40% van de mensen zal ooit last van ischias krijgen. Het is een uitstralende lage rugpijn waarbij je pijnklachten kan hebben in je rug, heup en het buitenbeen. Uitstralende lage rugpijn kan intens en beangstigend zijn.

Aan de hand van de symptomen en twee testen kun je ischias herkennen en eventuele oorzaken op het spoor komen.

Gelukkig kan de pijn verlicht worden maar dan zul je eerst moeten weten waar het precies vandaan komt.

Dit artikel vertelt je symptomen van ischias, de oorzaken, hoe de diagnose gesteld wordt, twee testen inclusief hoe je het kunt verlichten.

De symptomen van ischias

De ischias (heup) zenuw is een zeer dikke en lange zenuw die van je onderrug via de heupen en billen langs de benen naar onderen loopt. Het treedt gewoonlijk eenzijdig op.

Ischiassymptomen:

1. uitstralende pijn langs de ischiaszenuw
2. elektrische schok in de been of bilspier
3. brandend gevoel
4. plotselinge pijnlijke schok
5. scherpe, schietende pijn 
6. klachten die komen en gaan
7. constante pijnklachten
8. een ‘pinnen-en-naaldengevoel’ in de voeten en tenen
9. gevoelloosheid
10. spierzwakte

Beknelling of samendrukking van de ischiaszenuw kan ook gevoelloosheid en spierzwakte in de voeten en benen veroorzaken.

Drukverhogende momenten zoals hoesten, niezen, persen en langdurig zitten verhoogt de druk op de zenuw waardoor de pijn kan verergeren.

Oorzaken van ischias

Ischias is een pijn aan de onderrug die langs je ischiaszenuw (heupzenuw) naar een van de benen uitstraalt.

Het ontstaat wanneer de wortels van de ruggenmergzenuw ontstoken of geïrriteerd raken of bekneld en samengedrukt worden. Dit veroorzaakt vervolgens pijn, gevoelloosheid en ontsteking in het aangedane been.

De meest voorkomende oorzaken van ischias zijn:

1. een hernia
2. verschoven tussenwervelschijf
3. gedegenereerde tussenwervelschijf

Andere oorzaken van ischias zijn spinale stenose (vernauwde wervelkolom) of een wervelkolomuitloper.

Ischias kan door verschillende medische aandoeningen veroorzaakt worden:

1. hernia of verschoven tussenwervelschijf (meest voorkomend)
2. artrose
3. degeneratieve discusziekte (verslijting)
4. trauma van de ischiaszenuw
5. spondylolisthesis (afschuiving van een wervel)
6. wervelkanaalvernauwing
7. spinaal trauma
8. spinale tumoren
9. piriformis-syndroom
10. cauda Equina syndroom 

Blessures of een verkeerde beweging kunnen ook tot ischias leiden. Je kunt ook gewoon met een pijnlijke rug wakker worden.

Vaak is beeldvorming zinloos. Lage rugpijn kun je helaas niet zoals een botbreuk in beeld brengen. 

Aangezien het diagnosticeren moeilijk is zal er vaak voor een afwachtend beleid gekozen worden.

Risicofactoren ischias:

1. leeftijd: vanwege wervelkolomveranderingen zoals hernia’s en botsporen
2. overgewicht: hogere druk op de wervelkolom
3. beroep: werk waarbij de rug zwaar wordt belast en je ook draait
4. diabetes: verhoogt risico op zenuwbeschadiging
5. zittende levensstijl

Diagnose ischias

Aan de hand van lichamelijk en beeldvormend onderzoek kan ischias gediagnosticeerd worden. 

Lichamelijk onderzoek kan de volgende testen omvatten:

1. controleren van de reflexen en spierkracht
2. vanuit rugligging het been één voor één optillen
3. looptesten zoals vanuit een gehurkte positie staan en op de tenen of hielen lopen

Beeldvormend onderzoek wordt niet snel verricht aangezien er hernia’s en botsporen opgespoord kunnen worden die in de praktijk helemaal niet tot symptomen leiden. 

Als binnen een paar weken de klachten niet verbeteren of als de klachten ernstig zijn kan een beeldvormend onderzoek alsnog worden aangevraagd.

Beeldvormend onderzoek omvat:

1. röntgenfoto waar botsporen (botuitgroeisels) gevonden kunnen worden
2. MRI: gedetailleerde dwarsdoorsneden
3. CT-scan: brengt de ruggenmergzenuwen en het ruggenmerg in kaart gebracht met contrastvloeistof
4. EMG: meet elektrische zenuwpulsen waarmee een zenuwbeknelling vastgesteld kan worden

Ischiastesten

Slumptest. Deze test verhoogt de druk op je lumbale wervelkolom waar je ruggenmerg en perifere zenuwen zijn gelegen. Dit doe je als volgt:

1. ga in een stoel zonder rugleuning rechtop zitten
2. klem vervolgens je handen achter de rug
3. laat jezelf voorover zakken en breng (met de kin tegen de borst) de nek naar beneden
4. strek nu een been en buig de voet naar het scheenbeen
5. herhaal deze stappen ook met je andere been

Als het pijnlijke been in vergelijking met het andere been minder hoog komt of als het optillen voor een verergering van de klachten zorgt is er misschien sprake van ischias.

De straight leg raise test. Bij deze test probeer je de bron van de pijn te achterhalen. Hierbij zal de ischiaszenuw gerekt worden. Bij een beklemde ischiaszenuwen zullen er klachten optreden. De test doe je als volgt:

1. plat op de rug liggen met gestrekte benen
2. voet buigen en de been tot 30 tot 70 graden omhoog tillen (houd hierbij je been recht)
3. herhaal deze stappen met het andere been

De ischiastest is positief als er langs de been tot aan de voet pijn optreedt of als je het aangedane been niet even ver op kunt tillen als het gezonde been.

Behandeling ischias

Er kan een behandeling nodig zijn als de klachten niet vanzelf verbeteren. Ischias kan op de volgende manieren behandeld worden:

1. Geneesmiddelen: verdovende middelen, ontstekingsremmers, spierverslappers, anti-epileptica en tricyclische antidepressiva
2. Corticosteroïdinjecties rond de aangedane zenuwwortel
3. Fysiotherapie: flexibiliteitsoefeningen, houdingsoefeningen en spierondersteunende oefeningen
4. botspoor chirurgisch verwijderen: in het geval van verergerende pijn, een aanzienlijke spierzwakte, of controleverlies over de blaas of darmen

Er is ook een aantal zelfzorgbehandelingen die verlichten: 

1. koude en warme kompressen
2. pijnstilling: ibuprofen en naproxennatrium 
3. rekken: maar vermijd schokken, stuiteren of draaien
4. ook dient langdurige inactiviteit vermeden te worden

Daarnaast zijn er ook alternatieve geneeswijzen die worden toegepast zoals acupunctuur en chiropractie.

Beloop ischias

Hoe snel het precies ontstaat verschilt per oorzaak. Zo zal een discushernia sneller tot ischias leiden dan een ischias door wervelkolom artritis.

Gelukkig zal in de meeste gevallen lage rugpijn ten gevolge van ischias binnen een paar weken vanzelf verdwijnen. Ook is de heupzenuw zelden echt beschadigd.

Jammer genoeg zal 20-30% na een tot twee jaar nog persisterende klachten ervaren.

Take home message

Lage rugklachten leiden tot een hoop doktersbezoeken. Dus heb ik ischias?

Wanneer de pijn van de onderrug langs de ischiaszenuw (heupzenuw) naar een van je benen uitstraalt, is er sprake van ischias.

De meest voorkomende oorzaak van ischias is een hernia of verschoven tussenwervelschijf. Zonder dat er iets aan vooraf is gegaan kun je ook gewoon met ischias wakker worden. 

Meestal zal het binnen een paar weken verdwijnen. Als dat niet het geval is zijn er gelukkig verschillende behandelingsmogelijkheden waaronder fysiotherapie en pijnstillers.

Ga langs de arts voor een correcte diagnose. Aan de hand van lichamelijk en eventueel aanvullend onderzoek kan de arts ook andere oorzaken uitsluiten.

Eventueel kan de slumptest en straight leg raise test gebruikt worden om pijn ten gevolge van ischias aan te tonen.

Vervolgens kiest de arts voor een afwachtend beleid of een geschikt behandelplan. En gelukkig kan de pijn op verschillende manieren verlicht worden.