Normaal gesproken ligt je lichaamstemperatuur tussen de 36,5 en 37°C die dagelijks met met 0,5 °C schommelt. Bij een lichaamstemperatuur tussen 37,5 en 38°C wordt er gesproken van verhoging.

Echter, de lichaamstemperatuur kan nog hoger zijn zonder dat er koorts is. Dus, wanneer heb ik koorts?

Dit artikel vertelt je wanneer er precies sprake is van koorts, de oorzaken van koorts inclusief de meest effectieve meetmethoden.

Symptomen koorts

We zullen de symptomen van koorts doornemen. Koorts kan bij zuigelingen en jonge kinderen moeilijker te herkennen zijn, maar er zijn wel een aantal verschijnselen die op koorts kunnen wijzen.

Veelvoorkomende symptomen van koorts:

1. warm voorhoofd, hoofdpijn, pijnlijke ogen
2. pijnlijke spieren
3. rillingen
4. zwak gevoel
5. gezwollen lymfeklieren
6. verlies van eetlust
7. uitdroging

Symptomen bij zuigeling of jonge kinderen:

1. lusteloosheid
2. prikkelbaarder 
3. niet willen eten, drinken of borstvoeding weigeren
4. bleekheid
5. blozende huid
6. slikproblemen

Verhoging of koorts?

Bij een temperatuur van 38°C of hoger heb je over het algemeen koorts. Het klinkt misschien gek, maar 41°C betekent niet altijd dat je koorts hebt. Dit zal ik ophelderen.

Koorts is een symptoom van een ziekteproces terwijl een verhoging bij zowel gezonde fysiologische als pathologische processen kan voorkomen. 

Koorts is dus een verhoging dat door ziekteverwekkers wordt veroorzaakt. Het lichaam verhoogt de interne temperatuur om zo een onherbergzame omgeving te creëren waarin het micro-organisme niet kan overleven.

Door de zogeheten pyrogenen zal de hypothalamus in hersenen anders ingesteld worden waardoor de temperatuur omhoog gaat en de ziekteverwekkers beter bestreden kunnen worden.

Koorts is dus een beschermingsmechanisme van het lichaam wanneer het bedreigt wordt.

Hyperthermie. Als de verhoogde temperatuur niet door een ziekteverwekker maar door iets anders wordt veroorzaakt wordt er gesproken van hyperthermie. Oorzaken zijn onder andere lichaamsbeweging, geneesmiddelen zoals neuroleptica en drugsmisbruik.

Hyperpyrexie. Wanneer de koorts maar liefst 41°C en hoger is, wordt er gesproken van hyperpyrexie, een zeer hoge koorts.

Kortom, bij koorts is de temperatuur altijd hoog, maar niet alle hoge temperaturen duiden op koorts.

Mogelijk heb je geen koorts maar wel een verhoging. Dan wil je natuurlijk weten waar dat precies vandaan kan komen. En er zijn nogal wat oorzaken.

Oorzaken van een verhoogde temperatuur

Naast een pathogeen micro-organismen kunnen ook externe oorzaken je lichaamstemperatuur verhogen. 

Een verhoging kan veroorzaakt worden door:

1. hitte
2. lichaamsbeweging
3. vochtige omgeving waardoor het lichaam niet goed kan zweten en afkoelen
4. gekruid voedsel 
5. een overactieve schildklier 
6. uitdroging
7. stress en angst
8. hormonen: ovulatie, zwangerschap, menopauze
9. geneesmiddelen
10. niet kunnen zweten (anhidrose)

Het circadiaanse dag en nachtritme 

Gedurende de dag zal de lichaamstemperatuur met ongeveer  0,5 °C op en neer schommelen. 

Twee uur voordat je wakker wordt zal je lichaamstemperatuur het laagste zijn. In de ochtend is de lichaamstemperatuur wat lager terwijl het in de namiddag en avond juist wat hoger ligt. Dit heeft met het circadiaanse dag- en nachtritme te maken.

Houd hier bij het meten van de lichaamstemperatuur rekening mee. In de namiddag kan 37,3 °C normaal zijn, terwijl het in de vroege ochtend afwijkend zou zijn.

Extreem laag tot extreem hoog

Van onderkoeling tot hyperpyrexie, de lichaamstemperatuur kan extreem afwijken.

Lichaamstemperatuur:

• onderkoeling: <35,0 °C 
• normaal: 36,5 – 37,5 °C 
• verhoging: 37,5 – 38,0 °C 
• koorts: >37,5 of 38,3 °C 
• hyperthermie: >37,5 of 38,3 °C 
• hyperpyrexie: >40,0 of 41,0 °C 

Koorts en hyperthermie zijn dan wel hetzelfde, bij koorts is een ziekteverwekker de boosdoener.

Nauwkeurig de temperatuur meten

De metingen kunnen afhankelijk van het lichaamsdeel van elkaar verschillen. 

Verschillende meetplaatsen: 

1. onder de oksel (axillair)
2. in het oor (tympanisch)
3. in de mond (orale temperatuur)
4. in de anus (rectale temperatuur)
5. voorhoofdshuid bij de temporale ader (temporale ader)

De normale lichaamstemperaturen kunnen per meting ook anders zijn:

1. in de mond: 36,8 ± 0,5 °C
2. rectaal, vaginaal: 37,0 °C 

Gewoonlijk is een inwendige rectale of vaginale meting hoger dan een orale meting terwijl een orale meting weer iets hoger dan een huidmeting is.

Take home message 

Misschien is het warmer dan normaal en vraag je je af of je koorts hebt. Maar wanneer is er sprake van een verhoging en wanneer van koorts? Kortom, heb ik koorts?

Bij een lichaamstemperatuur van 38°C of hoger heb je koorts. Koorts wordt veroorzaakt door een ziekteverwekker waarbij de hypothalamus in je hersenen anders ingesteld wordt.

Het is een beschermend zelfverdedigingsmechanisme. Door pyrogenen verandert het hypothalamisch instelpunt.

Mogelijk heb je geen koorts en wordt je verhoging veroorzaakt door bijvoorbeeld lichamelijke activiteit, medicatie, uitdroging, leeftijd, levensstijlfactoren, hormonen of emotionele toestand.