Iedereen is wel eens ongerust of bang, maar tijdens een paniekaanval zal er een stormloop van intense symptomen plaatsvinden, zowel mentale als lichamelijke symptomen. Een paniekaanval is dus overweldigend.

Het kan erg beangstigend zijn als een paniekaanval zonder duidelijk reden opkomt. Of je nou auto rijdt of op een bruiloft bent, paniekaanvallen kunnen op elk moment toeslaan. Paniekaanvallen kunnen wel een uur tot een paar uur duren.

Paniekaanvallen kunnen je dagelijks functioneren en kwaliteit van leven erg beperken. Gelukkig kun je er wat aan doen als het eenmaal is vastgesteld.

Aan de hand van een aantal tekenen en symptomen kun je het herkennen en van andere oorzaken onderscheiden.

Dit artikel vertelt je de symptomen van paniekaanvallen, paniekstoornis, hoe het gediagnosticeerd wordt inclusief de beschikbare behandelingen.

Symptomen paniekaanvallen

De aanvallen treden meestal plotseling zonder waarschuwing op en er kunnen fysieke, emotionele en cognitieve symptomen ervaren worden.

Symptomen van paniekaanvallen:

1. gevoel van gevaar of naderend onheil
2. snelle kloppende hartslag
3. zweten
4. flauw gevoel, duizeligheid, licht gevoel in het hoofd
5. misselijkheid
6. angstig gevoel, angst om dood te gaan
7. kortademigheid, een verstikkend gevoel, benauwdheid in de keel
8. pijn op de borst
9. beven, rillingen, trillende ledematen
10. opvliegers
11. oorsuizen
12. gevoelloosheid, pinnen-en-naaldengevoel
13. tintelende vingers
14. toiletbehoefte
15. droge mond
16. een kolkende maag
17. gevoel van onwerkelijkheid
18. gevoel alsof je niet met je lichaam verbonden bent, gevoel van onthechting

Meestal zijn er een aantal van deze symptomen of tekenen aanwezig.

Een paniekaanval kan heel snel zonder duidelijke reden opkomen. Paniekaanvallen duren in de meeste gevallen tussen de 5-20 minuten. Soms kan een paniekaanval wel een uur duren. 

Binnen enkele minuten zullen de symptomen meestal hun hoogtepunt bereiken. Als een paniekaanval eenmaal is afgenomen kun je je afgemat en vermoeid voelen.

De één heeft maandelijks 1-2 aanvallen terwijl een ander wekelijks meerdere aanvallen heeft. Het aantal aanvallen is afhankelijk van de ernst van de aandoeningen. 

Paniekaanvallen zijn erg beangstigend, maar gelukkig zijn ze niet gevaarlijk omdat het geen lichamelijk letsel zal toebrengen.

Aanvankelijk kunnen paniekaanvallen zonder waarschuwing plotseling opkomen maar na verloop van tijd worden ze meestal door bepaalde situaties uitgelokt. 

Uit angst voor volgende aanvallen ga je misschien bepaalde situaties vermijden.

Paniekstoornis

Als de paniekaanvallen vaker voorkomen over een langere periode wordt er van een paniekstoornis gesproken. Bij een paniekstoornis ervaar je regelmatig paniek- of angstaanvallen. 

Bij een paniekstoornis zijn er zowel psychische als lichamelijke symptomen.

Symptomen paniekstoornis:

1. plotselinge herhaalde paniekaanvallen waarbij er een overweldigende angst en vrees optreedt
2. gevoel van controleverlies
3. doodsangst
4. gevoel van naderend onheil gedurende een paniekaanval
5. intense bezorgdheid over wanneer de volgende paniekaanval gaat optreden
6. plaatsen waar paniekaanvallen zijn opgetreden vermijden

Lichamelijke symptomen paniekaanval:

1. bonzend of racend hart
2. ademhalingsmoeilijkheden
3. duizeligheid
4. trillen, rillingen
5. zweten
6. pijn op de borst
7. tintelende, gevoelloze handen
8. zwakte
9. misselijkheid, maagpijn

Diagnose paniekaanvallen

In het internationale classificatiesysteem DSM-5, is paniekstoornis als een angststoornis geclassificeerd.

In de richtlijnen staat dat er sprake is van een paniekstoornis als er regelmatig onverwachte paniekaanvallen optreden.

Ook moet minstens één paniekaanval tot angst voor een volgende aanval leiden die een maand of langer aanhoudt. Dit zal het gedrag veranderen zoals situaties vermijden die een aanval zou kunnen triggeren. 

Bij het diagnosticeren van een paniekstoornis moeten andere oorzaken zoals drugsgebruik en medicijnen uitgesloten worden. 

Er kan ook sprake zijn van een andere stoornis zoals een sociale fobie, posttraumatische stressstoornis (PTSS), obsessieve-compulsieve stoornis (OCD), of verlatingsangst.

De symptomen van een paniekaanval kunnen echter ook op andere aandoeningen of problemen duiden. 

Zo kan een snelle hartslag het gevolg zijn van een erg lage bloeddruk. Houd hier rekening mee.

Oorzaken paniekaanvallen

De precieze oorzaak van paniekaanvallen is onbekend. De volgende factoren kunnen kunnen een rol spelen:

1. stress, gevoeligheid voor stress
2. vatbaar zijn voor negatieve emoties
3. erfelijkheid
4. bepaalde hersenfunctieveranderingen

Er wordt gedacht dat de natuurlijke vecht-of-vluchtreactie een rol speelt omdat dezelfde reactie bij een paniekaanval optreedt.

Maar waarom het optreedt zonder duidelijk gevaar is onbekend.

De volgende factoren kunnen het risico op een paniekaanval of paniekstoornis verhogen:

1. grote stressvolle gebeurtenis: ernstige zieke of dood van een geliefde
2. als het in de familie voorkomt: angststoornissen worden vaak in families gezien
3. mentale gezondheidsproblemen waaronder depressies en angststoornissen
4. traumatische gebeurtenis: ongeluk, aanranding
5. alcoholgebruik, drugsmisbruik, overmatig cafeïnegebruik, roken
6. grote levensverandering: baby, scheiding
7. seksueel misbruik of fysiek misbruik in het verleden

Behandeling paniekaanvallen

Paniekaanvallen kunnen met medicijnen, psychotherapie of combinatie effectief gestopt worden. De behandelingsduur is afhankelijk van de ernst van de symptomen en de reactie op de behandeling. 

1. Psychotherapie: identificeren van de triggers en veranderen van gedachten, reacties en gedrag
2. Antidepressiva: serotonine selectieve heropnameremmers (SSRI’s), tricyclische antidepressiva (TCA’s), serotonine-noradrenaline heropnameremmers (SNRI’s), 
3. Anti-angstmedicatie: benzodiazepinen

Take home message

Paniekaanvallen kunnen zonder duidelijke reden opkomen en erg overweldigend zijn. 

Dus heb ik paniekaanvallen?

Symptomen van paniekaanvallen zijn snelle hartslag, angstig gevoel, angst om dood te gaan, zweten, misselijkheid, flauw gevoel, duizeligheid, kortademigheid, een verstikkend gevoel, pijn op de borst, beven, rillingen, trillende ledematen, oorsuizen, gevoelloosheid, pinnen-en-naaldengevoel, opvliegers, tintelende vingers, toilet behoefte, een kolkende maag, droge mond en een gevoel alsof je niet met je lichaam verbonden bent.

Meestal zijn er een aantal symptomen aanwezig. De één heeft af en toe paniekaanvallen terwijl een ander ze meerdere keren per week heeft.

Paniekaanvallen zijn beangstigend maar ongevaarlijk. De kans dat je door een paniekaanval in het ziekenhuis wordt opgenomen is onwaarschijnlijk.

Er is sprake van een paniekstoornis als er regelmatig onverwachte paniekaanvallen optreden. Hierbij moet minstens één paniekaanval tot angst voor een volgende aanval zorgen die een maand of langer duurt.

De paniekaanvallen zijn dus terugkerend en vaak onverwacht.