Het mondslijmvlies is de huid die je mond, wangen en lippen bekleed.

Het mondslijmvlies biedt bescherming tegen prikkels, houdt het weefsel vochtig en kan bovendien ook nog eens op temperatuur en pijn reageren.

Van ontstoken tandvlees tot zweertjes, er zijn echter verschillende mondslijmvlies aandoeningen. Zo heeft 10% van de bevolking een aandoening van het mondslijmvlies. 

Zowel het diagnosticeren als het behandelen ervan kan erg moeilijk zijn. Over het algemeen zijn ze ook nog eens chronisch en kunnen ze de kwaliteit van leven flink belemmeren.

Dit artikel vertelt je verschillende mondslijmvliesaandoeningen met de symptomen, oorzaken en behandelingsopties.

1. Aften (zweertjes)

Met 5-25% zijn terugkerende aften zijn de meest voorkomende chronische aandoeningen van de mondholte.

Naast het aanpakken van een eventuele onderliggende oorzaak kan de pijn en ontsteking verminderd worden:

1. vermijd gekruid voedsel, zout, en citrusvruchten
2. neem pijnstillers zoals ibuprofen
3. hete dranken en voedingsmiddelen te vermijden
4. ijslolly voor een branderige mond
5. koel water gorgelen

2. Ontstoken mondslijmvlies

Het mondslijmvlies kan ontstoken raken, wat vaak tot vervelende en steken leidt. Een ontsteking van het mondslijmvlies wordt ook wel stomatitis genoemd.

Symptomen van ontstoken mondslijmvlies:

1. vaak pijn
2. mondzweren: een rode basis met een wit of geel laagje. Ze zitten meestal aan de binnenkant van de wang, lippen of op de tong
3. branderig gevoel in de mond
4. blaren
5. rode vlekken
6. zwelling

In 1 tot 2 weken zullen de laesies genezen. Jammer genoeg komen ze vaak terug. 

Gewoonlijk houden mondzweertjes (ook zonder behandeling) niet langer dan twee weken aan. 

Oorzaken:

1. bijten op de wang, lip of tong
2. ontstoken tandvlees
3. beugel
4. scherpe, afgebroken tand
5. auto-immuunziekten die het mondslijmvlies aantast zoals de ziekte van Crohn, lupus en de ziekte van Behçet
6. virale infectie zoals herpes
7. mond verbranden door te warm eten of drinken
8. voedsel of geneesmiddelovergevoeligheid
9. pruimtabak
10. bepaalde geneesmiddelen zoals antibiotica, chemotherapie, reumamedicijnen, anti-epileptica
11. bestraling
12. chirurgie

Mondspoelen kan zeer effectief zijn als de pijnlijke mond door een ontstoken mondslijmvlies is veroorzaakt.

Er zitten namelijk verschillende bestanddelen in zoals antibacteriële middelen, antischimmelmiddelen, plaatselijke verdovingsmiddelen en steroïden.

Als de ontsteking door een gebitsprothese is veroorzaakt, kunnen er ook medicijnen gegeven worden.

3. Branderig mondsyndroom

Er is sprake van het branderig mondsyndroom wanneer je zonder duidelijke oorzaak last hebt van een voortdurend of terugkerend branderig gevoel in je mond.

Het kan meerdere delen van je mond aantasten zoals:

1. tandvlees
2. binnenkant van de wangen
3. tong
4. lippen
5. grote delen van de hele mond
6. gehemelte

Mogelijke oorzaken van het branderige mondsyndroom:

1. bloedarmoede
2. chronische droge mond
3. geneesmiddelen
4. suikerziekte
5. vitaminetekorten
6. andere voedingstekorten

Behandelingsopties van het primaire branderig mondsyndroom omvat onder andere:

1. speekselvervangende producten
2. specifieke mondspoelingen
3. capsaïcine (pijnstiller uit chilipeper)
4. lidocaïne
5. cognitieve gedragstherapie om met angst, depressie en chronische pijn aan te pakken
6. sommige antidepressiva
7. anticonvulsivum
8. medicijnen die zenuwpijn blokkeren 

4. Orale lichen planus

een chronische aandoening die de slijmvliezen van je tandvlees, wangen, tong en slokdarm aantast

De weefsels kunnen gezwollen en rood zijn, en op het slijmvlies kunnen er witte kanten vlekken komen.  Je kunt ook last krijgen van pijnlijke, branderige zweertjes.

Het wordt het vaakst gezien bij vrouwen ouder dan 50. Regelmatige zorg is belangrijk omdat je een verhoogde kans op mondkanker loopt.

Overige mondslijmvliesaandoeningen

Er zijn nog een aantal mondslijmvliesaandoeningen:

Ziekte van Behçet. Ontstoken bloedvaten die leiden tot pijnlijke zweren op het monddak, de lippen, tong, wangen, keel en amandelen. 

Syndroom van Sjögren. Auto-immuunziekte waarbij het lichaam het eigen speeksel en traanklieren aanvalt waardoor je een droge mond en droge ogen krijgt.

Pemphigus en pemphigoid. Zeldzame auto-immuunziekte waarbij je in het hele lichaam gevulde blaasjes in de slijmvliezen en op de huid vormt. 

Hoe mondslijmvliesaandoeningen worden veroorzaakt 

Mondslijmvliesaandoeningen kunnen veroorzaakt worden door:

1. virussen, bacteriën
2. levensstijlfactoren (alcohol, tabak)
3. systemische ziekten (metabool of immunologisch)
4. geneesmiddelreacties

Hoe vaak mondslijmvliesaandoeningen voorkomen

1. terugkerende aften (5-25%)
2. atrofische glossitis (1,84%)
3. recidiverend aftenisch ulcus (1,68%)
4. branderig mondsyndroom (1,38%)
5. orale lichen planus (1,23%)
6. traumatische ulcera (1,23%)

Take home message

Er zijn verschillende mondslijmvliesaandoeningen waarvan terugkerende aften de meest voorkomende aandoening is.

Ontstoken mondslijmvlies kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld bijten op de wang, lip of tong, ontstoken tandvlees, te warm eten of virale infectie zoals herpes.