We gapen bijna elke dag, maar bijna niemand weet wat er precies gebeurt of waarvoor het dient. 

Een  natuurlijke reactie op slaperigheid of vermoeidheid is gapen. Hierbij komt de mond wagenwijd open te staan, waardoor de longen zich met lucht kunnen vullen. Dit proces is meestal onwillekeurig. Het is dan ook algemeen bekend dat een natuurlijke reactie op vermoeidheid is. Het zal je echter verbazen wat er precies gebeurt als je gaapt. 

Hippocrates dacht dat gapen ons een extra dosis zuurstof gaf. Echter, mensen met zuurstofarme aandoeningen en sporters gapen niet meer dan gemiddeld. 

Wellicht gaap je regelmatig en vraag je je nu af wat er zich allemaal in je lichaam afspeelt. Kortom, wat gebeurt er als je gaapt?

Dit artikel vertelt je wat er precies gebeurt als je gaapt, de oorzaken van gapen en hoe je gapen effectief kan verminderen.

Wat gebeurt er als je gaapt? 

Gapen is een bijzonder fenomeen. Er vinden positieveranderingen plaats die je tijdens een normaal gesprek nooit zal hebben. Als je gaapt zal de ademhalingsbuis (strottenhoofd) naar beneden zakken. 

Hierbij worden de nabijgelegen spieren aangespannen. Door aan het einde van je gaap te slikken zou je je keel zelfs in een andere richting kunnen oefenen. 

Gapen:

1. prikkel: vermoeidheid/oververhitting/sociaal/ laag zuurstofgehalte 
2. de kaak strekt zich uit
3. de ademhalingsbuis zakt naar beneden
4. grote inademing en snelle hartslag 
5. gevolgd door een langzamere uitademing 
6. schedel spieren spannen zich aan
7. toegenomen bloedstroom in de nek en het gezicht
8. bloed en ruggenmergvloeistof stroomt sneller
9. brein koelt af 

Ondanks dat de hersenen niet zo groot zijn, verbruiken ze maar liefst 40% van onze dagelijkse calorieën. Niet gek dat je hersenen dan te warm kunnen worden. Warmteregulatie is dus erg belangrijk.

Gapen reguleert onze thermoregulatie. Uit onderzoek blijkt dat in een warme omgeving vaker gegaapt wordt. 

De hersentemperatuur wordt beïnvloed door de volgende variabelen:

1. bloed temperatuur 
2. snelheid van de slagaderlijke bloedstroom
3. warmteproductie van de hersenen

Gapen beïnvloedt de eerste twee variabelen. De hersenen zullen koeler bloed ontvangen en de slagaderlijke bloedstroom zal toenemen. 

Dankzij het samentrekken van de spieren rondom de schedel zal het warme veneuze bloed afgevoerd worden, terwijl door het strekken van de spieren de koele bloedstroom naar de hersenen juist zal toenemen. 

Oorzaken gapen 

Gapen wordt meestal door vermoeidheid of slaperigheid veroorzaakt. Er zijn echter nog veel meer oorzaken.

Zuurstofgehalte. Verschillende hersendelen reguleren het gapen en de ademhaling. Zo kan de paraventriculaire kern (PVN) van de hypothalamus het gapen initiëren als het zuurstofgehalte te laag wordt. 

Vermoeidheid. Verveling of vermoeidheid kan ook gapen uitlokken. Echter, als je vermoeid bent is je brein mogelijk ook warm geworden. 

Afkoelen. Door middel van gapen kan je brein afkoelen als het te warm is geworden. 

Nervus vagus. Deze hersenzenuw loopt van de onderkant van de hersenen naar de maag en het hart. De nervus vagus is soms de oorzaak van overmatig gapen.  

Hart. Overmatig gapen kan soms veroorzaakt worden door een hartaanval of een bloeding van het hart. 

Er bestaat nog een veel interessantere oorzaak van gapen. Een oorzaak waar we dagelijks mee te maken krijgen. 

Aanstekelijk gapen

Het gapen wanneer we het iemand anderszien doen, met name bij familieleden of goede vrienden. Dit heeft waarschijnlijk te maken met een oer-achtige vorm van empathie. 

Uit onderzoek blijkt ook dat bij autisme en neurologische aandoeningen met een gebrek aan empathie minder gegaapt wordt. 

Het draagt bovendien bij aan de gemeenschappelijke alertheid. Fysiologisch gapen is identiek aan aanstekelijk gapen. 

Gapen en ziekte 

Gapen is in de meeste gevallen normaal en volkomen goedaardig. Echter, als een toename van gapen niet verklaard kan worden door bijvoorbeeld slaapgebrek, kan het een symptoom van een ziekte zijn. 

Als er iets mis is kan het lichaam signalen gaan afgeven. Zo kan overmatig gapen een teken zijn van een onderliggende aandoening. 

Oorzaken van overmatig gapen kunnen zijn:

1. epilepsie
2. hartaandoeningen
3. leverfalen 
4. multiple sclerose
5. hypothyreoïdie

Gapen verminderen 

We gapen onder andere als de temperatuur in de hersenen toeneemt. Hier kunnen we slim op inspelen.

Verminder de behoefte om te gapen:

1. slokje ijswater
2. gekoelde komkommer of watermeloen 
3. neusademhaling 
4. spreek in het openbaar

Gapen voorkomen:

1. vermijd een warme omgevingstemperatuur 
2. zorg voor een koele omgeving waar je koele lucht kan inademen

Take home message 

Vroeger werd gedacht dat gapen bedoeld was om het extra koolstofdioxide uit te ademen en extra zuurstof in te ademen. Deze theorie is door de wetenschap grotendeels ontkracht. 

Gapen is een natuurlijke reactie op vermoeidheid en een toegenomen temperatuur van de hersenen. 

Als je gaapt zal de mond zich openen, waarna je diep inademd en de longen zich met lucht vullen. Als je gaapt kan het brein afkoelen. Dit proces is meestal onwillekeurig. Gapen heeft dus een verkoelend effect op de hersenen. Gapen voorkomt in wezen oververhitting.

Ga naar je arts voor controle als je last hebt van overmatig gapen. Mogelijk kan er een onderliggende aandoening gevonden worden.