Geschreven door Dirk Cornelis, BSc
De Engelse ziekte is een vervelende botziekte. Het staat ook wel bekend als rachitis. Hoewel de Engelse ziekte minder vaak voorkomt, is het nog steeds een probleem. In sommige gebieden is maar liefst 9% van de kinderen klinisch aangedaan.
Dit artikel vertelt je alles over de engelse ziekte, wat het precies is, de oorzaken, symptomen, behandeling en preventie.
Waar komt de naam ‘’Engelse ziekte’’ vandaan?
De naam is afkomstig uit de negentiende eeuw, in de tijd waarin het in Engeland erg prevalent was. De geïndustrialiseerde steden in Engeland waren namelijk zwaar vervuild.
De Engelse artsen Francis Glisson en Daniel Whistler waren de eersten die rachitis in de zeventiende eeuw duidelijk beschreven.
Het woord rachitis is mogelijk afkomstig van het oud-Engelse woord wrickken, dat draaien betekent.
Wat is de Engelse ziekte?
De Engelse ziekte (rachitis) wordt gekenmerkt door misvorming van de botten, invaliditeit en een belemmerde groei.
Er bestaan twee vormen van rachitis, namelijk de (kinderlijke vorm) en de volwassen vorm. De volwassen vorm van rachitis wordt ook wel osteomalacie genoemd.
Hoe rachitis ontstaat
Rachitis verstoort de gezonde botvorming (ossificatie). Rachitis kan veroorzaakt worden door vitamine D-tekort, calciumtekort of te weinig fosfor. Rachitis ontstaat in de meeste gevallen door een vitamine D-tekort.
Vitamine D-tekort:
- door onvoldoende zonlicht blootstelling
- dieet zonder genoeg vitamine D
- coeliakie
- donkere huidskleur
- borstvoeding zonder vitamine D-supplementen
- genetische aandoeningen
- onvoldoende vitamine D- of calciuminname
Het grootste deel van onze vitamine D krijgen we binnen dankzij het zonlicht. We zullen nu verhelderen hoe een vitamine D-tekort de botontwikkeling kan verstoren.
Wanneer er zonlicht op de huid valt, kan het lichaam vitamine D aanmaken. Vitamine D is erg belangrijk voor de aanmaak van gezonde botten.
Vitamine D is verantwoordelijk voor gezonde fosfaat- en calciumspiegels zodat de botten kunnen mineraliseren.
Echter, naast vitamine D heb je ook voldoende calcium nodig.
Leeftijden en risicogroepen
Aangezien rachitis een botaandoening is lopen kinderen in de groei het grootste risico. Rachitis komt daarom voor bij zuigelingen en kinderen.
Het wordt het vaakst gezien bij kinderen tussen de 6 en 36 maanden. Het komt bij mannen en vrouwen even vaak voor.
Risicogroepen
- gebieden met weinig zonlicht
- kinderen die geen melkproducten drinken en dus sneller een calciumtekort oplopen
- vegetarisch dieet
Het aantal rachitisgevallen is toegenomen. Dit is volgens artsen deels te wijten aan de strikte kledingvoorschriften waar veel moslims zich aan houden. Rachitis komt ook vaker voor in de Aziatische gemeenschap.
Gevolgen van rachitis
Voor een gezonde botgroei heb je zowel voldoende vitamine D als calcium vanuit de voeding nodig. Een gebrekkige inname kan de gezonde botontwikkeling belemmeren.
Het grootste deel van je vitamine D krijg je binnen dankzij het zonlicht.
Gevolgen nutritionele rachitis:
- groeiachterstand
- misvormde botten
- misvormde borst
- botbreuken (greenstick breuken zijn kenmerkend)
- ontwikkelingsachterstand
- spierspasmen
- toevallen
- cardiomyopathie (hartaandoeningen)
- dood
Nutritionele rachitis komt het vaakst voor in Afrika, het Midden-Oosten, en Zuid-Azië in de hoge-inkomens gebieden.
Symptomen Engelse ziekte
Rachitis symptomen:
- zachte of zwakke botten
- pijnlijke botten
- groeiachterstand
- aarzeling om te lopen (vanwege de pijn)
- ander looppatroon (waggelen)
- gemakkelijk vermoeid
- verdikte polsen, enkels en knieën
- skeletale misvormingen: zachte schedelbeenderen, gebogen benen, verbogen wervelkolom (zeldzaam)
- een groot voorhoofd (vierkante vorm)
- slaapproblemen
De symptomen kunnen per leeftijd verschillen. De schedel van een jonge baby met rachitis kan zacht zijn. Daarnaast kunnen ze pietluttig zijn.
De botten die door rachitis zijn aangetast kunnen pijnlijk zijn. Dit wordt bij de oudere kinderen gezien. De knieën en polsen kunnen door het proces breder worden en de benen kunnen gebogen zijn.
Diagnose
Over het algemeen wordt de diagnose op bloedonderzoek en röntgenfoto’s gebaseerd. Hierbij wordt een laag calcium en fosfor gevonden in combinatie met een verhoogd alkalisch fosfatase. Eventueel kan de botdichtheid ook onderzocht worden met een scan.
Behandeling Engelse ziekte
Behandeling is noodzakelijk. Onbehandelde rachitis kan leiden tot botmisvormingen, een abnormaal gebogen ruggengraat en niet groeien.
Preventie bestaat uit vitamine D-supplementen of het behandelen van de onderliggende oorzaak. De behandeling bestaat over het algemeen uit vitamine D en calcium suppletie.
Binnen een paar weken zullen er meestal al verbeteringen optreden. Botmisvormingen kunnen eventueel chirurigsich behandeld worden.
De volwassen vorm van rachitis (osteomalacie) kan met supplementen genezen worden. Wees je ervan bewust dat de pijn en spierzwakte maanden kunnen aanhouden voordat ze verdwijnen.
In de 18e eeuw (1724 en 1728) werd de effectiviteit van levertraan en haaienleverzalf bij de behandeling van rachitis voor het eerst beschreven. Zo kon rachitis genezen worden met behulp van orale levertraaninname gedurende 5 weken.
Preventie Engelse ziekte
Om te voorkomen dat osteomalacie terugkomt moet je vitamine D-supplementen regelmatig in blijven nemen.
Vitamine D-rijke voedingsmiddelen:
- verse vette vis: haring, zalm, sardines en makreel
- lever
- eigeel
- sommige paddestoelen
- verrijkte voedingsmiddelen
Verrijkte voedingsmiddelen. Aan meerdere voedingsmiddelen wordt vitamine D toegevoegd, zoals ontbijtgranen, margarine of zuivelproducten. Dit worden ook wel verrijkte producten genoemd.
Take home message
Rachitis wordt veroorzaakt door een vitamine D- of calciumtekort. Het lichaam maakt vitamine D aan wanneer het aan het zonlicht wordt blootgesteld. Voor een gezonde botontwikkeling zijn zowel vitamine D als calcium cruciaal.
Met behulp van vitamine D en calcium vanuit de voeding kan een gezonde botontwikkeling plaatsvinden.
Onbehandelde rachitis kan tot vervelende complicaties leiden zoals botmisvormingen en een abnormaal gekromde wervelkolom.
Over Diederik
Bronnen
Zhang, M., Shen, F., Petryk, A., Tang, J., Chen, X., & Sergi, C. (2016). “English Disease”: historical notes on rickets, the bone–lung link and child neglect issues. Nutrients, 8(11), 722.
BELTON, N. R. (1986). Rickets—not only the “English disease”. Acta Pædiatrica, 75, 68-75.
Abrams, S. A. (2002). Nutritional rickets: an old disease returns. Nutrition reviews, 60(4), 111-115.
Craviari, T., Pettifor, J. M., Thacher, T. D., Meisner, C., Arnaud, J., Fischer, P. R., & Group, R. C. (2008). Rickets: an overview and future directions, with special reference to Bangladesh: a summary of the Rickets Convergence Group Meeting, Dhaka, 26–27 January 2006. Journal of health, population, and nutrition, 26(1), 112.