Vitamine A-tekort: Symptomen, Oorzaken en Aanvullen

Vitamine A is vetoplosbaar en cruciaal voor een aantal lichaamsfuncties, waaronder een sterk immuunsysteem, een goed gezichtsvermogen en vruchtbaarheid. 

In ontwikkelingslanden krijgen mensen onvoldoende vitamine A binnen. Een vitamine A-tekort is in ontwikkelde landen echter zeldzaam.

Wellicht heb je ergens over vitamine a tekort gelezen en vraag je je nu af of je zelf een tekort hebt. Kortom, wat zijn de symptomen van een vitamine A-tekort?

De meest voorkomende symptomen van vitamine a tekort zijn droge ogen en huid, slechte wondgenezing, nachtblindheid, onvruchtbaarheid, keel- en borstinfecties, groeiproblemen en acne. Eén van de eerste symptomen van een vitamine A-tekort is het onvermogen om tranen te produceren.

Wat is Vitamine A?

Vitamine A is een essentiële voedingsstof dat het menselijk lichaam nodig heeft om goed te kunnen functioneren. 

Het speelt een grote rol bij het gezichtsvermogen, waar vitamine A benodigd is bij het omzetten van licht in visuele informatie. 

In voedingsmiddelen zitten twee soorten vitamine A, namelijk provitamine A en voorgevormde vitamine A. 

Voorgevormde vitamine A wordt ook wel retinol genoemd en zit voornamelijk in vlees, eieren, vis en zuivelproducten.

Daarnaast kan het lichaam ook carotenoïden omzetten in vitamine A. Carotenoïden zitten in plantaardig voedsel met een rode, gele, groene of oranje kleur. 

Symptomen van een vitamine A-tekort 

Vitamine A-tekort of deficiëntie vermindert de immuunfunctie en bloedcelaanmaak, en veroorzaakt vooral huid- en oogproblemen. 

Hier volgen 8 symptomen van een vitamine A tekort.

1. Droge ogen

Een veelvoorkomend symptoom van vitamine A-tekort zijn oogproblemen.

In zeldzame gevallen kan vitamine A-tekort leiden tot blindheid of kapotte hoornvliezen. In dat geval kunnen er vlekjes in het oog worden waargenomen. Deze aandoening gaat onder de naam “vlekken van Bitot”.

Een van de eerste symptomen van een tekort aan vitamine A is het onvermogen om tranen te produceren, oftewel droge ogen. 

Kinderen in Afrika, India  en Zuidoost-Azië die weinig vitamine A binnenkrijgen, hebben een grote kans op droge ogen. Supplementen kunnen deze klachten verminderen. 

Studies tonen aan dat grote hoeveelheden vitamine A de droge ogen met 63% verminderd bij kinderen en zuigelingen. 

Een tekort aan vitamine A leidt vaak als eerst tot droge ogen. In extreme gevallen kan blindheid of een afstervend hoornvlies optreden. 

2. Droge huid

Vitamine A zorgt voor het herstel en de aanmaak van huidcellen. Daarnaast gaat het ontstekingen tegen die het gevolg kunnen zijn van bepaalde huidaandoeningen. 

Een vitamine A-tekort kan leiden tot de ontwikkeling van eczeem en bepaalde huidproblemen.

Eczeem presenteert zich als een jeukende, droge en ontstoken huid. Meerdere onderzoeken hebben vastgesteld dat het vitamine A-supplement alitretinoïne eczeem effectief kan behandelen. 

Mensen met chronisch eczeem kregen 10-40 mg alitretinoïne per dag voorgeschreven wat resulteerde in een symptoomvermindering van maar liefst 53%.

Een droge huid kent vele oorzaken en een vitamine A-tekort kan daar dus een van zijn. 

3. Slechte wondgenezing

Wonden die minder goed genezen na bijvoorbeeld een operatie of verwonding kunnen samenhangen met een vitamine A tekort. 

Vitamine A bevordert namelijk de aanmaak van collageen wat een van de belangrijkste bestanddelen van de huid is. Zowel topische crème als orale vitamine A versterkt de huid. 

Rattenstudies bevestigden dat vitamine A oraal de collageenproductie verbetert, zelfs wanneer de ratten steroïden toegediend kregen. Steroïden zijn medicijnen die de wondgenezing juist remmen.

Daarnaast bleek dat uitwendige vitamine A, diabetes wonden kon voorkomen. Menselijke studies vertoonden vergelijkbare resultaten.

Vitamine A creme kon de wondgrootte bij oudere mannen met 50% verminderen. 

Samengevat, orale vitamine A en vitamine A crème kan dus de wondgenezing bevorderen, vooral bij kwetsbare groepen zoals diabetes patiënten.

4. Nachtblindheid

Een ernstig tekort aan vitamine A kan nachtblindheid veroorzaken, iets wat in veel ontwikkelingslanden voorkomt. 

Omdat het zo vaak voorkomt hebben gezondheidsinstanties de vitamine A-gehaltes bij de risicogroepen verhoogt. 

In een studie onder vrouwen met nachtblindheid werd vitamine A gegeven in de vorm van supplementen of voedsel. 

Beide vitamine A bronnen bleken effectief te zijn. Na 6 weken konden de vrouwen zich meer dan 50% beter aanpassen aan de duisternis.

5. Onvruchtbaarheid 

Vitamine A speelt een belangrijke rol bij de voortplanting en een gezonde ontwikkeling van baby’s.

Als je moeilijk zwanger wordt, heb je mogelijk een vitamine A-tekort. Te weinig vitamine A kan leiden tot onvruchtbaarheid bij zowel vrouwen als mannen. 

Uit rattenstudies blijkt dat een tekort aan vitamine A tot onvruchtbaarheid kan leiden en daarnaast ook aangeboren afwijkingen.

Vitamine A is een antioxidant, daarom hebben onvruchtbare mannen meer antioxidanten nodig omdat er meer oxidatieve stress is. 

Een tekort aan vitamine A  kan bovendien de kans op miskramen mogelijk verhogen. 

Een onderzoek keek naar de bloedspiegels bij vrouwen die meerdere miskramen hadden doorgemaakt.  Er werden lagere vitamine A gehalten aangetroffen. 

Kortom, een vitamine A tekort kan bij vrouwen en mannen zorgen voor vruchtbaarheidsproblemen, miskramen of aangeboren afwijkingen.

6. Keel- en borstinfecties

Vitamine A-tekort kan zich presenteren met frequente keel of borstinfecties.

Hoewel onderzoeksresultaten gemengd zijn, kunnen vitamine A-supplementen deze infecties mogelijk verminderen. 

Een studie onder kinderen met ondergewicht toonde aan dat 10.000 eenheden vitamine A per week het aantal luchtweginfecties verminderen. 

Echter toonde andere onderzoeken aan dat vitamine A-supplementen mogelijk het risico op keel- en borstinfecties verhogen. 

Supplementen moeten alleen worden gegeven als er echt sprake is van een vitamine A-tekort. 

Onderzoek toont aan dat ouderen met hoge bèta-caroteen (provitamine A) gehaltes bescherming bieden tegen luchtweginfecties. 

7. Groeiproblemen 

Kinderen die onvoldoende vitamine A binnenkrijgen lopen risico op een groeiachterstand. Vitamine A is namelijk noodzakelijk voor een gezonde ontwikkeling van het lichaam.

Onderzoek toont aan dat vitamine A-supplementen de lichaamsgroei verbeteren. De onderzoeken waren uitgevoerd in ontwikkelingslanden.

Een studie onder 1000 indonesische kinderen met een vitamine A-tekort toonde aan dat vier maanden vitamine A-supplementen voor een 0,39 cm extra groei zorgden. 

Vitamine A supplementen in combinatie met vitamine A rijke voeding heeft een nog groter effect op de groei.

Zuidafrikaanse kinderen met groeiachterstanden die multivitamine kregen, scoorde op de lengte-voor-leeftijd-scores een half punt hoger.

8. Acne en puistjes

Vitamine A bevordert de ontwikkeling van de huid en vermindert ontstekingen. Om deze redenen kan vitamine A acne behandelen of zelfs voorkomen.

Wetenschappelijk onderzoek heeft het verband aangetoond tussen lage vitamine A-gehaltes en de ontwikkeling of aanwezigheid van acne.

Onder 200 volwassenen hadden degene met acne meer dan 80 mcg minder vitamine A in vergelijking met de mensen zonder acne. 

Zowel orale en lokale vitamine A is effectief bij acne. Vitamine A crèmes verminderen het acne met maar liefst 50%.

De bekendste orale vitamine A voor de behandeling van acne is Accutane, wat ook wel isotretinoïne wordt genoemd. 

Isotretinoïne is zeer effectief, echter kunnen er een aantal bijwerkingen optreden zoals stemmingswisselingen.

Vitamine A-tekort oorzaken 

Zwangere vrouwen, borstvoedende vrouwen, kinderen en zuigelingen lopen de grootste kans op een vitamine A-tekort. 

Vitamine A-tekort is meestal het gevolg van onvoldoende inname, verminderde vetopname (vitamine a is vetoplosbaar) en leveraandoeningen.

Oorzaken vitamine A-tekort

1. onvoldoende inname
2. slechte vetopname
3. leveraandoeningen
4. ijzertekort: verminderde opname van vitamine A
5. pancreasinsufficiëntie: slecht werkende alvleesklier  
6. inflammatoire darmziekte
7. ondervoeding: minder aanmaak van het retinol bindend eiwit (RBP) waardoor er minder retinol (voorgevormd vitamine a) wordt opgenomen.
8. overmatig alcoholgebruik: uitputting vitamine A en een gestreste lever waardoor je vatbaarder bent voor vitamine A giftigheid.
9. bypassoperaties van de dunne darm
10. diarree: met name in ontwikkelingslanden 
11. fibrose 
12. dieet: wanneer je vitamine A rijke voedingsmiddelen mist, zoals vlees, zuivel, groenten en fruit. Vegetariërs en veganisten lopen een verhoogde kans op tekorten. 
13. te gaar koken: het te gaar koken van voedsel op een consequente langdurige basis kan ook een vitamine A-tekort veroorzaken.
14. onvoldoende moedermelk: als zuigelingen onvoldoende moedermelk of flesvoeding krijgen is de kans groter op een vitamine A-tekort. 
15. taaislijmziekte

Een vitamine A-tekort aanvullen

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine A is 680 microgram voor vrouwen, 800 microgram voor mannen en 300-600 microgram voor kinderen.

Je kan een vitamine A tekort eenvoudig voorkomen door of voorgevormde vitamine A of provitamine A rijke voedingsmiddelen te consumeren. 

Voorgevormde vitamine A wordt ook wel retinol genoemd en zit uitsluitend in dierlijke voedingsmiddelen zoals vis, kaas en lever. Provitamine A zit in groenten en vruchten.

De volgende lijst bevat dierlijke voedingsmiddelen met het grootste voorgevormde vitamine A-gehalte waarmee je een tekort kan aanvullen. Beginnend bij het hoogste gehalte. Vitamine A rijke voeding:

1. Runderlever: 100 gram runderlever bevat 9.442 mcg vitamine a, dit is 1.049% van de ADH. 
2. Leverworst: 100 gram leverworst bevat 8.384 mcg vitamine a, dit is 923% van de ADH
3. Lamslever: 100 gram lamslever bevat 7.491 mcg vitamine a, dit is 832% van de ADH.
4. Ganzenlever paté: 100 gram ganzenlever paté bevat 1.001 mcg vitamine a, dit is 111% van de ADH
5. Blauwvintonijn : 100 gram blauwvintonijn bevat 757 mcg vitamine a, dit is 84% van de ADH
6. Geitenkaas: 100 gram geitenkaas  bevat 407 mcg vitamine a, dit is 45% van de ADH
7. Limburger Kaas: 100 gram limburger kaas bevat 340 mcg vitamine a, dit is 38% van de ADH
8. Cheddar : 100 gram cheddar bevat 330 mcg vitamine a, dit is 37% van de ADH
9. Roomkaas: 100 gram roomkaas bevat 308 mcg vitamine a, dit is 34% van de ADH
10. Roquefort: 100 gram roquefort bevat 294 mcg vitamine a, dit is 33% van de ADH
11. Kaviaar: 100 gram kaviaar bevat 271 mcg vitamine a, dit is 30% van de ADH
12. Koningsmakreel: 100 gram koningsmakreel bevat 252 mcg vitamine a, dit is 28%% van de ADH
13. Camembert: 100 gram camembert bevat 241 mcg vitamine a, dit is 27% van de ADH
14. Blauwe kaas: 100 gram blauwe kaas bevat 198 mcg vitamine a, dit is 22% van de ADH
15. Zalm: 100 gram zalm bevat 149 mcg vitamine a, dit is 17%% van de ADH
16. Hardgekookt Ei: 100 gram hardgekookte eieren bevat 149 mcg vitamine a, dit is 17% van de ADH
17. Forel: 100 gram forel bevat 100 mcg vitamine a, dit is 11% van de ADH
18. Feta kaas: 100 gram feta kaas bevat 125 mcg vitamine a, dit is 14% van de ADH

Kabeljauw lever olie (Levertraan) is een dierlijk olie en bevat enorme hoeveelheden vitamine A1. 100 gram levertraan bevat maar liefst 30.000 mcg vitamine a, dit is 3.333% van de ADH.

Met dierlijke voedingsmiddelen kan je een vitamine A-tekort het snelst aanvullen. 

Provitamine A rijke groenten 

Het lichaam kan vitamine A aanmaken vanuit plantaardige carotenoïden. Carotenoïden staan bekend als provitamine A en zijn het alfacaroteen en bètacaroteen.

Echter is 45% van de mensen drager van een genetische mutatie waardoor het omzetten van provitamine A in vitamine A niet meer effectief plaatsvindt. 

De volgende groenten zijn het rijkst aan vitamine A carotenoïden:

1. Zoete Aardappel: 100 gram zoete aardappelen bevat 1.043 mcg vitamine a, dit is 116% van de ADH
2. Wortelen: 100 gram wortelen bevat 852 mcg vitamine a, dit is 95% van de ADH
3. Boerenkool: 100 gram boerenkool bevat 681 mcg vitamine a, dit is 76% van de ADH
4. Winterpompoen: 100 gram winterpompoen bevat 558 mcg vitamine a, dit is 62% van de ADH
5. Spinazie: 100 gram spinazie bevat 469 mcg vitamine a, dit is 52% van de ADH
6. Romaine sla: 100 gram romaine sla bevat 436 mcg vitamine a, dit is 48% van de ADH
7. Koolsoorten: 100 gram  kool bevat 380 mcg vitamine a, dit is 42% van de ADH
8. Raapstelen: 100 gram raapstelen bevat 381 mcg vitamine a, dit is 42% van de ADH
9. Snijbieten: 100 gram snijbieten  bevat 306 mcg vitamine a, dit is 34% van de ADH

Hoewel dierlijke voedingsmiddelen grotere hoeveelheden vitamine A bevatten kan je met plantaardige voeding een tekort uitstekend aanvullen.

Provitamine A rijke vruchten

Hoewel er grotere provitamine A hoeveelheden in groenten zitten, komen ze ook vaak voor in fruit.

1. Cantaloupe: 100 gram cantaloupe bevat 169 mcg vitamine a, dit is 19% van de ADH
2. Abrikoos: 100 gram abrikoos bevat 96 mcg vitamine a, dit is 11% van de ADH
3. Passievrucht: 100 gram passievrucht bevat 64 mcg vitamine a, dit is 7% van de ADH
4. Mango : 100 gram mango  bevat 54 mcg vitamine a, dit is 6% van de ADH
5. Roze of rode grapefruit: 100 gram roze of rode grapefruit bevat 58 mcg vitamine a, dit is 6% van de ADH
6. Papaja: 100 gram papaja bevat 47 mcg vitamine a, dit is 5% van de ADH
7. Mandarijn: 100 gram mandarijn bevat 34 mcg vitamine a, dit is 4% van de ADH
8. Watermeloen: 100 gram watermeloen bevat 28 mcg vitamine a, dit is 3% van de ADH
9. Guave: 100 gram guave bevat 31 mcg vitamine a, dit is 3% van de ADH
10. Nectarine: 100 gram nectarine bevat 17 mcg vitamine a, dit is 2% van de ADH

Kortom, er zijn genoeg opties om een vitamine A-tekort aan te vullen en te voorkomen. 

Take home message 

Vitamine A ondersteunt het herstel van de huid en gaat ontstekingen tegen. Om deze reden kan een vitamine A-tekort leiden tot bepaalde huidaandoeningen.

Vitamine A is cruciaal voor gezonde ogen. Een van de eerste symptomen van een tekort aan vitamine A zijn droge ogen en nachtblindheid.

Vitamine A is belangrijk voor de lichaamsontwikkeling en daarom kan een tekort leiden tot een groeiachterstand bij kinderen. 

Een vitamine A-tekort uit zich ook in een slechte wondgenezing, nachtblindheid en een verminderde vruchtbaarheid. 

Vitamine A supplementen in combinatie met vitamine A rijke voeding kan de groei verbeteren, luchtweginfecties verminderen en acne effectief behandelen. 

Voorgevormde vitamine A (retinol) zit uitsluitend in dierlijke voeding zoals vis, kaas en lever. Provitamine A zit in vruchten en groenten.