Tetanus wordt ook wel kaakkramp genoemd omdat het pijnlijke spiersamentrekkingen veroorzaakt. Het is een ernstige ziekte die door neurotoxines het zenuwstelsel beïnvloedt. 

Het kan tot ademhalingsmoeilijkheden leiden. 2 op de 10 tetanusinfecties hebben een dodelijke afloop. Het is daarom belangrijk dat je het tijdig herkent.

In 1988 gingen er maar liefst 787.000 pasgeborenen dood aan tetanus. Gelukkig is dit in 2015 tot 34.019 gedaald.

Dit artikel vertelt je de symptomen van tetanus, de oorzaak, hoe het gediagnosticeerd wordt, de behandeling en de complicaties.

Tetanus symptomen 

Als je geïnfecteerd bent zullen de bacteriën een gif (toxine) produceren wat tot pijnlijke spiersamentrekkingen leidt.

Het wordt ook wel kaakkramp genoemd omdat het de nek- en kaakspieren kan blokkeren waardoor het openen van de mond of het slikken moeilijker wordt.

Spasmen van de kaakspieren is het meest voorkomende eerste teken (50-75%). Symptomen van tetanus zijn onder andere:

1. spierspasmen: plotselinge, onwillekeurige spier aanspanningen (treedt vaak in je maag op)
2. kaakkramp
3. moeilijk kunnen slikken
4. pijnlijke stijve spieren over je gehele lichaam
5. koorts en zweten
6. snelle hartslag
7. toevallen (schokken, staren)
8. hoofdpijn
9. bloeddrukveranderingen

De symptomen zullen gemiddeld 10 dagen na besmetting verschijnen (incubatietijd). De incubatietijd kan echter van 3-21 dagen variëren. 

De meest voorkomende vorm van tetanus 

Er zijn verschillende tetanusvormen waarvan gegeneraliseerde tetanus de meest voorkomende vorm is. 

Hierbij zullen de verschijnselen geleidelijk beginnen en in de loop van 2 weken geleidelijk verergeren. 

Meestal beginnen de symptomen bij de kaak waarna ze naar beneden over het lichaam gaan.

Symptomen van gegeneraliseerde tetanus:

1. spierstijfheid in de kaak: onbeweeglijke stijve spieren
2. pijnlijke spierkrampen
3. rond de lippen spierspanning: hierbij kan een aanhouden grijns gezien worden
4. moeilijk kunnen slikken
5. stijve nekspieren
6. pijnlijke nekspasmen
7. stijve buikspieren

Wanneer tetanus vordert zullen er pijnlijke, herhaalde aanvalachtige spasmen optreden die verscheidene minuten duren.

Ze worden getriggerd door geprikkelde zintuigen door bijvoorbeeld licht, fysieke aanraking, tocht of hard geluid. Die zien er gewoonlijk als volgt uit:

1. de benen worden stijf
2. de rug en nek buigen
3. gebalde vuisten
4. armen tegen het lichaam
5. ademhalingsmoeilijkheden t.g.v de stijve buik en nekspieren

Bij verdere progressie kunnen de volgende symptomen optreden:

1. lage bloeddruk
2. hoge bloeddruk, snelle hartslag
3. extreem zweten
4. koorts

Oorzaak tetanus

Een tetanusinfectie wordt veroorzaakt door de Clostridium tetani bacterie. Een besmetting vindt plaats via de sporen van de bacterie.

Tetanus bacteriesporen kunnen overal in het milieu voorkomen zoals in de aarde, mest en stof. De sporen zullen zich tot bacteriën ontwikkelen. Zowel sporen als bacteriën kunnen het lichaam binnendringen.

Via een beschadigde huid kun je met de sporen geïnfecteerd raken, dit gebeurt meestal door besmette voorwerpen waaraan je jezelf verwondt. 

De tetanusbacteriën zullen je huid gemakkeljiker via de volgende breuken infecteren:

1. verontreinigde wonden: poep, vuil of spuug
2. doorboorde huid: naalden of spijkers
3. wond met dood weefsel
4. brandwonden
5. kneuzingen

Tetanusbacteriën kunnen ook via de volgende huidbreuken binnendringen:

1. chirurgische ingrepen
2. blootliggend bot na een breuk
3. oppervlakkige schone wonden: afgeschraapte bovenste huidlaag
4. insectenbeten
5. intraveneus drugsgebruik
6. tandinfecties
7. chronische infecties
8. chronische zweren 
9. injecties in een spier

Tetanus kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken zoals ademproblemen, de mond niet kunnen openen en slikproblemen. Je wilt het dus zo snel mogelijk opsporen.

Diagnose tetanus

De diagnose tetanus wordt gesteld aan de hand van:

1. de symptomen zoals spierkrampen, pijn, spierstijfheid
2. lichamelijk onderzoek
3. vaccinatiegeschiedenis en medische geschiedenis

Er is geen specifieke labtest waarmee tetanus bevestigd kan worden. Als de arts vermoedt dat een andere aandoeningen de symptomen veroorzaakt kan eventueel nog een laboratoriumtest worden uitgevoerd.

Tetanus behandeling

De tetanus-toxines zijn verantwoordelijk voor alle klachten. De behandeling is daarom gericht op symptoombeheersing en het beheersen van de complicaties totdat de tetanus-toxines eindelijk verdwenen zijn.

Met antibiotica kan de tetanusbacterie bestrijdt worden. Antibiotica kunnen oraal of via injectie toegediend worden. 

Penicilline of metronidazol kunnen voorgeschreven worden. Bij een allergie kan er tetracycline genomen worden. 

Dankzij antibiotica kan de bacterie zich niet meer vermenigvuldigen en kan het dus ook niet meer het neurotoxine aanmaken dat voor spierkrampen en stijfheid zorgt.

De onwillekeurige spieractiviteit (ademhaling, hartslag) kunnen met andere medicijnen gereguleerd worden. Hiervoor kan morfine gebruikt worden.

Complicaties tetanus

Complicaties tetanusinfectie:

1. gebroken botten
2. ziekenhuisinfecties
3. ademhalingsmoeilijkheden 
4. longontsteking of longinfectie na het inademen van vreemde stoffen
5. longembolie: geblokkeerde longslagader
6. de stembanden onvrijwillig of ongecontroleerd aanspannen

In ontwikkelde landen is tetanus gelukkig zeldzaam dankzij het gebruik van vaccins. In ontwikkelingslanden komt het helaas nog vaker voor. 

Take home message

Tetanus wordt veroorzaakt door de toxine-producerende Clostridium tetani bacterie. 

Bij kaakspierspasmen heb je mogelijk tetanus. Dat is namelijk het meest voorkomende eerste teken van tetanus. Tetanus wordt daarom ook wel kaakkramp genoemd. Dus heb ik tetanus?

Symptomen van gegeneraliseerde tetanus zijn spierstijfheid in de kaak, onbeweeglijke stijve spieren, pijnlijke spierkrampen, slikproblemen, stijve nekspieren, spierspanning rond de lippen, aanhoudende grijns, pijnlijke nekspasmen en stijve buikspieren.

Gemiddeld 10 dagen na besmetting zullen de symptomen verschijnen (ook wel incubatietijd genoemd).

Omdat de complicaties levensbedreigend kunnen zijn moet je het zo snel mogelijk vaststellen en behandelen.

Met antibiotica wordt de bacterie bestreden terwijl de onwillekeurige spieractiviteit met andere medicijnen zoals morfine verbeterd wordt.

Met een vaccin kun je tetanus voorkomen bij baby’s, kinderen, tieners en volwassenen.