Bij de behandeling van aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) kan methylfenidaat voorgeschreven worden. Het staat ook wel bekend onder de merknaam Ritalin.

Methylfenidaat verhoogt het dopamineniveau in de hersenen. Dit heeft invloed op de hersengebieden die bij aandacht en gedrag betrokken zijn. Dankzij dit medicijn wordt je minder hyperactief of impulsief. Het zal ook bij de concentratie helpen.

Hoe lang werkt methylfenidaat?

Dit artikel vertelt je belangrijke factoren die de werkingsduur van methylfenidaat kunnen beïnvloeden, en wanneer methylfenidaat begint te werken.

Dit bepaalt hoe lang methylfenidaat werkt

Hoe lang methylfenidaat in je lichaam blijft wordt door een aantal factoren beïnvloedt:

• gewicht: bij zwaardere mensen zal methylfenidaat sneller geëlimineerd worden
• leeftijd: bij oudere mensen zal methylfenidaat langzamer geëlimineerd worden
• alcohol: door alcohol zal methylfenidaat langzamer afgebroken worden, de afbraak van alcohol krijgt van de lever namelijk prioriteit
• metabolisme: het metabolisme kan de snelheid waarmee methylfenidaat afgebroken worden aanzienlijk beïnvloeden
• immediate-release vormen of extended-release vorm
• hydratatie, voedselinname: beïnvloeden de opname en afgifte van methylfenidaat

Naast hoe lang het werkt en hoe lang het in je lichaam blijft, is het ook goed om te weten wanneer het begint te werken.

Wanneer begint methylfenidaat te werken?

Hoe snel het begint te werken is afhankelijk van of het met of onmiddellijke of verlengde afgifte is.

De piekeffecten zullen doorgaan snel gevoeld worden en daarna snel verdwijnen. Na inname zal methylfenidaat binnen 30-60 minuten moeten beginnen te werken.

De piek van de werking ligt bij oraal gebruik van de immediate-release versie rond de 2-4 uur.

Het kan een paar weken duren voordat de volledige effecten merkbaar zijn. Binnen een maand zou het concentratievermogen en andere symptomen moeten verbeteren.

Er kan met een lage dosis begonnen worden waarna het in 2-4 weken langzaam tot de volledige dosis verhoogd wordt.

Hoe werkt methylfenidaat?

Methylfenidaat stimuleert het centrale zenuwstelsel en zorgt ervoor dat er meer noradrenaline en dopamine in je hersenen beschikbaar is.

Dit klinkt in eerste instantie misschien vreemd, maar deze stimulerende geneesmiddelen zullen mensen met ADHD niet drukker maken. Integendeel, het bevordert de concentratie juist.

Zo stimuleert methylfenidaat de hersengebieden die bij mensen met ADHD onderactief zijn, waaronder concentratie.

Noradrenaline en dopamine

Methylfenidaat blokkeert noradrenaline en dopamine. Dit zijn twee hersenstoffen die boodschappen tussen zenuwcellen overbrengen.

De heropname wordt dus geblokkeerd. Hierdoor kunnen ze niet opnieuw in de hersenen opgenomen worden nadat ze zijn vrijgelaten. 

In de presynaptische spleet zal hierdoor het dopamine- en noradrenalineniveau toenemen.

Hiermee wordt de hersenactiviteit verhoogd, met name in de hersengebieden die bij aandacht en gedrag betrokken zijn.

Bijwerkingen methylfenidaat

De meest voorkomende bijwerkingen van methylfenidaat: 

1. verminderde eetlust, mogelijk gewichtsverlies
2. maagklachten
3. moeite met inslapen
4. prikkelbaarheid, gejaagdheid
5. constipatie
6. hartkloppingen

Maar dat was nog niet alles.

Bijwerkingen van methylfenidaat zijn:

1. prikkelbaarheid, nervositeit, rusteloosheid
2. duizeligheid
3. moeite met in slaap vallen, moeite om in slaap blijven
4. misselijkheid, braken
5. hoofdpijn
6. slaperigheid
7. droge mond, brandend maagzuur, diarree, maagpijn
8. verlies van eetlust, gewichtsverlies
9. minder seksueel verlangen
10. rugpijn
11. oncontroleerbare beweging van een lichaamsdeel, spierspanning
12. hevig zweten

Informeer je arts wanneer de symptomen niet weggaan of ernstig zijn.

Er kunnen ook ernstige bijwerkingen optreden. Bel je dokter direct als er een van de volgende symptomen optreden. In noodgevallen moet je je medische laten behandelen.

1. pijn op de borst
2. snelle, onregelmatige of kloppende hartslag
3. kortademigheid
4. moeilijk of trage spraak
5. overmatige vermoeidheid
6. flauwvallen, toevallen
7. gevoelloosheid van een been of arm of zwakte
8. wazig zien of veranderingen in het gezichtsvermogen
9. je tegenover anderen ongewoon wantrouwend voelen 
10. dingen die niet waar zijn geloven
11. verbale tics of motorische tics
12. hallucineren
13. agitatie, stemmingswisselingen, abnormaal opgewonden stemming, depressie
14. pijn, gevoelloosheid, of gevoeligheid voor temperatuur in de tenen of vingers
15. pijnlijke frequente erecties, langer dan 4 uur durende erectie
16. huidskleurverandering van bleek naar blauw tot rood in de tenen of vingers
17. koorts
18. onverklaarbare wonden aan de tenen of vingers
19. moeite met slikken of ademhalen
20. zwelling van het gezicht, de ogen, de lippen, de tong, de mond, of de keel
21. vervellen of blaarvorming van de huid, huiduitslag, netelroos, jeuk
22. heesheid

Take home message

Methylfenidaat is een stimulerend middel dat onder actieve hersengebieden in mensen met ADHD kan stimuleren. De merknaam van methylfenidaat is Ritalin.

De halfwaardetijd van middelen die het centrale zenuwstelsel stimuleren is doorgaans zeer kort. Het zal ook snel gaan werken. Hoe lang werkt methylfenidaat?

De immediate-releasevorm zal ongeveer 4-6 uur duren en de extended-release vormen kunnen 10-14 uur duren.

Bijwerkingen van methylfenidaat zijn onder andere prikkelbaarheid, nervositeit, rusteloosheid, misselijkheid, braken, rugpijn, hoofdpijn, slaperigheid, duizeligheid, droge mond, brandend maagzuur, diarree, maagpijn, moeite met in slaap vallen, moeite om in slaap blijven, verlies van eetlust, gewichtsverlies, minder seksueel verlangen, oncontroleerbare beweging van een lichaamsdeel, spierspanning, hevig zweten.