Een normale lichaamstemperatuur hangt af van leeftijd, activiteit, persoon, ziekte, menstruatie en tijdstip van de dag. Het maakt zelfs uit op welk lichaamsdeel de meting wordt verricht, de emoties en de staat van bewustzijn (slapend, verdoofd, wakker).

Wellicht voel je je niet zo lekker en vraag je je nu af hoe je de uitslag van de thermometer moet interpreteren. Kortom, wat is een normale lichaamstemperatuur?

De normale gemiddelde lichaamstemperatuur wordt algemeen aanvaard als 37°C, tussen de 36.5 en 37°C. Uit studies blijkt dat de de normale lichaamstemperatuur een breed bereik kan hebben, van 36,1°C  tot 37,2°C. Gedurende de dag schommelt de normale lichaamstemperatuur met 0.5 °C door het circadiane ritme. De lichaamstemperatuur is het laagst rond 4 uur ’s morgens en het hoogst rond 16.00 en 18:00 uur ’s avonds. Er wordt gesproken van een verhoging bij een lichaamstemperatuur tussen 37.5 en 38°C en van koorts bij een lichaamstemperatuur hoger dan 38°C.

Dit artikel vertelt je de normale lichaamstemperatuur per methode, de oorzaken van variaties in de normale lichaamstemperatuur en de oorzaken van verhoging.

Normale lichaamstemperatuur

Verschillende lichaamsdelen leveren net iets andere temperatuurmetingen. De normale lichaamstemperatuur per lichaamsdeel is:

Variaties normale lichaamstemperatuur 

Dag en nachtritme. Gedurende de dag gaat de temperatuur regelmatig op en neer met ongeveer 0,5 °C. Dit wordt gecontroleerd door het circadiane dag en nacht ritme. In de ochtend ligt de normale lichaamstemperatuur iets lager en in de de namiddag en avond juist iets hoger. Dit betekent dat een orale temperatuur van 37.3 °C in de namiddag een gezonde temperatuur zou zijn, maar in de vroege ochtend juist niet. Je lichaamstemperatuur is het laagst ongeveer twee uur voor het wakker worden. 

Menstruatie. Omdat de lichaamstemperatuur gevoelig is voor veel hormonen, varieert de temperatuur van vrouwen met de menstruatiecyclus, dit wordt ook wel het circamensale ritme genoemd. Na de ovulatie neemt de progesteronproductie toe en neemt de oestrogeenproductie af, waardoor de lichaamstemperatuur toeneemt. Op basis van de lichaamstemperatuur kunnen vrouwen dus vaststellen wanneer de eisprong plaatsvindt, om zo een zwangerschap te bereiken of juist te voorkomen.

Orale temperatuur. Drinken, roken, kauwen, en ademen met de mond open zal de orale temperatuur beïnvloeden. De orale temperatuur wordt lager door koude dranken of voedsel en door mondademhaling. De orale temperatuur gaat juist omhoog door roken en kauwen. Om deze reden moet je vijftien tot twintig minuten voorafgaand aan een meting niet roken en niets drinken of eten.

Seizoenen. Tijdens de wisseling van de seizoenen zal de lichaamstemperatuur elk jaar variëren, het zogeheten circulair ritme. De seizoenspatronen kunnen variëren per klimaat. 

Fitheid. Bij een toegenomen lichamelijke fitheid zullen de dagelijkse variaties in normale lichaamstemperatuur toenemen. 

Leeftijd. Naarmate je ouder wordt zal zowel de normale lichaamstemperatuur, als de dagelijkse variatie in temperatuur afnemen. Tijdens koorts neemt het vermogen van ouderen om lichaamswarmte te genereren af. Dit betekent dat zelfs een lichte verhoging op een ernstige aandoening kan wijzen.

Slaapstoornissen. Hoewel de lichaamstemperatuur normaal gesproken tijdens het slapen aanzienlijk daalt, zal kortstondig slaaptekort een hogere temperatuur geven. Echter, langdurig slaaptekort lijkt juist een lagere lichaamstemperatuur te veroorzaken. Daarnaast kan uitslapen, ongewoon vroeg wakker worden, een jetlag en een veranderde ploegendienst de normale lichaamstemperatuur beïnvloeden.

Overige variaties: 

1. Eten of drinken: temperatuurstijging 
2. Caloriebeperking: tijdens een dieet zal de normale lichaamstemperatuur dalen
3. Lichamelijke inspanning: verhoogt de lichaamstemperatuur, met name zware inspanning of langdurige inspanning.
4. Alcohol: overdag daalt de temperatuur en ’s nachts zal de temperatuur merkbaar stijgen.
5. Kleding: veel kleding verhoogt de lichaamstemperatuur
6. Opgewonden gevoel: verhoogde temperatuur

Oorzaken van verhoging

Bij een lichaamstemperatuur tussen 37.5 en 38 °C is er sprake van verhoging. 

Een verhoging hoeft niet altijd pathogeen te zijn. In de volgende gevallen kan er sprake zijn van een verhoogde lichaamstemperatuur zonder koorts:

1. lichamelijke activiteit
2. vochtige omgeving: je lichaam kan niet goed afkoelen
3. uitdroging
4. gekruid voedsel 
5. stress en angst
6. ovulatie

Lichaamstemperatuur meten

Verschillende methoden leveren ook verschillende resultaten op. De temperatuurmeting hangt af van het lichaamsdeel.

Je kan de normale lichaamstemperatuur op verschillende plaatsen meten waaronder:

1. orale temperatuur: in de mond
2. rectale temperatuur: in het rectum 
3. axillaire temperatuur: onder de arm (oksel) 
4. tympanische temperatuur: in het oor
5. temporale ader: op de huid van het voorhoofd

Normale lichaamstemperatuur per meting: 

1. Orale temperatuur: 36,8 ± 0,5 °C, oftewel elke orale temperatuur tussen de 36,3 en 37,3 °C is waarschijnlijk normaal.
2. Inwendig (vaginaal, rectaal): 37,0 °C 

Over het algemeen is een inwendige vaginale of rectale meting ietsjes hoger dan een orale meting. Een orale meting is op zijn beurt weer wat hoger dan een huidmeting.

Metingen in het oor of onder de arm geven meestal typische temperaturen.

Take home message  

37°C wordt als de normale gemiddelde lichaamstemperatuur beschouwd, met een range tussen de 36.5 en 37°C. Door het circadiane kan de normale lichaamstemperatuur met 0.5 °C schommelen.

’s Morgens rond 04:00 is je lichaamstemperatuur het laagst en ’s avonds tussen 16.00 en 18.00 uur het hoogst.

Er wordt gesproken van een verhoging bij een temperatuur tussen 37.5 en 38°C. Een verhoging is niet altijd pathogeen. Externe factoren en activiteiten kunnen de lichaamstemperatuur ook beïnvloeden. 

Er is sprake van koorts wanneer de temperatuur hoger is dan 38°C. Koorts is een verhoging op basis van een hypothalame verandering, ten gevolge van een ziekteverwekker.