Mensen met een knorrende maag doen soms alsof ze al op sterven na dood zijn. Dat terwijl ze in werkelijkheid pas op 3% van hun reserves zitten.

Maar hoe lang kan je nou écht zonder eten? 

Dit artikel vertelt onder andere het wereldrecord, waarom sommige mensen langer zonder eten kunnen en de fases die het lichaam doorloopt bij uithongering.

Het wereldrecord overleven zonder te eten

In de bovenstaande afbeelding begon Mahatma Ghandi aan zijn 21 dagen durende hongerstaking.  

Het bijzondere was dat Gandhi erg mager was toen hij zijn hongerstaking begon, waardoor hij vanaf het begin niet veel energiereserves had om op te teren.

Maar dit is nog niets vergeleken met de langst geregistreerde hongerstaking, want deze duurde maar liefst 74 dagen!

Bizarre ontdekkingen zijn gedaan toen deze lichamen werden onderzocht door Dr. Sudhir Shah. Eén van deze ontdekkingen was de heropname van urine nadat het al in de blaas was terechtgekomen.

Ook uit de hongerstakingen van de Maze Prison in de jaren tachtig bleek dat de dood ongeveer na 45 tot 61 dagen optrad.

Deze verhalen van bijna volledige uithongering benadrukt het menselijke vermogen om lange tijd zonder voedsel te kunnen overleven, maar hoe kan de overlevingstijd onderling zoveel verschillen?

Waarom sommige mensen langer zonder eten kunnen dan anderen

Vanwege duidelijke ethische bezwaren zijn er niet veel betrouwbare wetenschappelijke gegevens over het onderwerp uithongering en overleving. Je kunt je waarschijnlijk wel voorstellen dat dit niet iets is waar wetenschappers mee kunnen experimenteren.

Er zijn echter wel veel (minder betrouwbare) verslagen over vrijwillige of onvrijwillige gevallen van uithongering waardoor we in staat zijn om enkele zeer algemene conclusies te trekken over individuele verschillen en omstandigheden.

Wat er met je lichaam gebeurt zodra je stopt met eten

Het klinkt misschien raar, maar in de beginfases zal het meer voordelen opleveren voor het lichaam. Voor een compleet overzicht beginnen we vanaf de laatste maaltijd.

0 uur – Suikervoorraad

Na het eten van de laatste maaltijd zal het bloedsuiker verhoogt zijn. Je lichaam zal insuline afgeven om deze suikers vanuit het bloed direct te verbranden of om deze suikers in je cellen in de vorm van glycogeen of vet op te slaan.

Zodra de overvloed aan suiker uit het bloed is opgeslagen, begint het lichaam zijn eigen bloedsuikerspiegel op peil te houden door de suiker in de spieren en lever weer vrij te maken.

Hongergevoelens kunnen tijdens deze fase al geactiveerd worden door triggers zoals ‘etenstijd’ of de geur van lekker eten, ook al heeft je lichaam nog voldoende reserves.

Eet je niets, wordt de glucose uit de glycogeenvoorraad in de lever en de spieren langzaam vrijgegeven in de bloedbaan. Maar deze voorraad is echter zeer beperkt.

8 tot 12 uur – Vetvoorraad

Na 8 tot 12 uur zonder eten zijn die makkelijke suikers op en begint je lichaam de opgeslagen vetten vrij te maken en te verbranden.

Je bent in de metabole toestand ketose terecht gekomen, een staat waarin je lichaam voornamelijk vet afbreekt en verbrandt.

Tijdens de eerste 24 uur zal dit je voornaamste energiebron zijn.

Bij de afbraak van vet ontstaan bijproducten genaamd ketonen. Ketonen zullen in een latere fase als belangrijke energiebron dienen.

Na 18 uur produceert je lichaam aanzienlijk meer ketonen en dit zie je terug in je plas en de geur van je adem, ook wel keton breath.

Ketonen zijn wel ontzettend handige energiebronnen. In tegenstelling tot suikers uit de glycogeenvoorraad, kunnen ze zelfs signalen afgeven om ontstekingen te verminderen en beschadigd DNA te repareren.

Na 24 uur – Autofagie

Na 24 uur worden steeds meer oude cellen en verkeerd gevouwen eiwitten afgebroken en gerecycled.

Dit krachtige celrecylingproces wordt autofagie genoemd.

De opstapeling van deze oude cellen veroorzaken de ziekte van Alzheimer. Als je langdurig niets eet kan je deze opstapeling mogelijk tegengaan.  

Ook ervaren mensen na 24 uur zonder eten de zwaarste hongerprikkels. Bijwerkingen als misselijkheid, duizeligheid en ernstige vermoeidheid kunnen optreden.

Langer dan 48 uur – Groeihormoon toename

Na 2 dagen zonder eten is je groeihormoonniveau tot wel vijf keer zo hoog. Een reden hiervoor is dat de ketonlichamen en het hongerhormoon ghreline, de afgifte van het groeihormoon bevorderen.

Als je meer dan 2 dagen niets eet vermindert IGF-1 en PKA wat invloed heeft op cel stressbestendigheid en zelfvernieuwing en regeneratie van bloedcelstamcellen.

Door ditzelfde mechanisme zijn gezonde witte bloedcellen beschermd bij patiënten die chemotherapie ondergaan.

Na 48 uur zul je ook merken dat je niet meer naar het toilet hoeft te gaan voor een grote boodschap.

De spijsvertering stopt en de hongersignalen zullen vervolgens ook verdwijnen.

Na 3 dagen – Afbraak immuuncellen 

Na 3 dagen zonder eten gaat het lichaam oude immuuncellen afbreken en nieuwe cellen aanmaken.

Naast het verbranden van vet, zal je lichaam nu ook eiwitten gaan afbreken om energie te leveren.

Dit proces heeft invloed op je spieren en de stofwisseling zal een grote verschuiving omlaag maken om mager lichaamsweefsel te behouden.

En dan begin je écht te verhongeren

Vanaf dit punt mag je wél zeggen dat je sterft van de honger.

Wanneer dit precies gebeurt hangt af van de leeftijd, grootte en hoe gezond je bent. Het duurt meestal dagen tot weken. 

De beginstadia van de hongersnood hebben vooral invloed op je mentale status en gedrag. Je voelt je depressief en futloos.

Het gebrek aan voedingsstoffen zoals vitamine B en D, ijzer en zink kunnen je stemming beïnvloeden, waardoor je je depressief voelt. De symptomen van uithongering zijn mentaal of fysiek.

Mentale symptomen. Prikkelbare stemming, vermoeidheid, concentratieproblemen, bezorgdheid over voedsel en vermoeidheid.

Fysieke symptomen. Naarmate de honger verergerd, worden nu de fysieke symptomen merkbaar: constipatie, koude rillingen, slaapzucht, zwakte, versnelde hartslag, lage bloeddruk, oppervlakkige ademhalingen, chronische diarree en verglaasde ogen.

Als compensatie probeert het lichaam overigens zichzelf warm te houden door een donzige laag haar te laten groeien die ook wel lanugo wordt genoemd.

De hongersignalen beginnen weer terug te komen, maar niet zoals je gewend bent. Dit soort honger wordt niet ervaren als een knorrende maag, maar als een schreeuwende sensatie die van binnenuit komt en dus veel stress kan veroorzaken.

Meest voorkomende doodsoorzaken van lange periodes zonder eten

Na extreme uithongering overlijden mensen meestal aan een van de volgende symptomen.

#1 Orgaanfalen

Zoals eerder benoemd is de meest voorkomende doodsoorzaak van verhongering een hartinfarct of orgaanfalen. Het hart heeft namelijk niet genoeg brandstof om het bloed krachtig en effectief door het lichaam te pompen.

#2 Langzame genezing

Uithongering zorgt voor een langzamere wondgenezing en een slechte reactie op een infectie. Dit uit zich in huiduitslag of wonden die niet genezen. Dit komt omdat je lichaam alle beschikbare voedingsstoffen naar de meest vitale organen stuurt.

#3 Hoge zuurgraad

Door een hoge zuurgraad zullen organen niet meer goed functioneren. Cruciale lichaamsprocessen kunnen namelijk alleen met de juiste zuurgraad plaatsvinden.

De medische term voor een hoge zuurgraad is metabole acidose. De vetzuren die worden afgebroken voor energie verhogen de pH-waarde in het bloed wat een negatief effect heeft op organen.

De 40 dagen zonder eten challenge

Steeds meer bekende youtubers zoeken de grenzen op. Zo is er een heuse challenge waarbij er 40 dagen niets wordt gegeten.

In eerste instantie zal niemand dit geloven, daarom heeft de waaghals Connor Murphy letterlijk elk uur van zijn vast opgenomen. Dit is terug te kijken op zijn kanaal.

In aanloop naar zijn 40 dagen durende vast laadde hij zijn lichaam op met koolhydraten en zat hij in een enorm calorieoverschot.

Na zo’n lange periode zonder eten kan je lichaam geen vast voedsel verdragen. Je hebt je spijsverteringsstelsel immers 40 dagen niet gebruikt.

Dit moet geleidelijk weer op gang komen met bijvoorbeeld een watermeloen. Vandaar dat hij een watermeloen in zijn hand heeft.

Take home message

Voedingsstoffen zijn van levensbelang. Zonder zal het lichaam zijn eigen weefsel gaan afbreken om zichzelf in stand te houden.

Uithongering beïnvloedt alle belangrijke systemen en processen van het lichaam en zal uiteindelijk leiden tot de dood. 

Het is moeilijk om precies te bepalen hoe lang iemand zonder voedsel kan, maar deskundigen geloven dat het tussen de 1 en 2 maanden is.

Uithongeringsdiëten zijn niet alleen gevaarlijk, maar ook niet duurzaam. De beste manier om af te vallen is door gezond en evenwichtig te eten en regelmatig te bewegen.