Maar liefst 1 op de 10 vrouwen heeft Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS). Bij onregelmatige of afwezige menstruaties, tekenen van insulineresistentie, acne en overbeharing neemt het vermoeden op PCOS toe.

Dit kan vervelende klachten en complicaties met zich meebrengen zoals onvruchtbaarheid, suikerziekte, hoog cholesterol, een verhoogde bloeddruk, slaapapneu en hart- en vaatziekten. 

Het is dus belangrijk dat het tijdig wordt vastgesteld. Met een aantal tekenen en symptomen kun je het herkennen en aan de hand van 3 criteria kan de diagnose gesteld worden.

Gelukkig kun je met dieet-, leefstijlaanpassingen en medicatie de PCOS effectief aanpakken.

Dit artikel vertelt je de symptomen van PCOS, oorzaken, hoe het gediagnosticeerd wordt inclusief de behandelingsmogelijkheden.

Symptomen PCOS

Veel voorkomende PCOS-symptomen:

1. onregelmatige menstruatie, helemaal geen menstruatie, zeer lichte menstruatie
2. moeite om zwanger te worden (door onregelmatige ovulatie of helemaal geen ovulatie)
3. gewichtstoename (met name rond de buik)
4. overmatige lichaamsbeharing: vaak in het gezicht, op de rug, billen of borst
5. acne, vette huid 
6. dunner wordend haar, mannelijke kaalheid, haaruitval (hoofd)

Overige tekenen:

1. Kleine stukjes overtollige huid (hals, oksels, ook wel skin tags genoemd
2. donkere of dikke huidvlekken (in de oksels, achter in de hals, onder de borsten)
3. grote eierstokken, eierstokken met veel cysten
4. onvruchtbaarheid

Ga naar de huisarts als je een van deze symptomen ervaart. 

De symptomen van PCOS worden meestal in late tienerjaren of vroeger twintigerjaren duidelijk. De symptomen variëren van mild tot ernstig.

Niet iedereen met PCOS zal alle symptomen ervaren. Zo ervaren sommigen alleen menstruatieproblemen, of lukt het niet om zwanger te worden, of worden beide symptomen ervaren.

Meer dan de helft van de vrouwen met PCOS heeft helemaal geen symptomen.

Je vraagt je waarschijnlijk ook af wat nou eigenlijk polycysteuze eierstokken zijn.

Polycysteuze eierstokken

Een follikel is een onderontwikkeld zakje waarin een eitje zich ontwikkelt. De eizakjes bij PCOS kunnen echter vaak geen eitjes afgeven waardoor de eisprong (ovulatie) dus ook niet plaats kan vinden.

Polycysteuze eierstokken bevatten grote hoeveelheden onschadelijke follikels (eiblaasjes) die tot ongeveer 8mm groot zijn. 

Normaal gesproken bevatten beide eierstokken een totaal van 10-15 follikels maar bij PCOS zijn er meestal 20 – 30+ follikels. 

Oorzaken PCOS

Hoewel de precieze oorzaak van PCOS onbekend is zijn er wel factoren die een rol spelen.

1. Te veel insuline. Na een maaltijd maakt de alvleesklier insuline aan om het suiker uit het bloed op te nemen. Echter, als je ongevoelig voor insuline bent wordt het suiker minder goed opgenomen, stijgt de bloedsuikerspiegel en ga je meer insuline aanmaken. Vervolgens kan het teveel aan insuline de androgeenproductie verhogen wat uiteindelijk de eisprong belemmert. 
2. Te veel androgeen. Androgenen zijn mannelijke hormonen. Wanneer de eierstokken abnormaal grote hoeveelheden androgeen aanmaken ontstaat er acne en hirsutisme. 
3. Genetica. Bij PCOS kan erfelijkheid ook een rol spelen. Er zijn namelijk bepaalde genen met PCOS in verband gebracht.
4. Laaggradige ontsteking. Om infecties te bestrijden maken je witte bloedcellen stoffen aan. Echter, bij PCOS kan er een laaggradige ontsteking zijn waardoor de polycysteuze eierstokken meer androgenen produceren wat vervolgens tot hart- en vaatproblemen kan leiden.

PCOS wordt in verband gebracht met verschillende gezondheidsproblemen zoals een hoog cholesterolgehalte en suikerziekte. Het is dus belangrijk om het vast te stellen.

Diagnose PCOS

Er is sprake van PCOS als je aan ten minste 2 van deze 3 criteria voldoet:

1. irregulaire menstruaties of onregelmatige menstruaties (eicellen worden niet regelmatig afgegeven)
2. bloedonderzoek: hoge levels aan mannelijke hormonen (testosteron) of tekenen dat je te veel mannelijke hormonen hebt
3. polycysteuze eierstokken (scans)

Als er aan 2 van deze criteria is voldaan hoeft er dus ook geen echo uitgevoerd te worden.

Er is dus geen specifieke test voor PCOS. Aan de hand van de medische voorgeschiedenis (menstruatie, gewicht), lichamelijk onderzoek en aanvullend onderzoek kan de diagnose gesteld worden.

Bij lichamelijk onderzoek wordt er naar verschillende punten gekeken waaronder:

1. tekenen van insulineresistentie
2. overbeharing
3. acne

Aanvullend onderzoek:

1. bekkenonderzoek: inspectie voortplantingsorganen (gezwellen, massa’s, of andere afwijkingen)
2. transvaginale echografie: eierstokken en dikte van de baarmoeder
3. bloedonderzoek: hormoonspiegels (androgenen), glucosetolerantie, triglyceriden, cholesterol

Als er sprake is van PCOS kunnen er eventueel nog andere tests worden uitgevoerd om complicaties in kaart te brengen zoals de bloeddruk, obstructieve slaapapneu en angst en depressie.

Behandeling PCOS

De behandeling van PCOS is afhankelijk van meerdere factoren zoals de ernst van de symptomen, leeftijd en algemene gezondheidstoestand en kinderwens.

Kinderwens. Als je zwanger wilt worden kan een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging aanbevolen worden. Je zult gewicht hierdoor verliezen en het zorgt voor symptoomverlichting en het kan de insulinegevoeligheid verbeteren. Ook kunnen er medicijnen gegeven worden die een voor een eisprong kunnen zorgen. Het vergroot echter wel het risico op bijvoorbeeld een meerling. Ook kan het leiden tot hyperstimulatie van de eierstokken wat symptomen als een opgeblazen gevoel en buikpijn kan veroorzaken.

Geen kinderwens. Als je niet zwanger wilt worden kunnen anticonceptiepillen voorgeschreven worden om zo de menstruatie onder controle te krijgen, de mannelijke hormonen te verlagen en bovendien om de acne te verlichten. Ook wordt er vaak diabetesmedicatie gebruikt om zo de insulineresistentie te verminderen. Ook deze geneesmiddelen kunnen de androgeenlevels verlagen, voor een regelmatige ovulatie zorgen en de haargroei verminderen. Met een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging kun je afvallen, de symptomen effectief verminderen en de insulinegevoeligheid verhogen. Eventueel kunnen de andere symptomen de acne en haargroei verminderen.

Take home message

Aan de hand van een aantal tekenen en symptomen kun je PCOS herkennen zoals onregelmatige (of geen) menstruatie, gewichtstoename, overmatige lichaamsbeharing en acne.

Aan het einde van de tienerjaren of begin van de twintiger jaren worden de symptomen en tekenen meestal pas duidelijk. 

Dus heb ik PCOS?

Je hebt PCOS als je aan ten minste 2 van 3 criteria voldoet: irregulaire menstruaties of onregelmatige menstruaties, hoge levels aan mannelijke hormonen (of tekenen dat je te veel mannelijke hormonen hebt) en polycysteuze eierstokken.

Er kan aanvullend onderzoek verricht worden zoals bekkenonderzoek, transvaginale echografie, bloedonderzoek en andere tests om complicaties van PCOS in kaart te brengen zoals de bloeddruk, obstructieve slaapapneu en angst en depressie.

De behandelingsmogelijkheden omvatten onder andere metformine en hormoontherapie.