Insomnia (slapeloosheid) is een veelvoorkomende slaapstoornis. Hierdoor val je moeilijker in slaap, is het moeilijker om in slaap te blijven of wordt je te vroeg wakker en kun je niet meer in slaap vallen. Erg vervelend. In plaats van energiek kun je de dag vermoeid beginnen.

Bovendien kan insomnia leiden tot verminderde school- of werkprestaties en een grotere kans op zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk, angststoornis en depressie.

Het is daarom belangrijk dat je het herkent en behandelt. Iedereen slaapt wel eens minder, maar wanneer is het afwijkend?

Dit artikel vertelt je hoe je insomnia herkent, de symptomen, oorzaken, hoe de diagnose gesteld wordt inclusief de behandelingsmogelijkheden.

Symptomen insomnia

Symptomen van slapeloosheid:

1. ‘s nachts moeilijk in slaap kunnen vallen
2. te vroeg wakker worden
3. ‘s nachts wakker worden 
4. je voortdurend zorgen maken over je slaap
5. je na een nacht slaap niet uitgerust voelen, overdag slaperig of vermoeid zijn
6. chagrijnigheid, prikkelbaarheid
7. minder goed opletten, concentratieproblemen
8. angst of depressie 
9. dingen moeilijker kunnen onthouden
10. moeite met het concentreren op taken
11. meer fouten/ongelukken

Insomnia kan van korte duur zijn of een langere periode aanhouden:

1. acute slapeloosheid: 1 nacht tot meerdere weken
2. chronische slapeloosheid: wekelijks minstens 3 nachten gedurende een periode van 3 maanden of langer

Soorten insomnia:

1. sleep-onset insomnia: moeilijk in slaap kunnen komen
2. sleep-maintenance insomnia: niet goed kunnen doorslapen of vroeg wakker worden
3. mixed-insomnia: moeite met in slaap vallen en doorslapen

Oorzaken slapeloosheid

De meest voorkomende oorzaken van slapeloosheid zijn:

1. stress
2. psychische stoornissen waaronder angst of depressie
3. cafeïne, alcohol, nicotine
4. een te warme of te koude kamer
5. lawaai
6. langdurige pijn
7. onregelmatig slaapschema, ploegendienst
8. oncomfortabel bed
9. drugs waaronder cocaïne en ecstasy
10. jetlag
11. slechte slaapgewoonten
12. angststoornissen zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Ook kunnen bepaalde aandoeningen en medicijnen slapeloosheid veroorzaken:

1. geestelijke gezondheidsproblemen: bipolaire stoornis, schizofrenie
2. ziekte van Parkinson
3. ziekte van Alzheimer
4. overactieve schildklier
5. slaapapneu
6. menopauze
7. restless legs (rusteloze benen) syndroom

Als er een medische oorzaak en ten grondslag ligt wordt er gesproken van secundaire slapeloosheid.

De medicijnen die voor de hierboven genoemde ziekten gegeven worden kunnen ook tot slapeloosheid leiden.

Aangezien slapeloosheid tot vervelende complicaties kan leiden is het belangrijk dat het gediagnosticeerd wordt.

Diagnose

Ga naar de dokter als de slapeloosheid het dagelijks functioneren belemmert. De arts kan de oorzaak vaststellen en eventueel een behandeling instellen.  

Als er sprake is van een slaapstoornis wordt je mogelijk naar een slaapcentrum doorverwezen waar speciale tests uitgevoerd kunnen worden.

Gelukkig kan er wat aan gedaan worden.

Behandeling

De slaap kan bij veel mensen hersteld worden door de onderliggende problemen aan te pakken en de slaapgewoonten te veranderen.

Als dit niet helpt kan de arts cognitieve gedragstherapie, geneesmiddelen of een combinatie daarvan voorstellen. De eerstelijnsbehandeling is over het algemeen cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid.

Cognitieve gedragstherapie. Negatieve gedachten en handelingen kunnen je ‘s nachts wakker houden. Cognitieve gedragstherapie helpt je ze onder onder controle te krijgen of ze helemaal te elimineren. Cognitieve gedragstherapie is doorgaans even effectief of zelfs effectiever dan de slaapmedicatie. Cognitieve gedragstherapie kost dan wel meer tijd, het kan op de lange termijn succesvoller zijn.

Slaappillen. Op recept verkrijgbare slaapmedicijnen helpen je in slaap te vallen, je in slaap te houden of doen beide. Hoewel je ze over het algemeen maar beter niet langer dan een paar weken moet slikken zijn een aantal goedgekeurd om langer te gebruiken.

Slapeloosheid is minder onschuldig dan je zou verwachten. Het kan het risico op een aantal vervelende complicaties verhogen.

Complicaties slapeloosheid

Slapeloosheid kan tot de volgende complicaties leiden:

1. verminderde school- of werkprestaties
2. vertraagd reactievermogen (verhoogd risico op ongelukken)
3. middelenmisbruik
4. grotere kans op zwaarlijvigheid en  hoge bloeddruk, 
5. mentale gezondheidsstoornissen: angststoornis, depressie
6. hoger valrisico vrouwen

Het is dus belangrijk dat slapeloosheid serieus wordt genomen. 

Take home message

Met slapeloosheid val je moeilijker in slaap, is het moeilijker om door te slapen, of word je te vroeg wakker en kun je niet meer in slaap vallen. Vrouwen hebben er vaker last van.

Regelmatige slaapproblemen duiden op slapeloosheid, maar dan moet je eerst weten wat precies de tekenen en symptomen zijn. Dus heb ik slapeloosheid?

Slapeloosheid symptomen omvatten ‘s nachts moeilijk in slaap kunnen vallen, te vroeg wakker worden, ‘s nachts wakker worden, overdag slaperig of vermoeid zijn, je voortdurend zorgen maken over je slaap, prikkelbaarheid, minder goed opletten, concentratieproblemen, je na een nacht slaap niet uitgerust voelen, dingen moeilijker kunnen onthouden, moeite met het concentreren op taken, angst of depressie en meer fouten/ongelukken.

Er is sprake van primaire insomnia als er geen onderliggende medische oorzaak is, en er is sprake van secundaire insomnia als er wel een medische oorzaak en ten grondslag ligt.

Slapeloosheid verbetert meestal al als je je slaapgewoonten aanpast. Eventueel kunnen cognitieve gedragstherapie of medicijnen aanbevolen worden. Overleg dit met een arts.