
4. Hallucinaties: bij het in slaap vallen (hypnagogische hallucinaties), bij het ontwaken (hypnopompische hallucinaties)
5. REM-slaapveranderingen: 15 minuten na in het inslapen zullen mensen met narcolepsie meestal al naar de REM-slaap overgaan

We zullen iets meer over deze symptomen vertellen.

De symptomen kunnen de eerste jaren verergeren en vervolgens het gehele leven aanhouden. 

Met narcolepsie is het ongeacht de omstandigheden vaak moeilijk om langere tijd wakker te blijven.

Het is dus niet verwonderlijk dat narcolepsie tot verminderde alertheid en concentratieverlies kan leiden.

De een heeft jaarlijks slechts een of twee kataplexie episodes terwijl de ander elke dag episoden kan hebben. Niet iedereen met narcolepsie zal kataplexie (verlies van spierspanning) ervaren. 

Hoewel slaapverlamming meestal slechts een paar seconden of minuten duurt, kan het erg beangstigend zijn. 

Niet iedereen met narcolepsie zal slaapverlamming ervaren en ook mensen zonder narcolepsie kunnen er last van hebben.

Tijdens je REM-slaap is tijdelijke verlamming namelijk normaal, maar je er bewust van zijn is natuurlijk geen pretje.

Tijdens de REM-slaap vinden de meeste dromen plaats, maar mensen met narcolepsie kunnen op elk moment van de dag REM-slaap hebben.

De hallucinaties worden ervaren alsof er een vreemde in je slaapkamer aanwezig is. Erg vervelend want ze kunnen bijzonder levendig zijn om dat je mogelijk nog niet volledig in slaap gevallen bent.

Diagnose narcolepsie

De diagnose narcolepsie kan gesteld worden aan de hand van de symptomen, slaapanamnese, medicatiegebruik, lichamelijk onderzoek en slaaponderzoek.

Slaaponderzoek is nodig om de diagnose te bevestigen en wordt in een centrum voor slaapstoornissen uitgevoerd die een overnachting vereisen. Hierbij worden twee essentiële slaaponderzoeken gebruikt:

1. PSG (polysomnografie): meten van verschillende fysiologische slaap parameters zoals de hersenactiviteit en ademhaling
2. MSLT (multiple sleep latency test): met een hersenfilmpje (EEG) wordt gekeken hoe snel je in slaap valt

Het kan ook zijn dat je een slaapdagboek moet bijhouden of een paar weken een polsbewegingssensor moet dragen.

Sterke emoties kunnen dus zelfs voor een plotseling verlies van spierspanning zorgen. Narcolepsie met kataplexie staat bekend als type 1 narcolepsie en narcolepsie zonder kataplexie wordt narcolepsie type 2 genoemd. 

Mensen met narcolepsie krijgen aanvankelijk vaak een verkeerde diagnose. Narcolepsie wordt nog wel eens door de war gehaald met slapeloosheid (18%), depressie (31%) en obstructieve slaapapneu (13%).

Oorzaken narcolepsie

Narcolepsie is een chronische neurologische slaapstoornis. Bij narcolepsie is de regulatie in de hersenen van de slaap-waakcycli verstoord. 

Dit wordt vaak veroorzaakt door een tekort aan hypocretine (orexine), een hersenstofje dat je slaap reguleert. 

Dit tekort wordt mogelijk veroorzaakt door een aanval van het immuunsysteem op de hersengebieden die hypocretine aanmaken.

Als gevolg kun je je overdag zeer slaperig voelen. Hier wil je natuurlijk wat aan doen.

Behandeling narcolepsie

Helaas bestaat er geen genezing voor narcolepsie, het is dus een chronische aandoening. 

Gelukkig kunnen medicijnen en leefstijlaanpassingen helpen bij het onder controle houden van de symptomen.

Medicijnen

1. Stimulantia: stimuleren het centrale zenuwstelsel, houdt je overdag wakker 
2. Selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s): voor de verlichting van kataplexie, slaapverlamming, hallucinaties en 
3. Natriumoxybaat: tegen kataplexie en bevordert de nachtelijke slaap, hogere doseringen kunnen de overmatige slaperigheid tegengaan
4. Tricyclische antidepressiva: voor het verlichten van kataplexie, het kan echter wel voor bijwerkingen zorgen zoals licht in het hoofd en een droge mond

Momenteel worden er nieuwe behandelingen voor narcolepsie onderzocht. 

Take home message

Narcolepsie is een chronische slaapstoornis. Als je overdag last hebt van overweldigende slaperigheid en plotselinge slaapaanvallen, heb je mogelijk narcolepsie. 

Dus heb ik narcolepsie?

De 5 hoofdsymptomen van narcolepsie zijn kataplexie, hallucinaties, overmatige slaperigheid overdag, slaapverlamming, slaapstoornissen (CHESS acroniem).

Aan de hand van de symptomen, slaapanamnese, medicatiegebruik, lichamelijk onderzoek en slaaponderzoek kan de diagnose narcolepsie gesteld worden.

De slaaponderzoeken waarmee narcolepsie bevestigd kan worden zijn polysomnografie (PSG) en multiple sleep latency test (MSLT).

Eventueel kan er een slaapdagboek of polsbewegingssensor gebruikt worden.

Hoewel narcolepsie niet genezen kan worden, zijn er wel geneesmiddelen en leefstijlaanpassingen waarmee je de symptomen onder controle kunt houden.