Hoe de Darmflora het Immuunsysteem Beïnvloedt

Een goede darmflora levert essentiële gezondheidsvoordelen op en is onderdeel van je immuunsysteem.

Wellicht heb je ergens gelezen over darmflora en vraag je je nu af of het je afweer beïnvloedt. Kortom, wat is de relatie tussen darmflora en het immuunsysteem?

Maar liefst 70 procent van het immuunsysteem bevindt zich in je darmslijmvlies. Gezonde darmbacteriën kunnen de ontwikkeling van T-cellen stimuleren, die gezonde lichaamscellen van schadelijke cellen kunnen onderscheiden. Uit studies blijkt dat veranderingen in de darmflora immuundysregulatie kan veroorzaken, wat tot auto-immuunziekten kan leiden. 

Dit artikel vertelt je de 7 immuunfuncties van de darmflora, en hoe je je darmflora en immuunsysteem kan versterken.

darmflora en immuunsysteem

Ontwikkeling immuunsysteem en darmflora 

De eerste dialoog tussen ons immuunsysteem en de darmbacteriën begint al tijdens de geboorte, op het moment dat ons lichaam voor de eerste keer in contact komt met microben.

Tijdens de groei vormt de darmflora de ontwikkeling van ons immuunsysteem, terwijl ons immuunsysteem gelijktijdig de samenstelling van de microbiota vormt.

Deze wederzijdse regulatie en communicatie wordt je hele leven in stand gehouden en is cruciaal voor een gezonde interactie tussen het immuunsysteem en de darmflora.

Ons immuunsysteem en darmflora zijn dus samen geëvolueerd. Door je darmflora gezond te houden kunnen ze effectief samenwerken en ons beschermen tegen schadelijke microben.

Darmflora en het immuunsysteem 

Tot voor kort werd gedacht dat bacteriën alleen onze spijsvertering ondersteunen, maar uit recente studies blijkt dat er heel veel interacties plaatsvinden tussen het immuunsysteem en de darmbacteriën.

Je darmen bevatten gastro-intestinale immuuncellen die lymfocyten afscheiden om schadelijke of lichaamsvreemde stoffen aan te vallen. 

Hoewel dit de belangrijkste cellen zijn, vervult de darmflora een aantal belangrijke immuunfuncties.

Het is opmerkelijk dat je darmflora zich ‘’buiten’’ je lichaam bevindt en je immuunsysteem zich in het lichaam bevindt en dat ze toch kunnen samenwerken. 

Immuunfuncties darmflora 

Onderzoekers hebben eindelijk kunnen aantonen hoe het darmmicrobioom het immuunsysteem bij mensen kan beïnvloeden. 

Via de volgende mechanismen ondersteunt de darmflora het immuunsysteem:

Immuunreactie

Uit nieuwe studies blijkt dat een gezonde darmflora kan signalen afgeven en daarmee een effectieve immuunreactie veroorzaken tegen verschillende bacteriële of virale ziekteverwekkers. 

Ziektepreventie

Toxines en ziekteverwekkers worden met het voedsel ingenomen, maar gelukkig kunnen je darmbacteriën deze schadelijke stoffen bestrijden. Je darmflora kan de groei namelijk voorkomen, waardoor je niet ziek zult worden. 

Tolerantie gunstige microben

De darmflora en ons immuunsysteem hebben zich verder ontwikkeld en doen naast het bestrijden van ziekteverwekkers nog meer. Dankzij de nauwe samenwerking, is er een tolerantie ontstaan voor nuttige microben. Hierdoor hebben de darmflora en het immuunsysteem een wederkerige relatie ontwikkeld, waarbij ze innig samenwerken en elkaar ondersteunen. Dit blijkt ook uit het feit dat 70-80% van onze immuuncellen zich in de darmen bevindt.

Aanmaak korteketenvetzuren

Gezonde darmmicroben maken korte ketenvetzuren aan die ons immuunsysteem stimuleren. Korte ketenvetzuren stimuleren de activiteit van regulatoire T-cellen, die abnormale immuunactivatie kunnen onderdrukken. Daarnaast versterken ze de darmbarrière en verhogen ze de IgA productie. Korte ketenvetzuren kunnen zelfs de ontstekingen in de hersenen verminderen.

Moleculaire signalen 

In gezonde omstandigheden zal het immuunsysteem de groei van goede microben bevorderen en een stabiele darmflora in stand houden. Een gezond microbioom zal op zijn beurt de ontwikkeling van immuuncellen ondersteunen door het produceren van moleculaire signalen en het ondersteunen van de fijnafstemming van immuunreacties.

Bevordert zelftolerantie

Een gezonde wisselwerking tussen ons immuunsysteem en darmmicrobiota bevordert de tolerantie voor onschadelijke microben en zorgt voor het in stand houden van zelftolerantie. Zelftolerantie is het vermogen van ons immuunsysteem om niet schadelijk te reageren op ons eigen lichaam . Hierdoor kunnen auto-immuunziektes voorkomen worden. 

Dynamische barrière

De darmwand vormt de primaire interface tussen ons lichaam en het darmmicrobioom. Het isoleert ons lichaam van de darmmicroben, terwijl het gewenste interacties juist mogelijk maakt. Het fungeert dus als een dynamische barrière.

Verstoorde darmflora en immuunfunctie 

Een verstoorde darmbarrière kan leiden tot een lekkende darm.

De integriteit en stabiliteit van de darmbarrière is cruciaal voor een gezonde relatie met de darmbacteriën. 

Een gezonde darmbarrière voorkomt dat schadelijke microbiële producten en pathogenen  ons lichaam kunnen betreden, dankzij de selectieve doorlaatbaarheid. 

Zodra de darmbarrière ontregeld raakt, verandert de permeabiliteit. Dit kan een “lekkende darm” veroorzaken. 

Bij een lekkende darm gebeurt het volgende: 

  1. macromoleculen worden, door veranderingen in de transportmechanismen, doorgelaten
  2. de tight junctions tussen epitheelcellen worden losser, waardoor de darmbarrière schadelijke stoffen laat passeren 

De darmbarrière is belangrijk voor ons immuunsysteem. Zodra de doorlaatbaarheid (permeabiliteit) van de darmbarrière echter verandert, is het minder goed in staat om ongewenste microben te blokkeren. 

Als gevolg hiervan kunnen er chronische ontstekingsreacties en veranderde immuunreacties ontstaan, waardoor onze fysiologische processen worden ondermijnd. 

Een lekkende darm verhoogt de kans op allergieën en auto-immuniteit.

Toekomstig onderzoek 

Momenteel wordt uitgezocht hoe de darmsamenstelling precies verandert bij verschillende ziekten en welke interacties tussen de darmflora en het immuunsysteem plaatsvinden tijdens ziekte . 

Je darmflora speelt zelfs een rol bij het ontstaan van darmkanker. Uit muizenstudies blijkt dat darmkanker voortkomt uit een interactie tussen het immuunsysteem, de epitheelcellen van de dikke darm en het microbioom.

Immuunsysteem en darmflora versterken 

Je kan je darmflora en immuunsysteem versterken met je dieet of probiotica. 

Dieet

Een westers dieet bestaat veelal uit smakelijke, maar energierijke voedingsmiddelen. Deze bevatten vaak veel verzadigde vetten, dierlijke eiwitten, zout en enkelvoudige suikers en juist weinig plantaardige vezels. 

Een tekort aan plantaardige vezels verzwakt de darmflora, wat in verband wordt gebracht met immuundysfuncties. 

Zo kunnen verzadigde lange keten vetzuren en hoge inname van zout de schadelijke acties van immuuncellen (TH17-cellen) stimuleren, wat de kans op auto-immuunreacties verhoogd. 

Korte-keten vetzuren, die door bepaalde microben worden geproduceerd, kunnen juist de activiteit van regulatoire T-cellen stimuleren.

Regulatoire T-cellen kunnen ontstekingsreacties voorkomen tegen onschadelijke microben, doordat het abnormale immuunactivatie onderdrukt. Regulatoire T-cellen houden de immuuntolerantie dus in stand, zodat het lichaam geen voedingsstoffen, darmmicrobiota of eigen antigenen gaat aanvallen. 

Korte-keten vetzuren ondersteunen daarnaast de integriteit van de darmbarrière, verhogen de IgA productie, en bevorderen de darm homeostase door ontstekingen te verminderen en de darm afscheiding te verhogen. 

Deze korte-keten vetzuren kunnen zelfs de hersenen bereiken, waar ze neuro-inflammatoire reacties verminderen en daarmee neurodegeneratieve ziekten kunnen voorkomen.

Vezelrijke diëten verhogen de korte-keten vetzuren, waardoor ons immuunsysteem ondersteunt wordt. 

Zodra darmbacteriën onoplosbare vezels en koolhydraten fermenteren, ontstaan acetaat en butyraat.

Door plantaardig voedsel te eten kunnen microben korte keten vetzuren aanmaken, waarmee de hersenen en het immuunsysteem gezond blijven.

Probiotica 

Sterker immuunsysteem. Het meest voorkomende type probioticum Lactobacillus acidophilus kan je immuunsysteem versterken. 

Daarnaast helpt lactobacillus zuivelproducten beter te verteren voor lactose-intolerante mensen en stimuleert het de spijsvertering in het algemeen. Bifidobacterium is vergelijkbaar qua werking. 

Auto-immuunziekte. Uit studies blijkt dat de probiotica stammen B. bifidum, Blautia coccoides, Ruminococcus obeum, en L. casei stam Shirota de tolerantie kunnen herstellen en ontstekingen kunnen verminderen.

Wees voorzichtig met probiotica als je de auto-immuunziekte systemische lupus erythematosus hebt. Uit een muizenstudie blijkt dat een commensale Lactobacillus-stam de symptomen van deze ziekte kan verergeren door het immuunsysteem te triggeren.

Take home message 

Je darm wordt ook wel de ontmoetingsplek van bacteriën en immuuncellen genoemd. En niet zonder reden. Je darmflora is onmisbaar, omdat 70 procent van je immuunsysteem zich in je darmen bevindt. 

Een gezonde dynamische darmbarrière zorgt ervoor dat onschadelijke stoffen het lichaam binnen kunnen komen, terwijl schadelijke stoffen worden tegengehouden. 

Hierdoor wordt het immuunsysteem ondersteund en zullen zelfs de hersenprestaties verbeteren. Dysbiose of onevenwichtigheden in je darmflora kunnen dus bijdragen aan de ontwikkeling van auto-immuunziekten.

De relatie tussen veranderingen in de darmflora en verschillende ziekten wordt momenteel onderzocht. Er worden miljoenen euro’s uitgegeven om darmflora stammen met verschillende ziekten te catalogiseren. Heel veel patiënten met immuun gerelateerde aandoeningen zullen baat hebben bij deze kennis. 

Over Diederik

Diederik heeft een medisch-wetenschappelijke achtergrond. In zijn vrije tijd schrijft hij onder andere over gezondheidskwesties voor Human Nature.

Bronnen

O’Hara, A. M., & Shanahan, F. (2006). The gut flora as a forgotten organ. EMBO reports, 7(7), 688-693.

Goto, Y., & Kiyono, H. (2012). Epithelial barrier: an interface for the cross‐communication between gut flora and immune system. Immunological reviews, 245(1), 147-163.

Sears, C. L. (2005). A dynamic partnership: celebrating our gut flora. Anaerobe, 11(5), 247-251.

Cebra, J. J. (1999). Influences of microbiota on intestinal immune system development. The American journal of clinical nutrition, 69(5), 1046s-1051s.

Ghosh, S., Van Heel, D., & Playford, R. J. (2004). Probiotics in inflammatory bowel disease: is it all gut flora modulation?. Gut, 53(5), 620-622.

Berer, K., & Krishnamoorthy, G. (2012). Commensal gut flora and brain autoimmunity: a love or hate affair?. Acta neuropathologica, 123(5), 639-651.

Lundin, A., Bok, C. M., Aronsson, L., Björkholm, B., Gustafsson, J. Å., Pott, S., … & Pettersson, S. (2008). Gut flora, Toll‐like receptors and nuclear receptors: a tripartite communication that tunes innate immunity in large intestine. Cellular microbiology, 10(5), 1093-1103.

Cerf-Bensussan, N., & Gaboriau-Routhiau, V. (2010). The immune system and the gut microbiota: friends or foes?. Nature Reviews Immunology, 10(10), 735-744.

Knight, D. J. W., & Girling, K. J. (2003). Gut flora in health and disease. The Lancet, 361(9371), 1831.