Je belandt in een coma zodra het hersengebied dat de opwinding en het bewustzijn reguleert beschadigt raakt.

De mysterieuze aard van een coma maakt het een veel voorkomend medisch scenario in films en series.

Van buitenaf lijkt een persoon te slapen, maar van binnen is alles anders. Na het zien van films of een ziekenhuiservaring vragen veel mensen zich af wat er gebeurt als je in een coma ligt.  

Als je in een coma ligt ben je bewusteloos en vertoon je minimale hersenactiviteit. Hoewel je in leven bent vertoon je geen tekenen van bewustzijn en kan je ook niet wakker gemaakt worden. Daarnaast zijn je ogen gesloten en reageer je niet op je omgeving. Als je in een coma ligt zal je alleen nog maar reflexbewegingen hebben (mits er geen zenuwschade is). Coma kan veroorzaakt worden door een beroerte, traumatisch hoofdletsel, zuurstoftekort, drugs, hersentumor of onderliggende ziekte zoals een infectie of suikerziekte. Een coma duurt in de meeste gevallen niet langer dan enkele weken.

Dit artikel vertelt je wat er gebeurt als je in een coma ligt en het verschil tussen coma en vegetatieve toestand.

Wat gebeurt er als je in een coma ligt

Bewusteloos. Een onvrijwillige bewusteloosheid waar je niet uit kan ontwaken, is angstaanjagend. Als je in een coma ligt gaat het lichaam in een toestand van minimaal bewustzijn. Je reageert niet op geluid, temperatuursveranderingen, aanraking of pijn. Er is minimale hersenactiviteit en je kan dus niet wakker gemaakt worden.

Geen slaap-waak-cyclus. Als je in een coma ligt is de kans klein dat je droomt. De hersenen vertonen in de meeste gevallen namelijk geen tekenen van een normale slaap-waak-cyclus.

Reflexen. Het enige wat er gebeurt als je in een coma ligt zijn reflexbewegingen. Daarnaast treden er geen andere reacties op. Als de zenuwen zijn aangetast kunnen zelfs de reflexbewegingen ontbreken. 

Horen. Hoewel je niet kan praten kunnen de hersenen nog wel blijven werken. Omgevingsgeluiden kunnen nog opgevangen worden zoals een persoon die praat of de voetstappen van iemand die nadert. Zo kunnen vertrouwde stemmen van dierbaren het herstelproces zelfs versnellen en bewusteloze hersenen wakker maken. Dit heeft onderzoek aangetoond.

Droomachtige toestand. Je hersenen willen begrijpen wat er allemaal aan het gebeuren is, daarom kan je herinneringen vormen en pijn voelen. De verschillende mentale ervaringen zijn moeilijk te karakteriseren. Een coma kan daarom aanvoelen als een wazige droom, schemertoestanden of hallucinaties. Zo kunnen comapatiënten dingen herinneren die nooit gebeurt zijn.

Huilen. De niet-functionerende cortex is verbonden met hersenstamreflexen. Dit verklaart waarom comapatienten soms hun ogen openen of bewegen. Als je in een coma ligt kun je zelfs huilen. Dit wordt ook wel een vegetatieve toestand genoemd. Hierbij zijn er reflexen zonder reflectie. 

Ademhaling. Hoewel sommige comapatienten zelf kunnen ademhalen hebben andere een machine nodig. Als je in een coma ligt zal je zelden niezen of hoesten. 

Stoelgang. Als je in een coma ligt zal je nog steeds een stoelgang hebben en poepen. Aangezien comapatiënten zichzelf niet kunnen uitdrukken vertrouwen artsen vaak op informatie en fysieke aanwijzingen van familie. Plassen gaat via een katheter die ingebracht wordt.

De tekenen van een coma: 

1. Gesloten ogen
2. naast reflexbewegingen geen reacties op pijnlijke stimuli 
3. pupillen die niet op licht reageren door onderdrukte hersenstamreflexen 
4. Onregelmatige ademhaling

Hoe worden comapatiënten wakker

Vanwege de minimale hersenactiviteit kan je dus niet wakker gemaakt worden met fysieke of auditieve stimulatie.

In de meeste gevallen duurt een coma een paar weken. Hierbij kan het bewustzijn geleidelijk terugkomen en zal je geleidelijk wakker worden. Aanvankelijk kan je erg verward en onrustig zijn.

Als je uit een coma wakker wordt zullen de artsen gelijk de luchtwegen controleren en eventueel ademhalingsassistentie geven.

Echter, de coma kan ook overgaan in een vegetatieve staat of minimaal bewuste staat, dit zijn andere staten van bewusteloosheid.

Herstel stadia coma: 

• Stadium 1: geen reactie, waarbij de comapatiënt inconsequent of niet gepast reageert
• Stadium 2: vroege reacties
• Stadium 3: verward, onrustig of geagiteerd
• Stadium 4: reacties op een hoger niveau

Hoeveel mensen overleven een coma

Slechts 10% van de comapatienten zullen goed herstellen. In het geval van een beroerte of subarachnoïdale bloeding is de kans kleiner dan 5%.

Als je in een coma ligt door een infectieuze of metabolische oorzaak kan de kans op een goed herstel tot 25% oplopen. Bij hypoxisch-ischemisch letsel ligt de kans rond 10%.

Hoewel de één nog alles kan en alles kan herinneren heeft een ander therapie nodig om basisbewegingen zoals het eten of veters strikken opnieuw te leren.

Hoe groot is de kans dat je ontwaakt? 

Een studie heeft de relatie tussen de normale hersenactiviteit en de kans ontwaken onderzocht.

Het bleek dat comapatiënten met minder dan 42 procent hersenactiviteit na een jaar niet meer ontwaakten.

De comapatienten met meer dan 42 procent hersenactiviteit ontwaakten binnen een jaar. Deze test heeft een hoge voorspelbaarheid, in 94% van de gevallen was de test accuraat.

Een coma die langer aanhoudt kan overgaan in een persisterende vegetatieve toestand.

Verschil tussen coma en vegetatieve toestand

Coma en vegetatieve toestand worden nog wel eens door elkaar gehaald. Bij coma is er sprake van volledige bewusteloosheid zonder oogopening.

In het geval van een vegetatieve toestand ben je ook volledig bewusteloos. Echter, in deze toestand bestaat er enige oogopening en zijn er perioden van slaap en waakzaamheid.

Met regelmatige tussenpozen kan de persoon dus in slaap vallen en wakker worden. Daarnaast kunnen er basis reflexen aanwezig zijn zoals het terugtrekken van de hand nadat er in geknepen wordt of het reageren op harde geluiden door te knipperen.

Kortom, het verschil tussen coma en vegetatieve toestand zit hem in de slaap-en-waak cyclus en oogopening.

Take home message 

Het gebied dat bij een coma beschadigd raakt wordt ook wel het reticulaire activerende systeem of diffuse bilaterale cortex genoemd. 

Moeilijke termen, maar het komt er op neer dat deze hersengebieden de opwinding en het bewustzijn reguleren. 

Maar wat gebeurt er als je in een coma ligt? Mensen in een coma verkeren in een staat van bewusteloosheid met minimale hersenactiviteit. 

Je reageert niet meer op prikkels uit de omgeving en je kan niet wakker gemaakt worden. Het enige waar het lichaam op reageert zijn reflexen die buiten je hersenen omgaan.

Hoewel je nergens meer op reageert ben je nog steeds springlevend. In de meeste gevallen duurt een coma niet langer dan enkele weken.