Maar liefst 30% van de mensen vermijdt gluten. Steeds meer mensen lijken gluten intolerant te zijn en daarom verschijnen er steeds meer glutenvrije producten in de supermarkt. 

Maar wat is glutenintolerantie precies en hoe kan je het herkennen?

Dit artikel vertelt je alles over glutenintolerantie, de oorzaken, symptomen, diagnose, waar gluten in zitten, glutenvrije producten en een aantal handige tips.

Wat is glutenintolerantie?

Bij glutenintolerantie kan je lichaam de gluten in graanproducten moeilijk verteren en opnemen.

Mensen met glutengevoeligheid kunnen zich na het eten van broodproducten erg ziek voelen. Als je gluten blijft eten, kan je last krijgen van spijsverteringsproblemen, een opgeblazen gevoel, winderigheid, krampen, constipatie en diarree.

Symptomen glutenintolerantie

De symptomen van glutenintolerantie zijn onder andere: 

1. opgeblazen gevoel
2. buikpijn
3. misselijkheid
4. constipatie
5. diarree
6. hoofdpijn
7. vermoeidheid
8. misselijkheid
9. vermoeidheid
10. hoofdpijnen

Vermoeidheid. Uit onderzoek blijkt dat 60-82% van de mensen met glutenintolerantie vaak vermoeid zijn. Daarnaast kan glutenintolerantie door ijzertekort ook bloedarmoede veroorzaken. Bloedarmoede kan vervolgens bijdragen aan deze vermoeidheid.

Verminderde absorptie. Na het eten van gluten kan de dunne darm beschadigd raken waardoorhet vermogen om voedingsstoffen op te nemen afneemt.

Oorzaken glutenintolerantie

Glutengevoeligheid en glutenintolerantie worden frequent door elkaar gebruikt. Dit is niet zo gek. Als je gluten niet kan ‘’tolereren’’, ben je er ‘’gevoelig’’ voor.

Maar glutenintolerantie kan naast glutengevoeligheid ook coeliakie betekenen. Met glutengevoeligheid wordt dus ‘’Niet-celiacale glutengevoeligheid’’ (niet-coeliakie gerelateerde glutenintolerantie) bedoeld.

Oorzaken glutenintolerantie:

• 6% glutengevoeligheid / glutenintolerantie (non-celiac gluten sensitivity)
• 1% coeliakie
• 1% tarwe-allergie (met name kinderen)

Er is sprake van niet-celiacale glutengevoeligheid als de symptomen veroorzaakt worden in afwezigheid van coeliakie en tarweallergie. 

Om te weten wat je precies hebt zal een diagnose gesteld moeten worden.

Diagnose glutenintolerantie

Hoewel 30% van de mensen gluten vermijd, heeft naar schatting 0.5% – 13% van de bevolking daadwerkelijk een glutenintolerantie. Het diagnosticeren kan deze discrepantie aanpakken. 

Glutenintolerantie wordt gesteld aan de hand van de symptomen, het slecht reageren op gluten en het uitsluiten van coeliakie. 

Dus als je slecht op gluten reageert, maar negatief test op coeliakie, wordt er gesproken van glutengevoeligheid / glutenintolerantie. Maar hoe test je op coeliakie?

Coeliakie kan op twee manieren worden vastgesteld: 

1. Bloedonderzoek: hierbij wordt naar verschillende antilichamen gekeken. De tTG-IgA-test is een veelgebruikte test want bij een positieve uitslag, kan een weefselbiopsie worden aangevraagd.
2. Dunnedarmbiopsie: hierbij wordt een klein vanuit de dunne darm afgenomen, dat op beschadiging in een laboratorium wordt geanalyseerd. 

Als je een vermoeden hebt op coeliakie moet je voordat je dieetaanpassingen aanbrengt eerst een arts raadplegen.

Na het uitsluiten van coeliakie kan een strikt glutenvrijdieet gevolgd worden om te kijken over er een verbetering van de symptomen optreedt. Een glutenvrij dieet dat gedurende een aantal weken gevolgd wordt.

Vervolgens worden er weer gluten aan het dieet geherintroduceerd om te kijken of de symptomen weer terugkeren. 

Als er tijdens het glutenvrijdieet geen verbeteringen optreden of wanneer de klachten niet erger worden als de gluten na een paar weken weer worden toegevoegd is er waarschijnlijk een andere boosdoener in het spel.

Wat mag je eten met glutenintolerantie? 

De zoektocht naar glutenvrije producten is soms moeizaam. Hoewel sommige groepen voedingsmiddelen zoals fruit en groenten meestal glutenvrij zijn, worden er aan verwerkte varianten soms gluten toegevoegd als smaakstof of verdikkingsmiddel. Je zal dus moeten weten waar gluten in zitten.

Waar zitten gluten in?

Als je glutenintolerantie hebt wil je natuurlijk weten waar het precies in zit. Om je hierbij te helpen hebben we een paar handige lijstjes gemaakt.

Deze voedingsmiddelen bevatten gluten:

1. tarwe
2. gerst
3. spelt
4. rogge
5. pasta
6. brood
7. pizza
8. gebakken producten: cakes, gebak, en koekjes
9. bier
10. granen
11. bewerkte voedingsmiddelen

Om het boodschappen doen wat gemakkelijker te maken volgen hier een aantal glutenvrije voedingsmiddelen:

1. aardappelen
2. eieren
3. rijst
4. vruchten
5. groenten
6. pure haver
7. melk
8. gedistilleerde drank

In eerste instantie klinken glutenvrije snacks en bakproducten erg gezond. Echter, net zoals glutenbevattende producten kunnen ze rijk zijn aan suikers, geraffineerde koolhydraten, vet en zouten. 

Je wilt natuurlijk wat meer zekerheid hebben. De volgende glutenvrije producten worden over het algemeen als gezonde glutenvrije voedingsmiddelen beschouwd:

1. volkoren glutenvrije granen
2. mager vlees
3. fruit
4. magere zuivel
5. groenten
6. gezonde vetten

Een van de veelgemaakte fouten is het vervangen van glutenbevattende voedingsmiddelen met volvette zuivel, rood vlees, zoetigheden en zetmeelrijke groenten. Hierdoor krijg je juist meer verzadigde vetten, calorieën, cholesterol en natrium binnen.

Maar dan ben je er nog niet.

Jammer genoeg is het niet altijd even gemakkelijk. Deze lijstjes geven geen zekerheid. Er kunnen namelijk gluten aan bewerkte voedingsmiddelen zijn toegevoegd.

Aan verwerkte groenten en vruchten worden nog wel eens verdikkingsmiddelen en smaakstoffen toegevoegd.

Hoewel pure chocolade glutenvrij zijn kunnen er nog steeds gluten aan toegevoegd worden. Daarnaast kan er ook een gluten kruisbesmetting optreden.

Kortom, aanvankelijk zal het boodschappen wat gecompliceerder zijn en meer tijd kosten.

Wat gebeurt er als je stopt met gluten eten? 

Na het schrappen van alle gluten, zal de eetlust terugkomen en krijg je weer honger. De spijsverteringsproblemen zullen al binnen een paar dagen verbeteren. 

In de eerste of tweede week zullen vermoeidheid en hersenmist verbeteren. De verbeteringen kunnen geleidelijk zijn.

Verschil coeliakie en glutenintolerantie

Er bestaat nogal wat verwarring over glutenintolerantie en coeliakie. Deze verwarring ontstaat door de overlappende symptomen. 

Meerdere symptomen van coeliakie zijn vergelijkbaar met die van glutenintolerantie waaronder, misselijkheid, diarree en vermoeidheid. 

Er zitten echter duidelijke verschillen tussen.

Verschil tussen coeliakie en gluten gevoeligheid. Bij glutenintolerantie kan je lichaam de gluten niet goed verdragen of verwerken, terwijl er bij coeliakie sprake is van een immuunreactie. Het immuunsysteem van een coeliakiepatiënt zal na het binnenkrijgen van gluten zowel de gluten als het eigen lichaamsweefsel aanvallen. Kortom, het verschil zit hem in de immuunreactie en darmbeschadiging bij coeliakie. Glutenintolerantie veroorzaakt in tegenstelling tot coeliakie meestal geen lange termijn schade.

Glutenintolerantie. Een persoon met glutenintolerantie zal na het eten van gluten last krijgen van buikpijn en een opgeblazen gevoel. Tussen de 0.5% – 13% van de bevolking heeft glutenintolerantie.

Coeliakie. Coeliakie is een auto-immuunziekte die wordt uitgelokt door gluten. Gluten worden door het lichaam als vreemde indringers beschouwd. Het eten van gluten veroorzaakt een immuunreactie van het lichaam waardoor de dunne darm beschadigd raakt. Ongeveer 1% van de bevolking heeft coeliakie.

Tarwe-allergie 

Tarwe-allergie wordt nog wel eens vergeten. Dit is een voedselallergie waarbij je op gluteneiwitten of andere verbindingen in tarwe een allergische reactie kan optreden. 

Een tarwe-allergie komt voornamelijk bij kinderen voor, maar tegen de leeftijd van 12 jaar is naar schatting 65% al over de tarwe-allergie heen gegroeid. 

Symptomen van tarwe-allergie:

1. spijsveteringsproblemen 
2. jeukende huiduitslag
3. krampen
4. diarree
5. neusverstoppingen 
6. hoofdpijn
7. jeuk, zwelling, of irritatie van de keel of mond
8. misselijkheid of braken
9. ademhalingsmoeilijkheden 
10. ernstige allergisch reactie (anafylaxie)

Darmflora heeft grote invloed op glutenreactie

Over de hele wereld worden gluten gegeten, maar niet iedereen zal coeliakie (glutenovergevoeligheid) krijgen. 

Hier is een mogelijke verklaring voor.

Wetenschappers hebben ontdekt dat de darmflora een grote invloed heeft op de reactie op gluten, en op het wel of niet ontwikkelen van glutenovergevoeligheid. 

Je darmbacteriën kunnen namelijk immuuncellen activeren en daarmee overgevoeligheid veroorzaken. 

Hierdoor raakt het dunne darmslijmvlies aangetast wat tot de coeliakiesymptomen leidt. 

Gelukkig heb je hier invloed op. Met een gezonde darmflora kan je namelijk de kans op glutenovergevoeligheid verlagen, omdat er zo minder ontstekingsreacties en minder auto-immuniteit plaats zal vinden. 

Het blijkt ook dat de darmflora van coeliakiepatiënten juist meer schadelijke bacteriën en minder gezonde darmbacteriën bevat.

Zijn gluten slecht of goed?

In tegenstelling tot wat veel mensen beweren zijn gluten helemaal niet slecht voor je. Tarwe, rogge en gerst zijn juist ruik aan complexe koolhydraten, foliumzuur, vezels, en B-vitamines. Daarnaast bevatten verrijkte broden en granen calcium, ijzer, en vitamine D.

Omdat er steeds meer glutenvrije producten in de schappen liggen ga je onbewust denken dat glutenvrije producten gezonder zijn.

Dit is echter niet het geval. Glutenvrije producten zijn niet per se gezonder. Een glutenvrij dieet zal je geen essentiële voedingsstoffen bieden. Het levert ook geen bijzondere gezondheidsvoordelen op. 

Een glutenvrij dieet bevat vaak meer bewerkte voedingsmiddelen, een hogere energiedichtheid, minder vezels en minder vitamines.

Glutenvrij is uiteraard wel gezonder als je coeliakie of glutenintolerantie hebt.

Zelfdiagnose van glutenintolerantie is vaak incorrect

Een aantal deskundigen erkennen glutenintolerantie niet als een legitieme aandoening, omdat ze denken dat er andere boosdoeners in het spel zijn.

Om deze reden werd een onderzoek verricht onder 400 mensen die glutenintolerantie zelf hadden gediagnosticeerd. Hierbij werd gekeken of de klachten afnamen op een glutenvrij dieet.

Van de 400 mensen had slechts 27 mensen glutenintolerantie, 26 mensen coeliakie en 2 mensen een tarwe-allergie.

Oftewel, van alle deelnemers die ervan uitgingen glutenintolerantie te hebben had slechts 14,5% een daadwerkelijk glutenprobleem.

Een van die boosdoeners zullen we nu gaan bespreken. 

FODMAP en glutenintolerantie

In veel voedingsmiddelen zitten FODMAP’s. Dit zijn korteketenkoolhydraten. Echter, deze FODMAP’s komen ook in tarweproducten voor. 

Aangezien veel mensen deze kortekoolhydraten niet goed kunnen verteren, kan dit ook de boosdoener zijn van verschillende spijsverteringssymptomen.

Uit onderzoek blijkt dat mensen die denken dat ze glutenintolerantie hebben juist gevoelig zijn voor deze FODMAP’s.

Tijdens het onderzoek werden de mensen met een zelf gediagnosticeerde gluten intolerantie op een laag-FODMAP dieet gezet, waarna de symptomen afnemen. 

Vervolgens kregen de deelnemers geïsoleerde gluten. Dit had geen effect op de symptomen.

Kortom, mensen die denken dat ze glutenintolerantie hebben kunnen ook gevoelig zijn voor FODMAP’s.

Take home message

Gluten behoren tot de meest controversiële bestanddelen. De bedrijven hebben er duidelijk op ingespeeld. Veel mensen vermijden gluten terwijl ze niet eens een glutenintolerantie hebben.

Mensen met glutenintolerantie kunnen na het eten van gluten last krijgen van vervelende symptomen waaronder maag-darmklachten. Gluten eiwitten zitten in tarwe, rogge en gerst.

Echter, de symptomen zijn vaak aan andere oorzaken te wijten omdat van de mensen die zelf diagnoses stellen slechts 14,5% een gluten probleem. 

Oorzaken van glutenintolerantie zijn glutengevoeligheid, coeliakie en tarwe-allergie. De precieze ontstaanswijze van glutengevoeligheid is grotendeels onduidelijk.

Uit een glutenvrijdieet zou je in principe alle voedingsstoffen moeten kunne halen. Blijf wel voldoende koolhydraten eten, anders loop je kans op tekorten aan vezels, calorieën en vitamine B.

Op steeds meer verpakkingen staat of het wel of geen gluten bevat. Voor de meeste mensen zijn gluten veilig, alleen niet voor degene met coeliakie.

Voordat je overstapt op een glutenvrijdieet is het verstandig om een afspraak te maken bij een gezondheidsdeskundige.