Een onrustig been kan verschillende ongemakkelijke sensaties met zich meebrengen en je dagelijkse activiteiten belemmeren. 

De symptomen kunnen erg oncomfortabel zijn, tot zelfs extreem pijnlijk. Bovendien treden ze vaak op als je wilt gaan slapen. Erg vervelend.

Als je er wat aan wilt doen, zul je eerst moeten weten waar het precies vandaan komt. Aan de hand van een aantal andere tekenen en symptomen kun je verschillende oorzaken van elkaar helpen onderscheiden. Dus waarom heb je een onrustig been?

Mogelijk heb je het rusteloze benen syndroom. Meestal treden deze ongemakkelijke sensaties bij het slapengaan op of op andere momenten dat je ledematen inactief zijn.

Dit artikel vertelt je de symptomen, oorzaken en behandeling van het rusteloze benen syndroom.

Wat is het rusteloze benen syndroom?

Bij het rusteloze benen syndroom, oftewel restless leg syndroom (RLS) heb je last van ongemakkelijke of onaangename sensaties in de benen waarbij je ook een onweerstaanbare drang hebt om ze te bewegen om zo de symptomen te verlichten. 

Het wordt ook wel de ziekte van Willis-Ekbom genoemd. In de Westerse landen komt het bij ongeveer 7-11% van de mensen voor.

Symptomen rusteloze benen syndroom

We zullen de verschillende aspecten en dimensies van de symptomen kort doornemen.

Onderbenen. Meestal treden de symptomen boven de enkel en onder de knie in de onderbenen op. Het komt veel minder vaak in het bovenbeen op. Vanwege de naam denken veel mensen dat RLS zich tot de benen beperkt, maar de ongemakken kunnen zich echter ook in de voeten, armen, romp het en het hoofd voordoen.

Ongemak. Symptomen van het rusteloze benen syndroom zijn onder andere ongemak in de benen of ongemak in de armen.

Combinatie van sensaties. Deze ongemakkelijke sensaties zijn vaak trekkend, tintelend, schroeiend, jeukend, kruipend, borrelend, knagend of kloppend. De symptomen variëren van licht oncomfortabel tot extreem pijnlijk.

Lange symptomen. Deze vervelende sensaties kunnen maar liefst een uur of langer aanhouden. Ze kunnen ook langzaam heviger worden.

Beide benen. Meestal treden de sensaties aan beide kanten op (bilateraal), maar bij sommige mensen treden ze aan slechts één kant op.

Tijdstip. Meestal treden de symptomen in de late namiddag of avonduren op. ‘s Nachts wanneer je rust in een liggende of zittende positie zijn ze vaak het hevigst. De symptomen treden dus meestal op als je ledematen inactief zijn. Het kan ook optreden als je een langere tijd een vaste positie aan moet nemen zoals tijdens een lange auto of vliegreis of in de bioscoop. De patiënten hebben in de vroege ochtend meestal een symptoomvrije periode.

Oorzaak rusteloze benen syndroom

Onderzoekers denken dat het door een verstoring van het dopamine evenwicht in je hersenen veroorzaakt wordt. Dopamine verstuurt namelijk boodschappen voor het controleren van de spierbewegingen.

Een van de belangrijkste oorzaken is een ijzertekort. Zo hebben onderzoeken aangetoond dat de symptomen van RLS met ijzersupplementen verlicht kunnen worden.

Behandeling rusteloze benen syndroom

Door je benen in een andere positie te leggen kun je enige verlichting krijgen. Jammer genoeg is deze verlichting van voorbijgaande aard en al binnen een paar seconden wil je al naar een andere houding. Er ontstaat dus een drang om weer comfort te krijgen.

Als de symptomen mild zijn en het niet veroorzaakt wordt door een onderliggende gezondheidstoestand, kunnen een aantal veranderingen in je levensstijl de symptomen helpen beheersen. Er kan echter medicatie nodig zijn bij ernstige symptomen.

Als er een onderliggende aandoening aan ten grondslag ligt kan behandeling van de desbetreffende aandoening de rusteloze benen vaak genezen. 

Bijvoorbeeld door bloedarmoede door ijzertekort, met ijzersupplementen te behandelen. Als je er tijdens de zwangerschap last van zal het meestal na de bevalling binnen 4 weken vanzelf verdwijnen.

Met een aantal levensstijlveranderingen kunnen symptomen van het rusteloze benen syndroom verlicht worden:

1. een goede slaaphygiëne
2. cafeïne en andere stimulerende middelen vermijden (tabak, alcohol)
3. warme verpakkingen, koele pakkingen
4. regelmatige lichaamsbeweging (maar niet vlak voor het slapengaan)
5. een vibrerend kussen
6. een voetpakking
7. stoppen met roken
8. geneesmiddelen die de symptomen verergeren of triggeren vermijden (overleg met je dokter)

De volgende maatregelen kunnen tijdens een aanval de klachten helpen verlichten:

1. warm kompres op de beenspieren
2. massages en warme baden: spierontspanning
3. afleiding zoals televisie kijken of lezen
4. ontspanningsoefeningen (tai chi, yoga)
5. rekken
6. wandelen

Aandachtspunten

Risicofactoren: Hoewel de exacte oorzaak van RLS onbekend is, zijn er bepaalde factoren die het risico op het ontwikkelen ervan kunnen verhogen. Deze omvatten familiegeschiedenis van RLS, ouderdom, zwangerschap, ijzertekort, nierziekte, diabetes, perifere neuropathie en bepaalde medicijnen, zoals antipsychotica en antidepressiva.

Primaire en secundaire rusteloze benen syndroom: Het rusteloze benen syndroom kan worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: primaire en secundaire RLS. Primaire RLS verwijst naar gevallen waarbij de oorzaak onbekend is, terwijl secundaire RLS optreedt als gevolg van een andere onderliggende aandoening, zoals nierproblemen, zwangerschap, ijzertekort of neurologische aandoeningen.

Diagnose stellen: Om een nauwkeurige diagnose te krijgen en andere mogelijke oorzaken uit te sluiten, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Een arts kan je medische geschiedenis doornemen, lichamelijk onderzoek uitvoeren en indien nodig aanvullende tests aanbevelen, zoals bloedonderzoek.

Medicamenteuze behandeling: In sommige gevallen kan medicatie worden voorgeschreven om de symptomen van het rusteloze benen syndroom te verlichten. Voorbeelden van medicijnen die kunnen worden gebruikt, zijn dopamine-agonisten, gabapentine en benzodiazepines. De keuze van het medicijn hangt af van de ernst van de symptomen en andere individuele factoren. Het is belangrijk om de mogelijke bijwerkingen en voorzorgsmaatregelen van deze medicijnen met je arts te bespreken.

Overleg met een specialist: Als de symptomen van het rusteloze benen syndroom ernstig zijn of niet goed reageren op de gebruikelijke behandelingen, kan een doorverwijzing naar een specialist, zoals een neuroloog of een slaapspecialist, worden overwogen. Deze specialisten hebben expertise op het gebied van slaapstoornissen en kunnen aanvullende evaluatie en behandeling bieden.

Ondersteuningsgroepen en levensstijlmanagement: Naast medische behandelingen kan het nuttig zijn om deel te nemen aan ondersteuningsgroepen voor mensen met het rusteloze benen syndroom. Deze groepen bieden een platform om ervaringen te delen, tips uit te wisselen en emotionele ondersteuning te krijgen. Daarnaast kunnen stressmanagementtechnieken, ontspanningsoefeningen en goede slaaphygiëne bijdragen aan het verminderen van de symptomen en het verbeteren van de algehele slaapkwaliteit.

Take home message

Als je in de late namiddag, avonduren of ‘s nachts ongemakkelijke sensaties in je benen hebt, vraag je je al snel af wat er aan de hand is. Dus, waarom heb je een onrustig been?

Mogelijk heb je het rusteloze benen syndroom. Hierbij worden ongemakkelijke sensaties ervaren die beschreven worden als trekkend, schroeiend, jeukend, tintelend, kruipend, knagend, borrelend, of kloppend. De symptomen variëren van licht oncomfortabel tot extreem pijnlijk. 

De symptomen zijn vaak ‘s nachts het hevigst wanneer je in een liggende of zittende positie rust wanneer de ledematen inactief zijn. Het treedt dus het vaakst ‘s nachts op als je gaat liggen.

Meestal zijn beide kanten aangedaan. De symptomen kunnen een uur of langer aanhouden. Voor een correcte diagnose ga je langs de arts die jou het beste kan helpen.

Met de hierboven beschreven leefstijlveranderingen kun je de symptomen mogelijk beter beheersen en de symptomen tijdens een aanval verlichten.