Aspartaam is een bron van controverse geworden, omdat steeds meer studies aantonen dat zoetstoffen slecht voor de gezondheid kunnen zijn. 

De hersenen kunnen geen onderscheid maken tussen aspartaam en natuurlijke suikers. Als je aspartaam binnenkrijgt, verwachten je hersenen namelijk dat er calorieën volgen, wat veel verschillende gezondheidsproblemen kan veroorzaken.

Wellicht heb je iets van de controverse meegekregen en vraag je je nu af of het daadwerkelijk zo schadelijk is als dat beweerd wordt. Kortom, is aspartaam slecht?

Aspartaam kan overeten, hoofdpijn, gewichtstoename, diabetes, geheugenverlies en een veranderd darmmicrobioom veroorzaken. Nadelige effecten van aspartaam treden alleen op bij zeer hoge concentraties, waar de meeste mensen niet aan komen. Overeten door aspartaam ontstaat door twee verschillende mechanismen: 

  • Verwachting: omdat het lichaam minder calorieën binnenkrijgt dan het verwacht had, wordt het honger gevoel versterkt.
  • Aangetaste associatie: het lichaam leert de associatie tussen zoete smaak en calorieën af waardoor grote maaltijden niet meer tot een vol gevoel leiden.

Veilige hoeveelheid aspartaam 

De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeft honderden aspartaam studies beoordeeld.

De EFSA oordeelde dat dagelijks 40 milligram per kilogram lichaamsgewicht veilig is. Echter, de meeste mensen komen niet aan deze hoeveelheden.

Zo bevat een blikje zero calorie frisdrank maar 190 mg aspartaam. Je zou dus meer dan 19 blikjes moeten drinken om de grenswaarde te overschrijden. 

Negatieve effecten aspartaam 

Zeer hoge aspartaamconcentraties kunnen het volgende veroorzaken:

Hoofdpijn en migraine 

Een bijproduct van aspartaam is glutamaat. Glutamaat staat erom bekend dat het migrainesymptomen  kan verergeren en hoofdpijn veroorzaken.

Minder vol gevoel

Een review van studies toonde een verband aan tussen zoetstoffen en een verhoogde voedselinname.

Zoete smaken bereiden het lichaam voor op calorieën en wanneer je genoeg hebt gegeten, krijg je een verzadigd en vol gevoel.

Echter, zoetstoffen misleiden het lichaam en omdat je geen calorieën binnenkrijgt. Als gevolg verdwijnt de associatie tussen zoete smaken en calorieën. 

Het afleren van deze associatie betekent ook dat zoete snacks geen verzadigd gevoel meer opleveren. Dit leidt tot vaker overeten.

Gewichtstoename

Kunstmatige zoetstoffen kunnen de stofwisseling verstoren vanwege de zoete smaak. De zoetstoffen zijn soms honderden keren zoeter dan normale suiker.

Deze zoetheid staat niet gelijk aan het aantal calorieën die natuurlijke voedingsmiddelen leveren wat verwarring kan creëren voor het lichaam.

Als je na de zoete smaak geen calorieën binnenkrijgt, kunnen de hersenen signalen gaan afgeven dat ze juist meer nodig hebben. Als gevolg verstoort de stofwisseling. 

Diabetes

Aspartaam beinvloedt het metabolisme waardoor ook de bloedsuikerregulering aangetast kan raken. 

Omdat zoete smaken niet altijd tot een calorie-inname leiden, reageert het lichaam minder adequaat op natuurlijke suikers. Aspartaam kan hierdoor het risico op diabetes verhogen. 

De alvleesklier kan hierdoor beschadigd raken, wat de insulineproductie beïnvloed. 

Omdat de stofwisseling verstoort raakt, kan het bovendien tot het metabool syndroom leiden. 

Verandert darmmicrobioom 

Een overzicht van studies toont aan dat langdurige zoetstofinname het darmmicrobioom kan ontregelen. Het evenwicht en de diversiteit van darmbacteriën kunnen verstoort raken. 

Deze verstoring kan tot verlaagde insulinegevoeligheid leiden, wat de belangrijkste risicofactor is voor suikerziekte. 

Geheugenverlies

Light dranken die aspartaam bevatten, verhogen het risico op dementie tot wel 300%. 

Aspartaam is de grootste boosdoener omdat het wordt afgebroken tot methanol, wat vervolgens weer wordt omgezet in formaldehyde. 

Formaldehyde is met name schadelijk voor de hersenen. 

Overige mogelijke bijwerkingen 

De volgende ziekten worden wel in verband gebracht met aspartaam, maar er is nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs om aspartaam als risicofactor te concluderen.

  1. duizeligheid
  2. hoofdpijn
  3. angst
  4. stemmingswisselingen: prikkelbaarheid
  5. depressie
  6. epileptische aanvallen
  7. opgeblazen buik
  8. ADHD
  9. aangeboren handicaps
  10. ziekte van Alzheimer
  11. kanker
  12. lupus
  13. erectiestoornissen, impotentie
  14. multiple sclerose
  15. diarree

Alternatieven aspartaam

Er bestaan gelukkig een aantal natuurlijke alternatieven voor aspartaam. De volgende keer als je je drank of voedsel zoet, doe dat dan met: 

  1. ahornsiroop
  2. honing
  3. vruchtensap
  4. agavesiroop
  5. stevia bladeren
  6. blackstrap molasses (melasse stroop)

Wees je er wel van bewust dat deze alternatieve veel calorieën bevatten dus gebruik ze met mate.

Waar zit aspartaam in 

Aspartaam wordt in voedsel verwerkt om het aantal calorieën en suikers te verminderen. Aspartaam zit in de volgende voedingsmiddelen:

  1. Gearomatiseerde poederdranken
  2. Koolzuurhoudende frisdranken
  3. Oploskoffie (instant koffie), instant theedranken
  4. Tafelzoetstoffen
  5. Vruchtensap
  6. Zuivelproducten
  7. Yoghurt
  8. Pudding, diepvries desserts
  9. Pepermuntjes
  10. Kauwgom
  11. Granen
  12. Snoep

Take home message 

Dagelijks aspartaam consumeren is tot op heden geaccepteerd omdat de wetenschap nog geen consistente en definitieve conclusies heeft kunnen trekken. 

Hoge aspartaaminname verhoogd het risico op hoofdpijn, overeten, gewichtstoename, geheugenverlies, suikerziekte en een veranderd darmmicrobioom. 

Echter, deze nadelige effecten treden alleen op bij zeer hoge concentraties die de meeste mensen simpelweg niet bereiken. 

Overeten ontstaat door twee verschillende mechanismen, namelijk door een versterkt hongergevoel en een verminderde zoete smaak-calorie associatie.

Omdat de langetermijneffecten van aspartaam nog niet volledig helder zijn, is het verstandig om aspartaamgebruik te minimaliseren of te vervangen met één van de beschreven natuurlijke alternatieven. 

Over Diederik

Diederik heeft een medisch-wetenschappelijke achtergrond.

Bronnen

Butchko, H. H., Stargel, W. W., Comer, C. P., Mayhew, D. A., Benninger, C., Blackburn, G. L., … & Trefz, F. K. (2002). Aspartame: review of safety. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 35(2), S1-S93.

De la Hunty, A., Gibson, S., & Ashwell, M. (2006). A review of the effectiveness of aspartame in helping with weight control. Nutrition Bulletin, 31(2), 115-128.

Schiffman, S. S., Buckley III, C. E., Sampson, H. A., Massey, E. W., Baraniuk, J. N., Follett, J. V., & Warwick, Z. S. (1987). Aspartame and susceptibility to headache. New England Journal of Medicine, 317(19), 1181-1185.

EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (ANS). (2013). Scientific Opinion on the re‐evaluation of aspartame (E 951) as a food additive. EFSA Journal, 11(12), 3496.

Nettleton, J. E., Reimer, R. A., & Shearer, J. (2016). Reshaping the gut microbiota: Impact of low calorie sweeteners and the link to insulin resistance?. Physiology & behavior, 164, 488-493.

Azad, M. B., Abou-Setta, A. M., Chauhan, B. F., Rabbani, R., Lys, J., Copstein, L., … & Zarychanski, R. (2017). Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. Cmaj, 189(28), E929-E939.

Palmnäs, M. S., Cowan, T. E., Bomhof, M. R., Su, J., Reimer, R. A., Vogel, H. J., … & Shearer, J. (2014). Low-dose aspartame consumption differentially affects gut microbiota-host metabolic interactions in the diet-induced obese rat. PloS one, 9(10), e109841.

Ranney, R. E., Oppermann, J. A., Muldoon, E., & McMahon, F. G. (1976). Comparative metabolism of aspartame in experimental animals and humans. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A Current Issues, 2(2), 441-451.

Magnuson, B. A., Burdock, G., Doull, J., Kroes, R. M., Marsh, G. M., Pariza, M. W., … & Williams, G. M. (2007). Aspartame: a safety evaluation based on current use levels, regulations, and toxicological and epidemiological studies. Critical reviews in toxicology, 37(8), 629-727.

Lohner, S., Toews, I., & Meerpohl, J. J. (2017). Health outcomes of non-nutritive sweeteners: analysis of the research landscape. Nutrition journal, 16(1), 1-21.

Swithers, S. E. (2013). Artificial sweeteners produce the counterintuitive effect of inducing metabolic derangements. Trends in Endocrinology & Metabolism, 24(9), 431-441.

Kuk, J. L., & Brown, R. E. (2016). Aspartame intake is associated with greater glucose intolerance in individuals with obesity. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 41(7), 795-798.