X-benen kunnen subtiel zijn waardoor je ze niet altijd direct opmerkt. Aan een aantal lichamelijke symptomen zoals kniepijn, pijnlijke voet, stijve gewrichten kun je X-benen herkennen.

Onbehandelde X-benen kunnen tot kniepijn en gewrichtsdegeneratie leiden. Het is dus belangrijk dat het vastgesteld en gecorrigeerd wordt. 

Dit artikel vertelt je de symptomen van X-benen, hoe het gediagnosticeerd wordt, de oorzaken inclusief behandelingsopties.

Zo herken je X-benen

Het symptoom dat het meeste opvalt is dat je voeten verder uit elkaar staan wanneer je je knieën tegen elkaar plaatst. Er is dus een grote opening tussen je voeten en je enkels zijn gescheiden.

Het is normaal dat je een kleine afstand tussen je voeten en enkels hebt, maar bij X-benen kan het tot wel 8 centimeter of meer zijn.

De andere symptomen zoals pijn zijn vaak het gevolg van het looppatroon door de X-benen. Er zit geen opening tussen je knieën wat je tijdens het lopen probeert te compenseren.

Symptomen X-benen:

1. kniepijn
2. heuppijn
3. als de knieen tegen elkaar staan raken de voeten elkaar niet aan
4. pijnlijke voet of enkel
5. pijnlijke gewrichten
6. stijve gewrichten
7. instabiele knie
8. mank lopen
9. loopproblemen
10. minder bewegingsvrijheid in de heupen
11. moeite met rennen
12. progressieve knieartritis (volwassenen)
13. ontevredenheid over de esthetiek

X-benen resulteert in overbelasting van één of beide knieën dat verschillende gevolgen heeft:

1. pijnklachten
2. knie instabiliteit
3. verdere botvervorming
4. progressieve degeneratie van het kniegewricht

X-benen kunnen voor gespannen spieren en ligamenten zorgen die vervolgens pijn in de enkels, voeten en heupen kunnen veroorzaken. Er kan ook een evenwichtige houding ontstaan als er één knie uit balans is.

Meestal zullen X-benen geen andere problemen veroorzaken, maar ernstige gevallen kunnen leiden tot kniepijn, loopproblemen en een mank been. 

Als de X-benen niet uit zichzelf verbeteren kan de druk op de knieen verhogen waardoor de kans op gewrichtsontsteking toeneemt. 

Bij volwassenen zal na vele jaren vaak de buitenkant (lateraal) van de knie overbelast worden en zal de binnenkant (mediaal) rekken wat vervolgens tot pijn, knie-instabiliteit en ontstoken gewrichten kan veroorzaken.

Dit wil je natuurlijk voorkomen, maar dan zal het eerst gediagnosticeerd moeten worden.

Diagnose X-benen

De dokter zal de benen onderzoeken, de klachten uitvragen en eventueel wat metingen verrichten. 

De arts kijkt onder andere naar de stand van je knieën als je staat, je looppatroon en of de lengte tussen je benen verschilt.

Mogelijk wordt je naar een orthopedisch chirurg doorverwezen. Met een röntgenfoto of bloedonderzoek kan er gekeken worden of er een onderliggende aandoening aan ten grondslag ligt.

Lichte X-benen op volwassen leeftijd is, mits je geen klachten hebt, meestal niets om je zorgen over te maken. 

X-benen kunnen op een onderliggende aandoening duiden, vooral wanneer de X-benen bij oudere kinderen of volwassenen ontstaan of met de leeftijd niet verbeteren.

Wanneer naar de dokter?

X-benen zijn een onderdeel van de groei en ontwikkeling en kunnen bij gezonde kinderen voorkomen die jonger zijn dan 6 of 7.

Naarmate het kind ouder wordt zullen de X-benen moeten verbeteren. Meestal hoef je je geen zorgen te maken.

Echter, bij de volgende tekenen en symptomen moet je naar de dokter:

1. meer dan 8 centimeter tussen de enkels als de knieën tegen elkaar aanstaan
2. verergering van het probleem
3. wanneer de hoek tussen de onderbenen en bovenbenen bij het staan sterk van elkaar verschilt
4. X-benen op 2-jarige leeftijd of bij een kind ouder dan 7 jaar
5. moeilijk lopen
6. kniepijn
7. als maar één been is aangedaan
8. wanneer de X-benen zich op volwassenen leeftijd ontwikkelen 
9. als er zorgen zijn over de manier van lopen van je kind

Oorzaken X-benen

Bij X-benen zijn je knieën naar binnen gebogen waarbij ze elkaar kunnen raken of stoten. Als gevolg zal er te veel kracht op de buitenzijde van je knie uitgeoefend worden wat tot pijn en schade kan leiden. 

Meestal zijn beide benen aangedaan, maar soms is slechts één knie getroffen.

Rond 4-jarige leeftijd zijn X-benen meestal het duidelijkst. Normaal gesproken hoort het bij de ontwikkeling en zullen de benen op 6- of 7-jarige leeftijd weer recht komen te staan. 

X-benen kunnen veroorzaakt worden door onderliggende problemen:

1. overmatige kniebelasting: overgewicht, losse kniebanden
2. rachitis: afwijkende botontwikkeling door een vitamine D- en calciumgebrek
3. infectie, verwonding
4. genetische bot- of gewrichtsaandoeningen

Als je als volwassene X-benen ontwikkelt, heeft het vaak te maken met gewrichtsproblemen zoals artrose (slijtage) of reuma (auto-immuunziekte).

X-benen worden ook wel genu valgum genoemd.

Behandeling X-benen

Correctie van de misvorming zorgt voor:

1. vebetereing van de kniemechanica en loopvermogen 
2. pijnvermindering
3. preventie snelle progressie van knieschade

De precieze behandeling van X-benen hangt grotendeels af van de oorzaak en ernst. Behandelingsopties omvatten:

1. behandeling onderliggende ziekte
2. regelmatige lichaamsbeweging: versterkt de beenspieren, evenwicht en houding
3. afvallen bij overgewicht: dieet en lichaamsbeweging
4. steunzolen
5. operatie: bij ernstige X-benen

Voordat je met een oefenprogramma begint moet je eerst met een dokter of fysiotherapeut overleggen.

Take home message

X-benen horen bij de groei en ontwikkeling. Naarmate het kind groeit zullen de benen meestal geleidelijk recht worden. 

Als dat niet gebeurt of als X-benen op volwassenen leeftijd ontstaan, is er misschien wat aan de hand.

Dus heb ik X-benen?

Het meest opvallende symptoom is een grote afstand tussen je voeten als je knieen tegen elkaar staan.

Andere symptomen van X-benen zijn kniepijn, heuppijn, pijnlijke gewrichten, pijnlijke voet of enkel, stijve gewrichten, instabiele knie, mank lopen, minder bewegingsvrijheid in de heupen, loopproblemen, moeite met rennen, ontevredenheid over de esthetiek, progressieve knieartritis (volwassenen).

Door de misvorming te corrigeren zal de kniemechanica en je loopvermogen verbeteren. De pijn zal afnemen en knieschade kan voorkomen worden. 

X-benen kunnen behandeld worden met lichaamsbeweging, afvallen bij overgewicht, steunzolen en in ernstige gevallen met chirurgie.