Van chronische luchtwegaandoeningen zoals COPD tot ernstige structurele orthopedische afwijkingen, ademhalingsoefeningen worden door fysiotherapeuten voor verschillende aandoeningen gebruikt.

Ademhalingsoefeningen doen namelijk meer dan alleen stressverlichting. Het versterkt je ademhalingsspieren, corrigeert abnormale ademhalingspatronen, houdt de wervelkolom beweeglijk en maakt de afscheiding in je longen los. 

En dit was nog maar het topje van de ijsberg. Er zijn echter verschillende soorten ademhalingsoefeningen die elk unieke voordelen bieden.

Dit artikel vertelt je 4 ademhalingsoefeningen bij fysiotherapie.

1. Buikademhaling

Buikademhaling wordt ook wel diafragmatische ademhaling genoemd. Bij de buikademhaling (inademen) gebruik je namelijk je middenrifspier, ook wel diafragma genoemd.

Mensen met COPD compenseren met accessoire ademhalingsspieren in de nek en borst. Dit kan je tegengaan door het diafragma optimaal te gebruiken. 

Daarnaast is je middenrif ook op een onbewust niveau betrokken bij de ademhaling. Bovendien helpt diafragmatische ademhaling bij het mobiliseren van afscheidingen in de longen. Diafragmatische ademhaling doe je als volgt:

1. ga rustig liggen (romp en hoofd zouden in een hoek van 15-45 graden moeten liggen)
2. leg een hand op je borst en een hand op je buik (de fysiotherapeut kan dit ook doen)
3. adem door je neus in en duw met buik de hand naar boven
4. houd de borstkas relatief stil en ontspan je schouders
5. adem vervolgens door de mond uit
6. als je weer inademt komt de hand terug naar beneden
7. doe dit 2-4 keer per dag

Tijdens deze ademhalingsoefeningen moet je de accessoire spierbewegingen proberen te stoppen. De fysiotherapeut zal dit aangeven.

De fysiotherapeut kan deze oefeningen met een klein gewicht of zandzak zwaarder maken. Dit wordt ook wel gedempte diafragmatische ademhaling genoemd. Je moet dan met je buik tegen een zwaardere weerstand aanduwen.

in het begin kan de buikademhaling moeilijk zijn omdat je het middenrif hiervoor niet zo actief gebruikt hebt. 

Als je er eenmaal gewend aan raakt zal het minder zwaar worden. Maak er een automatisme van door het elke dag 3-4 keer te doen.

2. Verzwaarde ademhaling

Veel mensen hebben een verkeerde lichaamshouding waarbij het lichaam in een ronde en voorwaartse positie komt wat de longcapaciteit kan beperken.

Met deze verzwaarde ademhalingsoefening kan de longcapaciteit vergroot worden. Bij deze oefening houd je na het in- en uitademen een pauze aan.

1. ga rustig liggen met een kussen onder het hoofd
2. de fysio legt een verzwaarde bal op de buik
3. adem diep in
4. pauzeer
5. adem alles uit
6. pauzeer
7. probeer de bal met behulp van de ademhaling op en neer te bewegen

De eerste keer zal een zeer lichte bal gebruikt worden. Naarmate je sterker wordt kan je overgaan op een zwaardere bal en zal je de bal ook meer in beweging kunnen krijgen.

3. Segmentale ademhaling

Soms heeft alleen een bepaald deel (of segment) van de longen meer ventilatie of beweging nodig. In dat geval kunnen segmentele ademhalingsoefeningen gewenst zijn.

Het is vooral effectief bij hypoventilatie dat bijvoorbeeld na een longontsteking, letsel of operatie kan optreden. Hierbij is namelijk een specifiek deel (of segment) van de borstkaswand aangedaan.

Voordelen van segmentale ademhaling:

1. maakt de borstkas beweeglijker
2. voorkomt de ophoping van pleuravocht en long secreties 
3. kan paniek verminderen

Ook hiervan zijn verschillende soorten ademhalingsoefeningen. De fysiotherapeut zal weerstand uitoefenen op het gebied dat is aangedaan.

Zijwaartse uitzetting:

1. ga in een comfortabele en ontspannen houding zitten of liggen
2. adem in en uit en voel de ribbenkast op en neer bewegen 
3. bij de diepe inademing wordt er op op de onderste ribben een lichte weerstand uitgeoefend
4. met een handdoek kan de patiënt het ook zelf uitvoeren

Achterwaartse uitzetting:

Als je lang in het ziekenhuis hebt gelegen of na een operatie kan er zich aan de achterkant van je longkwabben pleura uitscheidingen ophopen. In dat geval kan deze ademhalingsoefening gewenst zijn.

1. ga zitten en leun op een kussen voorover
2. adem in en uit
3. de fysio zal aan de achterkant van de onderste ribben druk uitoefenen

4. Getuite lippen

Bij deze ademhalingsoefening zal je bij de uitademing de lippen strak samengeknepen hebben (getuite lippen).

Dit kan voor mensen met COPD een aantal voordelen opleveren:

1. luchtwegen blijven langer open
2. verbetert de ventilatie
3. lagere ademhalingsfrequentie
4. maakt opgesloten lucht in de longen vrij en maakt ruimte voor verse nieuwe lucht
5. je kan beter met ademnood omgaan

Door de verhoogde weerstand kunnen de bronchiolen in je longen zich openen. 

Dit doe je als volgt:

1. ga in een comfortabele houding zitten
2. adem langzaam diep door je neus in
3. adem vervolgens zachtjes door je mond met getuite lippen uit, alsof je fluit
4. span je buikspieren aan om het lucht naar buiten te persen

Tijdens deze ademhalingsoefening mogen er geen buikcontracties zijn. De fysiotherapeut kan dit met de handen controleren.

Wanneer ademhalingsoefeningen bij fysiotherapie?

Ademhalingsoefeningen kunnen in de fysiotherapiepraktijk bij de volgende gezondheidsproblemen gewenst zijn:

1. chronische luchtwegaandoeningen zoals chronische obstructieve longaandoeningen (COPD), bronchiale astma, en interstitiële longaandoeningen
2. acute luchtwegaandoeningen zoals longontsteking en bronchitis 
3. spierzwakte ten gevolge van zenuwstelselaandoeningen 
4. pijn ten gevolge van letsel in de buik- of borststreek, bijvoorbeeld door een operatie of verwonding
5. ontspanning en stressverlichting 
6. orthopedische structurele afwijkingen

Gezondheidsvoordelen van ademhalingsoefeningen:

1. verbeterde ventilatie
2. versterkt de ademhalingsspieren
3. verbetert de coördinatie van de ademhalingsspieren
4. preventie van ademhalingscomplicaties
5. effectiever hoesten
6. houdt de thoracale wervelkolom beweeglijk
7. verbeterde circulatie
8. bronchiale hygiëne
9. voorkomt dat afscheidingen zich ophopen
10. helpt bij het losmaken van afscheidingen
11. correctie van abnormale ademhalingspatronen
12. stressverlichting
13. verlaagt de ademhalingsarbeid
14. bevordert de concentratie

De ademhalingsoefeningen zijn ook voor je geest. Zo kan een gecoördineerde ademhaling de angst effectief verminderen.

Er zijn nog meer soorten oefeningen. Als er slijm in de keel vastzit kan een hoestoefening het slijm helpen losmaken. 

Take home message

Fysiotherapie heeft vaak de voorkeur boven medicijnen. Medicijnen zorgen vaak voor ongewenste bijwerkingen. Mits fysiotherapie correct uitgevoerd wordt zijn er geen schadelijke gevolgen.

Er worden ook verschillende soorten ademhalingsoefeningen bij fysiotherapie gebruikt zoals de buikademhaling, verzwaarde ademhaling, segmentale ademhaling en ademhaling met getuite lippen.

De fysiotherapie kan met behulp van druk de focus op bepaalde longgebieden leggen. Eventueel kunnen de oefeningen met gewichten verzwaard worden. De fysio houdt in de gaten of je accessoire spieren gebruikt om mee te compenseren.