Geschreven door Dirk Cornelis, BSc
Dankzij antibiotica kunnen infecties behandeld worden waar je vroeger aan zou overlijden. Zonder antibiotica zouden kleine ingrepen zoals een blindedarmoperaties levensgevaarlijk zijn. Bovendien maakt het complexe operaties mogelijk. Maar hoe werkt antibiotica?
KORT ANTWOORD
Antibiotica werkt op twee hoofdmanieren. Antibiotica vallen ofwel de structuur van de bacteriën aan zoals de celwand, ofwel het vermogen om zich te delen en voort te planten. Zo kunnen de antibiotica penicilline en cefalosporine rechtstreeks de bacteriële celwand aanvallen en daarmee de bacterie doden. Dit worden ook wel bactericide genoemd. Andere antibiotica zoals tetracycline en erytromycine kunnen de voortplanting en dus de groei van de bacterie blokkeren. Dit worden ook wel bacteriostatische antibiotica genoemd. De celwand van bacteriën bestaat uit peptidoglycaan dat voor stevigheid zorgt. Antibiotica zoals penicilline valt deze celwand aan waardoor de celwand kapot gaat en de bacterie niet meer in het menselijk lichaam kan overleven.
Dit artikel vertelt je de werkingsmechanismen van antibiotica, de verschillende soorten antibiotica inclusief de bijwerkingen.
Antibiotica doodt bacteriën op 5 manieren
Er zijn vijf werkingsmechanismen waarmee antibiotica de bacteriële cellen doden of de groei vertragen:
- Celmembraan wijziging
- Eiwitsynthese remming (translatie)
- Celwandsynthese remming
- Antimetaboliet activiteit
- Nucleïnezuursynthese remming (bouwstenen DNA)
Weetje
Wist je dat de gemiddelde levensverwachting na de ontdekking van antibiotica met maar liefst 8 jaar is gestegen?
De ziekte kan zich alleen voortzetten als er miljoenen bacteriën geproduceerd worden. Antibiotica gaan dit effectief tegen en creëren tijd zodat je lichaamseigen immuunsysteem de bacteriën kan opruimen.
Wanneer is iets een antibioticum?
De namen van groepen geneesmiddelen kunnen nogal verwarrend zijn. Dus wanneer wordt iets een antibioticum wordt genoemd?
In wezen is elke stof die bacteriën doden of de vermenigvuldiging of groei ervan remt een antibioticum. Antibiotica zijn antimicrobiële stoffen die bacteriële infecties effectief aanpakken.
Naast bacteriën heb je natuurlijk ook andere soorten microben zoals virussen en schimmels. Antibiotica zijn dus specifiek op bacteriën gericht.
Antibiotica verschilt echter wel van andere soorten antimicrobiële stoffen zoals antiseptica. Wanneer het infectierisico tijdens een operatie groot is kunnen er antiseptica gebruikt worden die de oppervlakken steriliseren.
Verschillende soorten antibiotica
Antibiotica blokkeren de vitale processen in bacteriën waardoor ze zich niet meer kunnen vermenigvuldigen. Er zijn verschillende soorten antibiotica die tegen verschillende soorten bacteriën werken.
Zo zijn er gespecialiseerde antibiotica die bepaalde bacteriën effectief kunnen elimineren, tegenover breedspectrumantibiotica die tegen een breed scala aan bacteriën gebruikt kunnen worden.
Aan de hand van aanvullende onderzoek kunnen specifieke bacteriën geïdentificeerd worden.
Waarom antibiotica niet tegen virussen werkt
Antibiotica heeft geen effect op de celwand van een geïnfecteerde cel. Virussen dringen namelijk je lichaamseigen cellen binnen waar ze zich reproduceren. Hier worden ze door een beschermende eiwitlaag omgeven.
Antibiotica heeft geen effect op menselijke cellen omdat ze geen peptidoglycane celwand hebben dat gevoelig is voor antibiotica.
Antibiotica behoort tot de antimicrobiële middelen, om specifieker te zijn tot de antibacteriële middelen. Het werkt dus alleen tegen bacteriën en niet tegen virussen.
Bijwerkingen antibiotica
Antibiotica kan voor een aantal bijwerkingen zorgen waarvan de meeste bijwerkingen op het spijsverteringstelsel betrekking hebben.
Ongeveer 10% van de mensen zal hier last van krijgen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:
- diarree
- misselijkheid
- overgeven
- eetlust verlies
- indigestie
- opgeblazen gevoel
- buikpijn
Take home message
Bij bacteriële infecties wordt antibiotica voorgeschreven. Antibiotica zijn een van de meest gebruikte geneesmiddelen. Veel mensen vragen zich af wat precies het werkingsmechanisme hierachter is.
Dus hoe werkt antibiotica?
Antibiotica vallen de structuren van de bacteriële cel aan of ze verstoren de essentiële processen in de cel. Dit zal de groei van de bacterie vertragen of de bacterie doden.
Antibiotica vallen de coating van de bacteriële cel aan waardoor de bacterie ofwel dood gaat (bactericide), ofwel de groei vertraagd wordt (bacteriostatisch).
Het kan een paar dagen duren voordat de antibiotica werkt en je verbeteringen opmerkt. Het kan bij een bacteriële longontsteking ook langer duren voordat je hersteld bent.
Over Diederik
Bronnen
Kannan, K., Kanabar, P., Schryer, D., Florin, T., Oh, E., Bahroos, N., … & Mankin, A. S. (2014). The general mode of translation inhibition by macrolide antibiotics. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(45), 15958-15963.
Hartmann, G., Behr, W., Beissner, K. A., Honikel, K., & Sippel, A. (1968). Antibiotics as inhibitors of nucleic acid and protein synthesis. Angewandte Chemie International Edition in English, 7(9), 693-701.
Culp, E. J., Waglechner, N., Wang, W., Fiebig-Comyn, A. A., Hsu, Y. P., Koteva, K., … & Wright, G. D. (2020). Evolution-guided discovery of antibiotics that inhibit peptidoglycan remodelling. Nature, 578(7796), 582-587.
