C-reactief proteïne is een van de meest aangevraagde testen. De kans is groot dat C-reactief proteïne wel eens bij je gemeten is.

Het wordt onder andere aangevraagd om ontstekingen te meten en het risico op een hartaanval of beroerte in te schatten.

Er komt nogal wat kijken bij CRP en door al het jargon raak je al snel de weg kwijt.

Dit artikel vertelt je alles wat je moet weten over C-reactief proteïne in begrijpelijke taal.

Wat is C-reactief proteïne?

C-reactief proteïne is een eiwit dat gemeten wordt om ontstekingen aan te tonen. Dit wordt ook wel een ontstekingsmarker genoemd. 

Het CRP-eiwit wordt door je lever aangemaakt en komt in de bloedbaan als reactie op een ontsteking. 

Met een ontstekingsreactie probeert het lichaam je weefsels te beschermen bijvoorbeeld bij een infectie of verwonding.  

Er is sprake van een ontsteking wanneer het CRP-niveau in het bloed verhoogd is. Dit kan zelfs gebeuren door een verhoging van het ongezonde LDL-cholesterol. 

Cholesterol en C-reactief proteïne 

LDL-cholesterol zorgt niet alleen voor gevaarlijke plaquevorming, het beschadigt ook je slagaders.

Door deze schade ontstaan er ontstekingen. In reactie stuurt je lichaam acutefase-eiwitten, een soort van reactieteam dus. CRP is een van deze acutefase-reactanten.

Met het C-reactief proteïne kunnen mensen met een verhoogde kans op hartaandoeningen opgespoord worden. Cholesterolwaarden zijn namelijk niet altijd even accuraat.

Van alle mensen die een hartaanval hebben doorgemaakt heeft slechts 50% een hoog LDL-cholesterol gehalte. C-reactief proteïne is dus specifieker. Bij de hs-CRP-test vertellen we hier straks meer over. 

Wanneer wordt C-reactief proteïne gemeten?

CRP kan om verschillende reden getest worden. Een breed scala van aandoeningen kan het C-reactief proteïne verhogen, van infecties tot zelfs kanker.

Hoe wordt C-reactief proteïne gemeten?

Voor deze test hoef je niet nuchter te zijn en mag je dus gewoon eten. Een verpleegkundige zal het bloed vanuit een ader afnemen. 

Dit gaat als volgt:

1. de huid rondom de ader wordt ontsmet
2. er wordt een elastische band om je arm gewikkeld
3. er wordt een kleine naald ingebracht, vaak de ader aan binnenkant van de elleboog of achterkant van de hand
4. in een steriel flesje wordt het bloed opgenomen
5. het elastiek wordt verwijderd
6. de prikplaats wordt met een gaasje en verband afgedekt 

In sommige gevallen treden er complicaties op zoals een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid, blauwe plekken overmatig bloed of een infectie.

Normaalwaarde CRP

Er bestaan twee verschillende CRP testen, namelijk CRP en  high-sensitivity CRP (hs-CRP). De hs-CRP heeft dus een hoge gevoeligheid. 

Het bereik van CRP ligt binnen 10 tot 1.000 mg/L, terwijl het bereik van hs-CRP varieert van 0,5 tot 10 mg/L. Ofwel, hs-CRP is gevoeliger en kan sporen van CRP in het bloed meten. 

Het traditionele CRP wordt daarom voor acute infecties gebruikt en hs-CRP voor chronische laaggradige infecties. 

Normaalwaarde CRP

Een C-reactief proteïne lager dan 10 milligram per liter (mg/L) wordt als normaal beschouwd. Dit geldt voor een standaard CRP-test.

Een CRP-niveau hoger dan 10 mg/L, duidt op een ernstige infectie, chronische ziekte of trauma. Om de precieze oorzaak vast te stellen wordt aanvullend onderzoek verricht. 

CRP: 

• <10 mg/l: normaal 
• 10-50 mg/l: milde ontsteking en virale infectie
• 50 en 200 mg/l: actieve ontsteking en bacteriële infectie. Ernstige infecties veroorzaken hoge concentraties.

Normaalwaarde hs-CRP 

Met de hooggevoelige (high sensitivity) C-reactief proteïnetest (hs-CRP) kunnen lagere CRP-niveaus worden aangetoond. 

Hiermee wordt de algemene mate van ontsteking gemeten en kunnen ook laaggradige ontstekingen worden opgespoord. 

Om deze reden wordt de hs-CRP gebruikt om kans op hartaandoeningen en beroertes in te schatten bij degenen die nog geen hartaandoening hebben.

hs-CRP

• < 1,0 mg/L: laag risico op hart en vaatziekten
• 1,0 mg/L – 3,0 mg/L: matig risico op hart en vaatziekten
• > 3,0 mg/L: hoog risico op cardiovasculaire aandoeningen 

Volgens medisch experts hebben hartpatiënten bij een CRP-niveau van 2 milligram per liter of meer waarschijnlijk een intensievere behandeling nodig.

Uitslag CRP

Hoog CRP

Het C-reactief proteïne is verhoogd bij:  

1. bacteriële infecties
2. acute bacteriële infectie: bij zeer hoge CRP-niveaus, in de longen, spijsverteringskanaal, urinewegen, huid, of andere plaatsen
3. sepsis: bloedvergiftiging, dit is een ernstige en soms levensbedreigende aandoening. 
4. schimmelinfecties
5. osteomyelitis: een infectie van het bot
6. inflammatoire darmziekte: ziekte van Crohn, colitis ulcerosa
7. auto-immuunziekte: reumatoïde artritis, lupus
8. ontsteking in de kransslagaders: ontstekingen in de slagaders van het hart kan het risico op een hartaanval verhogen.
9. stress: zowel chronische sociale als psychologische stress kan laaggradige ontsteking gerelateerde ziekten veroorzaken en het CRP verhogen. 
10. epitheliale kankers: waaronder long-, lever-, maag- colorectale, endometrium- en borstkanker.

Laag CRP

Sommige geneesmiddelen kunnen de CRP-waarden verlagen:

1. NSAID’s: niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen 
2. aspirine
3. steroïden
4. statine-medicijnen: deze geneesmiddelen verlagen het risico op hartaanvallen, zelfs bij de mensen met een gezond cholesterolgehalte

Symptomen hoog CRP

De symptomen van een hoog CRP hangen af van de onderliggende aandoening. 

Wanneer het verhoogde CRP-spiegel veroorzaakt wordt door matige infecties, chronische ontstekingen of verwondingen kunnen de volgende symptomen optreden:

1. pijn
2. lichte koorts
3. rillingen
4. misselijkheid
5. onverklaarbare vermoeidheid
6. spierpijn, spierstijfheid, en zwakte
7. hoofdpijn
8. verlies van eetlust 
9. onverklaarbaar gewichtsverlies
10. spijsverteringsproblemen
11. slapeloosheid of slaapproblemen 

Acute bacteriële infecties resulteren in zeer hoge CRP-niveaus. Tekenen en symptomen van een acute bacteriële infectie zijn onder andere:

1. snelle hartslag
2. hoge koorts
3. zweten, trillen of rillen
4. ademhalingsmoeilijkheden
5. aanhoudend kokhalzen, braken, of diarree
6. uitgedroogde mond, lippen, en huid
7. huiduitslag of netelroos
8. ernstige hoofdpijn
9. licht gevoel in het hoofd of duizeligheid
10. lichaamspijn, stijfheid 
11. bewustzijnsverlies

Beloop C-reactief proteïne 

Veel mensen vragen zich af hoe lang het duurt voordat het C-reactief proteïne na een infectie weer normaal is.

Het CRP reageert snel op een ontsteking of infectie, binnen enkele uren zal het CRP gestegen zijn en als de infectie is verdwenen, zal het geleidelijk normaliseren. Het hangt er dus vooral van af wanneer de infectie (stimulus) is verdwenen. 

Beloop CRP: 

• stijging 4-6 uur: binnen vier tot zes uur na een stimulus zal het C-reactief proteïne gaan stijgen 
• piek 36-50 uur: binnen 36 tot 50 uur zal het C-reactief proteïne zijn piek bereiken 
• daling 3-7 dagen: zodra de ontsteking verdwenen is zal het CRP na 3-7 dagen terugkeren naar de normaalwaarde

CRP verlagen

Met behulp van levensstijlveranderingen kan je het CRP op een natuurlijke, niet-farmacologische manier verlagen: 

1. stoppen met roken
2. aërobe lichaamsbeweging
3. een hartgezond dieet
4. gewichtsverlies
5. vermijd verwerkte voedingsmiddelen

C-reactief proteïne verlagen met voeding 

Met de volgende voedingsmiddelen kan je ontstekingen bestrijden en het C-reactief proteïne verlagen: 

1. vette vis: vette vissoorten zoals zalm, makreel, sardines zijn rijk aan de omega-3 vetzuren, het zijn de EPA en DHA die ontstekingen kunnen tegengaan. 
2. noten
3. bladgroenten
4. extra vierge olijfolie
5. cacao en pure chocolade
6. kersen

Mediterraan dieet. Een studie heeft aangetoond dat het volgen van een mediterraan dieet het C-reactief proteïne met gemiddeld 20% kan verlagen. Het mediterraan dieet bestaat onder andere uit vis, olijfolie, zaden, noten, fruit en groenten.

Verwerkte voedingsmiddelen. Uit onderzoek blijkt dat verwerkte voedingsmiddelen zoals diepvriesmaaltijden, fastfood en verwerkt vlees ontstekingsmarkers waaronder het C-reactief proteïne kunnen verhogen.

Kortom, een gezondere levensstijl zal het C-reactief proteïne natuurlijk verlagen. 

Ontstekingsmarkers 

Naast het C-reactief proteïne bestaan er ook andere ontstekingsmarkers: 

1. erytrocyten sedimentatiesnelheid
2. plasmaviscositeit
3. ferritine 
4. fibrinogeen
5. acute-fase-eiwitten