Bij maar liefst 33-62% van de coronapatiënten wordt in de 6 maanden daaropvolgend een neurologische of psychiatrische diagnose vastgesteld.

Corona kan naast de ademhalingswegen dus ook het zenuwstelsel aantasten. Zo is het bekende symptoom reukverlies ook een neurologisch symptoom.

De hoofdpijnklachten bij corona hebben soms overeenkomsten met neuropathieën, waarbij het lijkt alsof de pijn door zenuwbeschadiging ontstaan. Door alle symptomen krijgen mensen het idee dat corona het zenuwstelsel overbelast. 

Gedeeltelijk klopt dit ook wel, omdat bepaalde hersengebieden meer signalen kunnen afgeven en er ook zenuwirritatie kan zijn. Ook na de corona-infectie kan het zenuwstelsel ontregeld raken.

Dit artikel vertelt je de neurologische symptomen van corona inclusief hoe ze precies ontstaan.

Neurologische symptomen corona

Tijdens en na corona-infectie kunnen er neurologische verschijnselen optreden. 

1. verwarring
2. agitatie
3. desoriëntatie
4. slaperigheid 
5. delirium
6. veranderde mentale toestand
7. toevallen
8. witte bloedcellen in hersenvocht
9. acute cerebrovasculaire aandoeningen
10. focale hersenafwijkingen
11. afwijkingen in de hersendoorbloeding
12. meningitis
13. ataxie
14. coma 
15. myelitis
16. dysexecutief syndroom

Het lijkt erop dat corona ook de pijngevoelige neuronen (nociceptoren) kan kapen wat tot verschillende coronasymptomen kan leiden.

Zenuwstelsel corona

Na een corona-infectie kunnen verschillende neurologische verschijnselen optreden.

Reukverlies. Een van de eerste symptomen van een covid-infectie is reukverlies. Je zou het misschien niet verwachten, maar dit kan dus wijzen op een infectie in het zenuwstelsel. Uit MRI-signalen blijkt dat de olfactorische cortex (reukschors in de hersenen) meer signalen afgeeft.

Hersendruk. Er kunnen ook neurologische symptomen optreden als de hersenen opzwellen (hersenoedeem) of door neuronale zwelling. Hierdoor kan de druk in het hoofd te hoog worden waardoor hoofdpijn, toeval, verminderd bewustzijn, en zenuwirritatie (van de nervus trigeminus) kan optreden.

De Cytokinestorm. De neurologische manifestaties bij een corona-infectie kan veroorzaakt worden door de cytokinestorm. Dit is een voortdurende, ongecontroleerde activering van ontstekingen. Dit kan vervolgens nierfalen, acuut ademnoodsyndroom, hartletsel,  IC opname, ernst van de ziekte, mechanische beademing, en sterfte veroorzaken. Cytokinestorm kan bevestigd worden door ontstekingsmarkers zoals witte bloedcellen en het C-reactief proteïne.

Longontsteking. Longontsteking (pneumonie) wordt bij corona vaak gezien. De longontsteking kan zuurstoftekort veroorzaken waardoor zenuwcellen en hersencellen kunnen afsterven.

Hersenmist. Als de belangrijkste coronasymptomen eenmaal verdwenen zijn kan je last krijgen van verwarring, geheugenverlies en mentale wazigheid. Het is niet helemaal duidelijk wat dit precies veroorzaakt. Ook na milde gevallen kunnen mensen last hebben van hersenmist.

Ontregeld immuunsysteem. Corona kan immuundysregulatie veroorzaken. Door corona zal het lichaam cytokines afgeven (IL-6, IL-1β) die vervolgens de hypothalamus-hypofyse-bijnierschors-as activeren. Via een aantal mechanismen kan deze as uiteindelijk ontregeld raken.

Ontregeld zenuwstelsel na infectie. Corona kan ervoor zorgen dat het immuunsysteem ontregeld raakt. Hierdoor kunnen er vertraagde effecten optreden na de acute fase van de infectie. Hierbij kan zowel het centrale als het perifere zenuwstelsel aangedaan zijn. Voorbeelden van een ontregeld zenuwstelsel na corona-infectie zijn Guillain-Barré syndroom, neuropathie, acute necrotiserende hemorrhagische encefalopathie en acute gedissemineerde encefalomyelitis.

Hoe corona in de hersenen komt

Via de bloedbaan en de endotheelcellen krijgt corona toegang tot het centrale zenuwstelsel. Via retrograde neuronale routes kan het virus vervolgens je perifere zenuwstelsel binnendringen.

ACE-2-receptoren

Middels het proces van endocytose kan corona in de zenuwuiteinden terechtkomen. Het kan zich door de synapsen naar andere hersengebieden verspreiden. 

De neurologische verschijnselen ontstaan waarschijnlijk door de ACE-2-receptoren in het zenuwstelsel die door corona worden uitgebuit. 

ACE-2-receptoren zitten niet alleen in je longen, en nieren maar dus ook ook in je zenuwweefsel.

Brein gunstige situatie voor het coronavirus

Het virus komt dus vanuit de algemene bloedcirculatie in de hersencirculatie terecht. De omstandigheden zijn voor het coronavirus gunstig. 

In deze microcirculatie beweegt het bloed namelijk traag terwijl de eerste infectie plaatsen zich juist snel bewegen. 

Hierdoor wordt de interactie van het corona eiwit (spike-eiwit) met de ACE-2-receptoren vergemakkelijkt. 

Vervolgens kan het virus zich in de hersengebieden en hersenstam verspreiden. Het verspreidt zich via de zogenaamde Virchow-Robin ruimten. Deze liggen rond de venulen en arteriolen.

Take home message

Toen het coronavirus uitbrak stonden de ademhalingswegen op de voorgrond. Echter, corona kan ook neurologische symptomen veroorzaken zoals verlies van smaak en reuk en hersenmist. Hier kan je soms maanden na de infectie nog last van hebben. 

Er zijn een aantal mechanismen waarmee corona het zenuwstelsel kan belasten, maar hoe corona precies je zenuwcellen aantast blijft een mysterie.

Het is in ieder geval duidelijk dat corona de zenuwcellen en de hersenen kan bereiken. 

Het immuunsysteem kan zelfs op hol slaan, en als de immuuncellen dan in je hersenen komen kun je flinke schade oplopen.