Jaarlijks worden er maar liefst 153.863 orgaantransplantaties uitgevoerd. De nier wordt het vaakst getransplanteerd.

Organen van zowel levende als dode mensen kunnen gedoneerd worden. Bij beide procedures zal je medisch geëvalueerd worden.

Zo kunnen ziektes zoals suikerziekte, kanker en hoge bloeddruk een orgaandonatie uitsluiten.

Van het overlijden tot het uiteindelijk doneren van een orgaan worden meerdere stappen doorlopen. Dus hoe werkt orgaandonatie?

Dit artikel vertelt je de procedure van orgaandonatie bij leven en na de dood.

Orgaandonatie bij leven

Jaarlijks vinden er ongeveer 6.000 donaties plaats bij levende donors. Als je leeft kunnen sommige organen en weefsels gedoneerd worden. Dit gebeurt meestal onder familieleden of hechte vrienden.

Organen die gedoneerd kunnen worden zijn onder andere:

1. één nier
2. leverkwab
3. deel van de alvleesklier
4. een long of gedeeltelijke long
5. deel van de darmen

Weefsels die levend gedoneerd kunnen worden:

1. bot (bijvoorbeeld na een heupprothese)
2. huid (bijvoorbeeld na een buikwandcorrectie)
3. vruchtvlies (na de bevalling)
4. navelstrengbloed 
5. beenmergcellen
6. bloed

In een transplantatiecentrum word je geëvalueerd om te kijken of je in aanmerking komt en of de transplantatie geen negatieve fysieke of emotionele invloed heeft.

Er mag geen sprake zijn van de volgende gezondheidsproblemen: 

1. suikerziekte
2. hoge bloeddruk (hypertensie)
3. kanker
4. nier- of hartaandoeningen

Naast het lichamelijke onderzoek en bloedonderzoek kan een psychologische onderzoek ervoor zorgen dat je een weloverwogen beslissing neemt.

Helaas gaan er jaarlijks 8.000 mensen dood die op een levensreddende orgaantransplantatie wachten. Dit zijn ongeveer 20 mensen per dag (kinderen en volwassenen).

Procedure orgaandonatie na de dood

Na het overlijden kun je een orgaan afstaan om iemands leven te redden. Er kunnen ook delen van een orgaan gedoneerd worden om levens te verbeteren.

Orgaandonatie is ook mogelijk bij hersendood. Er is sprake van hersendood als er geen hersenactiviteit meer is, je niet meer zonder hulp kan ademen en ook niet meer kan herstellen.

Inlichting. Als je overlijdt of bijna overlijdt zal het ziekenhuis de orgaanverwerving inlichten en kijken of je een mogelijke donor bent. Zo ja, zal iemand van die organisatie naar het ziekenhuis komen.

Wettelijke toestemming. Organen kunnen alleen gedoneerd worden met je wettelijke toestemming of de toestemming van een nabestaande.

Medische evaluatie. Als er een wettelijke toestemming is zal er een medische evaluatie plaatsvinden. hierbij worden zowel de medische als sociale geschiedenis van de familie bekeken. 

Databank. Als er na de evaluatie blijkt dat je een orgaan kunt doneren zal er contact worden opgenomen met het transplantatie netwerk, een databank waar patiënten op een orgaan wachten. Beschikbare organen worden zo met de meest geschikte patiënten gematcht. 

De beste match wordt gekozen op basis van:

1. weefseltype
2. bloedgroep
3. medische urgentie
4. gewicht en lengte
5. orgaangrootte
6. de specifieke ziekte van de ontvanger
7. tijd op de wachtlijst
8. de locaties van de ziekenhuizen

Transplantatie chirurg. De uiteindelijke beslissing wordt door de transplantatiechirurg genomen. Om verschillende redenen kan het orgaan geweigerd worden. Bijvoorbeeld als het niet op tijd is of wanneer de patiënt erg ziek is. De organen gaan meestal naar patiënten in het nabijgelegen gebied.

Kunstmatige ondersteuning. Met behulp van machines zullen de organen zuurstof blijven krijgen en worden ze kunstmatig ondersteund. De conditie van elk orgaan zal door het medische team gecontroleerd worden. Hierbij is ook een speciale ambtenaar aanwezig. 

Orgaanverwijdering. De transplantatie wordt uitgevoerd door een speciaal chirurgisch transplantatieteam waarbij organen en/of goedgekeurde weefsels (huid, hoornvlies, bot) verwijderd worden De incisies worden naderhand allemaal gesloten. Elke minuut telt. De organen worden daarom vervoerd per helikopter, ambulance of commercieel vliegtuig.

De volgende dodelijke slachtoffers zijn het meest levensvatbaar voor orgaandonatie:

1. hoofdtrauma
2. aneurysma
3. beroerte

Orgaantransplantatie

Wachtlijst

Als je organen falen zal de arts je doorverwijzen naar een transplantatiecentrum. Hier wordt gekeken of een transplantatie zinvol is en of je in aanmerking komt voor een transplantatie.

Bij de keuze van een transplantatiecentrum moet je rekening houden met:

1. verzekering
2. locatie
3. eventuele steungroepen hebben

Als je in aanmerking komt zal je op een wachtlijst gezet worden waarna er nog schriftelijk contact met je opgenomen zal worden.

Levenslange controle

Na de transplantatie zal je gezondheid door de artsen in de gaten gehouden worden.

Aangezien het orgaan niet lichaamseigen is zal je lichaam het als een indringer beschouwen en het afstoten. 

Met medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken kan deze afstoting tegen worden gegaan.

Dit komt met een prijskaartje, een zwakker immuunsysteem is vatbaarder voor ziektekiemen waardoor je gemakkelijker infecties oploopt.

Hoe werkt nierdonatie?

Met één nier kan je goed leven. Bij een niertransplantatie zal één van je twee gezonde nieren in het lichaam van een nierpatiënt geplaatst worden.

Zowel een levend als niet levend persoon kan een nier doneren. Een levende donor kan bijvoorbeeld een familielid, vriend of echtgenoot zijn.

Naast een litteken zijn er wat risico’s aan een nierdonatie verbonden. Risico’s nierdonatie

1. pijn
2. hernia
3. zenuwbeschadiging
4. darmobstructie

Hoewel er geen nationale statistieken beschikbaar zijn lijken deze risico’s gelukkig zeldzaam te zijn.

En hoewel je met één nier kan leven loop je wel een verhoogd risico op:

1. hypertensie (hoge bloeddruk)
2. verminderde nierfunctie
3. proteïnurie (verhoogde eiwitten in de urine)

Bespreek deze risico’s met het transplantatieteam. Mogelijk hebben zij de statistieken van het desbetreffende centrum.

Wel of niet donor worden?

Op je 18e verjaardag krijg je een brief binnen met de vraag of je orgaandonor wilt worden. Echter, door de mythes die aan orgaandonaties kleven is het onderwerp voor velen verwarrend of beangstigend, wat mensen van orgaandonatie kan weerhouden.

Een grote angst is dat artsen minder moeite doen als je een orgaandonor bent. Dit is uiteraard niet waar. Na een ernstig ongeval doen artsen en verpleegkundigen er alles aan om je leven te redden.

Andere mythes en fabels met betrekking tot orgaandonatie:

1. orgaandonatie maakt het lichaam minder sierlijk in je kist
2. alleen het hart, nieren en lever kunnen getransplanteerd worden
3. je bent te ziek of oud als als donor
4. religies die orgaan- en weefseldonaties verbieden

De incisies worden gesloten. Wees dus gerust, op de begrafenis kan de donor een open kist hebben.

De keuze blijft uiteraard aan jou. 

Take home message

Wanneer organen door ziekte zijn beschadigd of uitgevallen is er een transplantatie nodig. Bij een orgaandonatie wordt een orgaan of weefsel uit de orgaandonor verwijderd en in de ontvanger geplaatst.

Met jouw orgaan kan je iemand anders leven reden. Als je je orgaan bij leven wilt doneren moet je de risico’s wel goed met elkaar afwegen. 

Elke grote operatie brengt nou eenmaal gezondheidsrisico’s met zich mee. Ook kunnen medische problemen het weer oppakken van je werk belemmeren.

Meer dan 100.000 mensen hebben een levensreddende orgaantransplantatie nodig. Jammer genoeg wordt deze behoefte op dit moment niet vervuld.

Dankzij gulle orgaandonoren kunnen er dus nog veel meer levens gered worden.