Wat is verhoging? En wat is het verschil tussen verhoging en koorts? Er zijn namelijk veel oorzaken voor een verhoogde temperatuur die niets met koorts te maken hebben. 

De normale gemiddelde lichaamstemperatuur ligt tussen de 36.5 en 37°C. Aangezien je temperatuur dagelijks met 0.5 °C schommelt, kan het nog wel eens verwarrend zijn wanneer er precies sprake is van een verhoging. 

Wellicht heb je het ietsjes warmer dan normaal en vraag je je nu af wanneer er precies sprake is van verhoging. Kortom, wat is verhoging?

Er is sprake van een verhoging bij een lichaamstemperatuur tussen 37.5 en 38°C. Vanaf 38°C is er sprake van koorts. Een verhoging is niet altijd pathogeen, maar kan ook veroorzaakt worden door hormonen, uitdroging, medicatie, hyperthyreoïdie, een vochtige omgeving en lichamelijke activiteit. Bij koorts is er sprake van een verhoging op basis van een ziekteverwekker. De hypothalamus in je hersenen wordt hierbij anders ingesteld. 

Dit artikel vertelt je het verschil tussen koorts en verhoging, de oorzaken van verhoging en hoe je verhoging effectief kan meten.

Verschil tussen verhoging en koorts

Een verhoogde temperatuur kan zowel bij gezonde fysiologische, als bij pathologische processen voorkomen. Zo is koorts een symptoom van een ziekteproces. 

Koorts is een vorm van verhoging waarbij de lichaamstemperatuur hoger is dan de dagelijkse normale schommelingen. Dit is te wijten aan een herinstelling van de hypothalamus door zogenaamde ‘’pyrogenen’’, om zo de ziekteverwekkers te bestrijden. 

Het speciale enzym mPGES-1 fungeert hierbij als koorts schakelaar. Koorts werkt dus als bescherming wanneer een ziekte het lichaam bedreigt. 

Bij hyperthermie is er iets anders aan de hand. De hoge temperatuur wordt niet veroorzaakt door een herinstelling van je hypothalamus, maar door geneesmiddelen zoals neuroleptica, drugsmisbruik, en lichaamsbeweging.

Hyperpyrexie is een zeer hoge koorts, maar liefst 41°C en hoger. Hoe gek het ook klinkt, met 40 graden hoef je dus niet altijd ‘’koorts’’ te hebben. 

Alle soorten koorts zijn dus een hoge temperatuur, maar niet alle hoge temperaturen zijn koorts.

Oorzaken van verhoging

Een verhoging is een verhoogde temperatuur boven de normale lichaams- of kamertemperatuur, dit hoeft niet noodzakelijk pathogeen (ongezond) te zijn. Het kan namelijk ook het gevolg zijn van externe oorzaken. 

Er zijn verschillende redenen waardoor de lichaamstemperatuur hoger kan worden, zonder dat er sprake is van koorts. 

Oorzaken van verhoging zijn:

1. hitte
2. vochtige omgeving: je lichaam kan niet goed zweten en dus ook niet goed afkoelen
3. lichamelijke activiteit
4. gekruid voedsel 
5. uitdroging
6. hormonen: ovulatie, zwangerschap, menopauze
7. emotionele toestand: stress en angst
8. medicatie 
9. hyperthyreoïdie: een overactieve schildklier 
10. anhidrose: niet kunnen zweten   

Circadiaans ritme en verhoging 

De hele dag gaat je lichaamstemperatuur regelmatig met ongeveer 0,5 °C op en neer. Dit heeft te maken met ons circadiane dag- en nachtritme. 

Zo ligt onze normale lichaamstemperatuur in de ochtend iets lager en in de namiddag en avond juist iets hoger. 

Bij een verhoging kan het handig zijn om hier rekening mee te houden. Dit betekent namelijk dat een oraal gemeten lichaamstemperatuur van 37. 3 °C in de namiddag gezond zou zijn, maar in de vroege ochtend juist niet. 

Ongeveer twee uur voor het wakker worden is je lichaamstemperatuur het laagste. 

Verschillende lichaamstemperaturen 

Lichaamstemperatuur 

1. Onderkoeling: <35,0 °C 
2. Normaal: 36,5 – 37,5 °C 
3. Verhoging: 37,5 – 38.0 °C 
4. Koorts: >37,5 of 38,3 °C 
5. Hyperthermie: >37,5 of 38,3 °C 
6. Hyperpyrexie: >40,0 of 41,0 °C 

Zoals je ziet, zijn de temperaturen voor koorts en hyperthermie hetzelfde. Het verschil zit hem in het onderliggende mechanisme. 

Wees je ervan bewust dat de precieze cut-offs voor koorts, hyperpyrexie en hyperthermie voor verschillende bronnen kan variëren.                                                 

Temperatuur meten

De temperatuur die je meet hangt af van het lichaamsdeel. Zo kunnen de metingen onderling net iets verschillen. 

Verschillende plaatsen om te meten zijn: 

1. axillaire temperatuur: onder de oksel
2. orale temperatuur: in de mond
3. tympanische temperatuur: in het oor
4. rectale temperatuur: in de anus
5. temporale ader: huid van het voorhoofd bij de temporale ader

Verschillende normale lichaamstemperaturen per meting zijn: 

1. via de mond: 36,8 ± 0,5 °C
2. vaginaal, rectaal: 37,0 °C 

Een inwendige vaginale of rectale temperatuurmeting ligt over het algemeen ietsjes hoger dan een orale meting, terwijl de temperatuurmeting bij een orale meting iets hoger ligt dan een huidmeting.

Behandeling bij verhoging

Als je het warm hebt, zonder koorts en zonder onderliggende aandoening, kan je met een aantal omgevings- of levensstijlfactoren je beter gaan voelen: 

1. vermijd alcohol, cafeïne en pittig voedsel 
2. draag loszittende lichte kleding, donkere kleding houdt de warmte juist vast 
3. neem een koele douche 
4. blijf in ruimtes met airconditioning 
5. drink genoeg water en vul je elektrolyten aan 
6. ontspannings technieken: als stress of angst de oorzaak is kunnen yoga, diepe ademhalingen, en tai chi je zenuwstelsel ontspannen 

Take home message 

Wanneer wordt er nou precies gesproken van verhoging en wanneer van koorts? Dit zijn veelgestelde vragen, waar medische professionals soms ook moeite mee hebben.

Er is een wezenlijk verschil tussen verhoging en koorts. Koorts is een symptoom van een ziekteproces, een verhoging als reactie van je lichaam op een ziekteverwekker. De verhoging bij koorts vindt plaats door een veranderd hypothalamisch instelpunt door pyrogenen. Koorts is dus een beschermend zelfverdedigingsmechanisme van het lichaam. 

Als je geen koorts hebt kunnen uitdroging, medicatie, levensstijlfactoren, leeftijd, hormonen, emotionele toestand allemaal een invloed hebben op verhoging.