Het eerste teken van verslechtering is vaak een verandering in de ademhalingsfrequentie. Helaas wordt deze vitale meting vaak achterwege gelaten.

Een verhoogde ademhalingsfrequentie kan namelijk een teken zijn van een gezondheidsprobleem zoals koorts, uitdroging of een longontsteking. 

De ademhalingsfrequentie is het aantal ademhalingen dat je per minuut in rust uitvoert. Het op en neer gaan van de borst is een volledige ademhaling. 

Dus hoe kan je de ademhalingsfrequentie meten?

Dit artikel vertelt je hoe je de ademhalingsfrequentie nauwkeurig kunt meten, belangrijke aandachtspunten inclusief de elektronische meetinstrumenten in het ziekenhuis.

Nauwkeurige meting

De ademhalingsfrequentie staat voor het aantal ademhaling per minuut. Het is belangrijk dat je dit zo nauwkeurig mogelijk uitvoert.

Voorbereiding en aandachtspunten:

1. was je handen met water en zeep
2. om rillingen te voorkomen moet de temperatuur constant blijven
3. laat de persoon 20 minuten voor de meting rusten (als het mogelijk is)
4. verwijder bij voorkeur omvangrijke kleding van het bovenlichaam zodat je de diepte, ademhalingspatroon en symmetrie het beste kunt observeren
5. meet de ademhalingsfrequentie het liefst 1 minuut omdat er veranderingen in de ademhalingsfrequentie en ademhalingspatroon kunnen optreden

Nauwkeurige meting:

1. ga rechtop zitten in een stoel of op bed
2. wacht tot de persoon ontspannen is
3. eventueel kan je voor de meting een paar langzame diepe ademhalingen uitvoeren
4. tel het aantal keren dat de borstkas in een minuut omhoog gaat, gebruik eventueel een timer
5. je kunt het ook 30 seconden tellen en het getal met twee vermenigvuldigen
6. noteer het aantal ademhalingen

Kijk bij het meten ook of de patiënt in volledige zinnen kan praten. Zo kunnen antwoorden met één woord een teken zijn van ademnood.

Verwardheid en andere veranderingen in de cognitieve status kunnen een teken zijn van zuurstoftekort.

Het ritme moet gelijkmatig zijn met gelijke pauzes. Kijk ook naar de kleur van de lippen, zo kunnen blauw lippen op cyanose duiden (zuurstoftekort).

Technologische meetinstrumenten

In het ziekenhuis kunnen in acute of kritieke situaties technologische apparatuur gebruikt worden om de ademhalingsfrequentie te meten.

Impedantiepneumografie. Tijdens het in- en uitademen wordt de elektrische activiteit in de borstkas gemeten. Echter, door bewegingen en losgekoppelde snoertjes kunnen de metingen onnauwkeurig worden. Als gevolg kan een belemmerde luchtstroom gemist worden.

Capnografie. Het kooldioxideniveau kan van elke adem met capnografiemonitoren gemeten worden. Deze meting is preciezer dan elektrische activiteit door de borstkas. Dit kan gebruikt worden wanneer patiënten op de intensive care geïntubeerd of gesedeerd zijn. Op de algemene afdeling is dit geen geschikte methode omdat bijvoorbeeld het praten voor onnauwkeurigheden kan zorgen. 

Ondanks alle technologische ontwikkelingen blijft het handmatig meten het beste. Het vereist echter wel vaardigheid.

Wat is normaal?

De normale ademhalingsfrequentie in rust van volwassenen ligt tussen de 12-20 ademhalingen per minuut.

Zuigelingen en kinderen:

• 0-1 jaar: 30 – 60 ademhalingen per minuut
• 1-3 jaar: 24 – 40 ademhalingen per minuut
• 3-6 jaar: 22 – 34 ademhalingen per minuut
• 5-12 jaar: 18 – 30 ademhalingen per minuut

Wat is abnormaal?

Oorzaken te snelle ademhaling (tachypneu):

1. angst
2. koorts
3. pijn
4. emotioneel leed
5. astma
6. lichaamsbeweging
7. longembolie
8. hartfalen
9. acuut ademnoodsyndroom
10. longontsteking
11. anafylaxie
12. chronische obstructieve longziekte (COPD)
13. shock
14. diabetische ketoacidose
15. neuromusculaire aandoeningen

Oorzaken te langzame ademhaling (bradypneu):

1. ademhalingsdepressie 
2. slaapapneu
3. verhoogde druk in de schedel 
4. opioïden overdosis
5. diabetisch coma
6. uitputting ten gevolge van  ernstige luchtwegobstructie
7. obesitas hypoventilatie syndroom

Take home message

Van koorts tot zenuwaandoeningen, een verhoogde ademhalingsfrequentie kan een teken zijn van een verergerend gezondheidsprobleem.

De ademhalingsfrequentie omvat het aantal ademhalingen per minuut in rust. Maar hoe kun je de ademhalingsfrequentie meten?

Wanneer de persoon in rust is kijk je hoe vaak de borst op en neer gaat gedurende 30 seconden. Vermenigvuldig dit getal met 2. 

Je kunt ook het aantal ademhalingen in één minuut tellen. De op en neergaande beweging van de borst is samen één ademhaling. Je kunt dus kijken hoe vaak de borst omhoog gaat.

Houd rekening met de hierboven beschreven stappen en aandachtspunten voor een zo nauwkeurig mogelijke meting.

Let ook op de andere tekenen en symptomen die op een zuurstoftekort kunnen duiden zoals blauwe lippen, verwardheid en met één woord antwoorden.