Kalium is een belangrijk mineraal en zit in je spieren, botten, bloed en lever. Kalium zorgt voor een gezonde hartfunctie, zenuwfunctie, spiersamentrekkingen en vochtbalans.
Uit onderzoek blijkt dat 98% van de mensen niet genoeg kalium binnenkrijgt. De oorzaak is waarschijnlijk ons Westerse dieet wat veel verwerkt voedsel bevat en juist weinig plantaardig voedsel zoals groenten, fruit, noten en bonen.
In deze blog nemen we het spoorelement kalium volledig onder de loep.
Oorzaken en symptomen van een kaliumtekort
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid kalium is 4.700 milligram. Wanneer het kaliumgehalte in het bloed lager is dan 3,5 mmol per liter is er sprake van een kaliumtekort.
Een te laag kaliumgehalte veroorzaakt prikkelbaarheid, vermoeidheid en een hoge bloeddruk.
De oorzaak van een een kaliumtekort is zelden het dieet. Meestal ontstaat het wanneer je plotseling veel vocht verliest zoals bij diarree, (chronisch) braken, bloedverlies en overmatig zweten.
De meest voorkomende oorzaak van een te laag kalium is het gebruik van plaspillen, ook wel diuretica genoemd.
Plaspillen worden vaak voorgeschreven voor ouderen met een hoge bloeddruk of hartaandoening. Dit is de reden waarom kaliumtekort veel optreedt bij ouderen.
Lees meer over de oorzaken en symptomen van een kaliumtekort.
De oorzaken van kaliumtekort
- Plaspillen (diuretica)
- Braken
- Diarree
- Chronische nierziekte
- Overmatig alcoholgebruik
- Diabetische keto acidose (verzuring van het bloed)
- Overmatig gebruik van laxeermiddelen
- Foliumzuurtekort
- Overmatig zweten
- Antibioticagebruik
- Primair aldosteronisme (Één of beide bijnieren maken te veel aldosteron)
De symptomen van kaliumtekort
Symptomen treden alleen op als je een groot tekort aan kalium hebt. Vaak zijn zwakheid en vermoeidheid de eerste tekenen van een kaliumtekort.
Veel voorkomende tekenen en symptomen van een kaliumtekort:
- Zwakheid en vermoeidheid
- Spierkrampen
- Spierpijn en stijfheid
- Spijsverteringsproblemen
- Tintelingen en gevoelloosheid
- Hartkloppingen
- Stemmingswisselingen
- Ademhalingsmoeilijkheden
Kalium rijke voeding
Als je weet welke voedingsmiddelen kaliumrijk zijn, kan je je dieet aanpassen zodoende een kaliumtekort te voorkomen.
Kalium in groente
Snijbieten bevatten het meeste kalium. Eén kopje van 178 gram gekookte snijbieten bevat 961 mg kalium. Dit levert 20% van de aanbevolen inname.
Meer kaliumrijke groentes zijn:
- Witte en zwarte bonen
- Aardappelen
- Watermeloen
- Zoete aardappel
- Butternutpompoen
- Spinazie
- Bieten
- Avocado’s
- Tomaat (tomatenpuree)
Kalium in fruit
De volgende vruchten zijn gerangschikt op basis van het kaliumgehalte (van hoog naar laag):
- Avocado’s
- Guava’s
- Bananen
- Kiwi’s
- Granaatappel
- Honing meloen
- Kersen
- Sinaasappels
- Lychees
- Mandarijnen
Kalium in gedroogd fruit
Gedroogd fruit is een zeer rijke bron van kalium. Let wel, gedroogd fruit bevat meer suiker. Gedroogde abrikozen bevatten per 100 gram maarliefst 1162 milligram kalium, dit zorgt voor 25% van de ADH.
Meer gedroogde kaliumrijke vruchten:
- Gedroogde bananen
- Gedroogde pruimen
- Krenten
- Gouden rozijnen
- Dadels
- Gedroogde appels
Kaliumrijke dranken
Je kan ook kaliumrijk sap drinken zoals wortelsap, passievruchtensap, granaatappelsap, groentesap, mandarijnensap en niet te vergeten sinaasappelsap.
Interessant
Sommige supplementen, repen en sportdranken bevatten verborgen kalium omdat de hoeveelheid kalium niet vermeld hoeft te worden.
Gebruik geen “light”-zout of zoutvervanger als je een kaliumarm dieet volgt, omdat deze vaak te veel kalium bevatten.
Teveel kalium inname
Hoewel voldoende kalium belangrijk is kan een te hoge kaliumwaarde soms erger zijn dan een kaliumtekort.
Een kaliumwaarde boven 5,5 mmol/L is te hoog en een kaliumgehalte hoger dan 6 mmol/L kan zelfs levensbedreigend zijn. Een te hoog kalium wordt ook wel hyperkaliëmie genoemd.
Kalium heeft invloed op de hartspieren, daarom kan een te hoog kalium resulteren in een onregelmatige hartslag.
Met een bloed- of urinetest wordt het kaliumgehalte vastgesteld, bijvoorbeeld tijdens een routinematig bloedonderzoek (jaarlijkse controle).
Oorzaken teveel kalium
Er zijn verschillende oorzaken voor hyperkaliëmie:
- Nierfalen: de meest voorkomende oorzaak
- Dehydratatie
- Ziekte van Addison
- Ongecontroleerde suikerziekte
- Interne bloeding
- Medicatie: chemotherapie medicijnen, Angiotensine receptorblokkers (ARB’s), ACE-remmers) Antibiotica, Azolen antimycotica
- Overmatig gebruik van supplementen
- Alcohol- of drugsgebruik
- Letsels: beschadigde spiercellen kunnen het kalium ook verhogen
Symptomen van te hoge kaliumwaarden:
- Vermoeidheid of zwakte
- Verdoofdheid of tintelend gevoel
- Misselijkheid of braken
- Hartkloppingen
- Onregelmatige hartslag
- Ademhalingsproblemen
- Borstpijn
Behandeling van teveel kalium
Het doel is om zo snel mogelijk van het te hoge kalium af te komen en daarmee je hart te stabiliseren.
- Medicijnen: calciumgluconaat, plaspillen
- Hars
- Hemodialyse
Voorkom teveel kalium
Een lichte kalium verhoging kan je vaak thuis verlagen.
- Vermijd kaliumrijk voedsel
- Controleer zoutvervangers
- Vermijd sommige kruiden: brandnetel, alfalfa, en paardenbloem.
- Drink voldoende water. uitdroging verergert namelijk een te hoog kalium
Kalium tabletten
Kaliumchloride is het meest gebruikte kaliumsupplement om een tekort te behandelen. De ADH voor kalium is 4700 mg.
De meeste supplementen komen in doses van 90 tot 99 mg kalium. Er zijn ook pillen met een hogere dosering verkrijgbaar, maar die bevatten vaak kleinere “actieve” hoeveelheden.
Het wordt door medische experts afgeraden om vrij verkrijgbare kaliumsupplementen te nemen, omdat ze weinig kalium bevatten en in een hoge dosis nog schadelijk kunnen zijn.
Kalium chloride
Kaliumchloride wordt genomen om te laag kalium in het bloed (hypokaliëmie) te voorkomen of te behandelen.
Het kaliumgehalte kan te laag zijn als gevolg van een ziekte, door het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, of na een langdurige ziekte met overgeven of diarree.
Kaliumchloride staat ook wel bekend als Sylviet, kaliumzout of KCl en is een metaalhalogenide zout dat bestaat uit kalium en chloor.
Kaliumchloride is reukloos en ziet er uit als een kleurloos of wit glasachtig kristal. Het lost gemakkelijk op in water en de oplossing heeft een zoutachtige smaak.
Voldoende kalium helpt je cellen, nieren, spieren, hart en zenuwen goed te functioneren. Kaliumsupplementen zijn in verband gebracht met een verminderd risico op een beroerte.
Kaliumchloride kan bij sommige mensen misselijkheid, maagklachten, diarree, braken of darmgas veroorzaken.
Te veel Kaliumchloride is niet veilig en kan zorgen voor een branderig of tintelend gevoel, algemene zwakte, geestelijke verwarring, lage bloeddruk, onregelmatig hartritme, verlamming, of in extreme gevallen de dood.
Neem geen dagelijkse kaliumsupplementen, tenzij je arts je dat voorschrijft.
Kaliumpermanganaat tegen huidaandoeningen
Kaliumpermanganaat is geen tablet maar een oplossing gebruikt voor huidaandoeningen.
Kaliumpermanganaat is een chemische verbinding tussen mangaanoxide-erts en kaliumhydroxide.
Het werd oorspronkelijk ontwikkeld als ontsmettingsmiddel in 1857, maar sindsdien wordt het veel gebruikt voor de behandeling van verschillende huidaandoeningen, waaronder schimmelinfecties.
Los het op in water en laat je huid er 10-15 minuten in weken, haal het vervolgens uit het water en dep het gebied droog.
Je kan ook een gaasje in de oplossing laten weken en dit 10 minuten op de huid aanbrengen.
Natrium- en kaliumtekort bij ouderen
De twee meest voorkomende oorzaken van natrium- en kalium tekort bij ouderen zijn diureticagebruik (plaspillen) en nierfalen.
De symptomen zijn onder andere hoofdpijn, slaperigheid, vermoeidheid, prikkelbaarheid, spierzwakte, verwarring, spasmen of krampen.
Het kalium- en natriumgehalte kan met voeding of supplementen aangevuld worden.
Het kan verstandig zijn om te stoppen met het gebruik van laxeermiddelen en daarnaast over te stappen op kaliumsparende diuretica.
Take home message
Elke dag zou je ongeveer 4.700 milligram kalium moeten binnenkrijgen. Kalium speelt een belangrijke rol bij de celregulatie, bloeddruk en gezonde spier- en zenuwfunctie.
Een kaliumtekort ontstaat meestal door het gebruik van plaspillen of wanneer je veel vocht verliest zoals bij diarree, chronisch braken, overmatig zweten en bloedverlies.
Nierfalen is de meest voorkomende oorzaak van een te hoog kaliumgehalte.
Kalium zit in groente waaronder snijbieten, aardappelen, bonen, zoete pompoenen, meloen, gekookte spinazie en avocado’s.
Kalium zit ook in fruit waaronder bananen, kiwi’s, guaves, granaatappels, cantaloupe, abrikozen, kersen en sinaasappels.
Over Diederik
Diederik heeft een medisch-wetenschappelijke achtergrond.
Bronnen
Weaver, C. M. (2013). Potassium and health. Advances in Nutrition, 4(3), 368S-377S.
Weiner, I. D., & Wingo, C. S. (1997). Hypokalemia–consequences, causes, and correction. Journal of the American Society of Nephrology, 8(7), 1179-1188.
Su, M., Stork, C., Ravuri, S., Lavoie, T., Anguish, D., Nelson, L. S., & Hoffman, R. S. (2001). Sustained-release potassium chloride overdose. Journal of Toxicology: Clinical Toxicology, 39(6), 641-648.
Inshasi, J. S., Jose, V. P., Van der Merwe, C. A., & Gledhill, R. F. (1999). Dysfunction of sensory nerves during attacks of hypokalemic periodic paralysis. Neuromuscular Disorders, 9(4), 227-231.
Fulgoni III, V. L., Keast, D. R., Quann, E. E., & Auestad, N. (2010). Food sources of calcium, phosphorus, vitamin D, and potassium in the US. The FASEB Journal, 24, 325-1.
Tucker, K. L., Hannan, M. T., Chen, H., Cupples, L. A., Wilson, P. W., & Kiel, D. P. (1999). Potassium, magnesium, and fruit and vegetable intakes are associated with greater bone mineral density in elderly men and women. The American journal of clinical nutrition, 69(4), 727-736.
Woodruff, R. C., Zhao, L., Ahuja, J. K., Gillespie, C., Goldman, J., Harris, D. M., … & Cogswell, M. E. (2020). Top Food Category Contributors to Sodium and Potassium Intake—United States, 2015–2016. Morbidity and Mortality Weekly Report, 69(32), 1064.
National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (2019). Dietary reference intakes for sodium and potassium.
Mente, A., O’Donnell, M. J., Rangarajan, S., McQueen, M. J., Poirier, P., Wielgosz, A., … & Mony, P. (2014). Association of urinary sodium and potassium excretion with blood pressure. New England Journal of Medicine, 371(7), 601-611.
Weaver, C. M. (2013). Potassium and health. Advances in Nutrition, 4(3), 368S-377S.
Schachter, J. O. S. E. P. H., Harper, P. H., Radin, M. E., Caggiula, A. W., McDonald, R. H., & Diven, W. F. (1980). Comparison of sodium and potassium intake with excretion. Hypertension, 2(5), 695-699.
Mount, D. B. (2013). Treatment and prevention of hyperkalemia in adults. In UpToDate. UpToDate, Waltham (MA).
Parham, W. A., Mehdirad, A. A., Biermann, K. M., & Fredman, C. S. (2006). Hyperkalemia revisited. Texas Heart Institute Journal, 33(1), 40.
Karppanen, H., & Mervaala, E. (2006). Sodium intake and hypertension. Progress in cardiovascular diseases, 49(2), 59-75.
Ruusunen, M., & Puolanne, E. (2005). Reducing sodium intake from meat products. Meat science, 70(3), 531-541.
