Jodium is de bouwsteen van schildklierhormonen. Omdat het lichaam zelf geen jodium aan kan maken, moet je het uit voeding halen. Zonder jodium kan je simpelweg geen schildklierhormoon aanmaken.
De vlindervormige schildklier bevindt zich vooraan in de hals. Schildklierhormoon reguleert het energieverbruik en ondersteunt de werking van het hart, de hersenen, de spieren en andere organen.
Sinds de invoering van gejodeerd zout komt jodiumtekort in de westerse wereld niet vaak meer voor. Echter, wereldwijd blijft jodiumtekort een groot probleem voor de volksgezondheid. 30% van de wereldbevolking loopt namelijk nog steeds een verhoogd risico op jodiumtekort.
Wellicht heb je ergens over jodiumtekort gelezen en vraag je je nu af hoe je het kan herkennen. Kortom, wat zijn de symptomen van een jodium tekort?
Een jodiumtekort kan leiden tot een vergrote schildklier (struma), een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) en tot verstandelijke handicaps tijdens de zwangerschap. De meest voorkomende symptomen van een jodiumtekort zijn vermoeidheid, droge huid, obstipatie, gewichtstoename, koude intolerantie, spierzwakte, opgeblazen gezicht en heesheid.
Symptomen jodium tekort
De symptomen van jodiumtekort zijn gerelateerd aan die van een slecht functionerende schildklier.
Gezwollen nek (struma)
Een jodiumtekort leidt tot een vergrote schildklier, dit wordt ook wel struma genoemd. De schildklier wordt groter omdat het de schildklierhormoonproductie probeert op te krikken.
Jodiumtekort is de meest voorkomende oorzaak van struma. In deze struma kunnen zich knobbeltjes ontwikkelen.
Een grote struma kan leiden tot kortademigheid. Slik en ademhalingsproblemen kunnen ook ontstaan, met name als je gaat liggen.
Traag werkend schildkaar (Hypothyreoïdie)
Als je onvoldoende jodium binnenkrijgt, kan er hypothyreoïdie ontstaan, oftewel een traag werkende schildklier. Wereldwijd is jodiumtekort de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie.
Symptomen van hypothyreoïdie zijn:
- gewichtstoename
- vermoeidheid
- gevoeligheid voor kou
- depressie
- verstopping, obstipatie
- trage bewegingen en gedachten
- spierpijn en zwakte
- spierkrampen
Zwangerschapsproblemen
Jodiumtekort is cruciaal tijdens de zwangerschap en tijdens het borstvoeden. Ernstig jodiumtekort verhoogt namelijk het risico op vroeggeboorte, aangeboren afwijkingen en in zeldzame gevallen tot doodgeboren baby’s.
Jodiumtekort verhoogt de kans op verstandelijke handicaps, groeiproblemen, gehoorproblemen en spraakproblemen. Een licht jodiumtekort tijdens de zwangerschap verhoogd daarnaast de kans op een lage intelligentie.
In zeldzame gevallen kan cretinisme ontstaan, een syndroom dat gekenmerkt wordt door hersenbeschadiging, spasticiteit en een korte gestalte.
Testen en meten jodium tekort
Er zijn geen specifieke testen om het jodiumgehalte te meten. Jodium komt via de urine vrij uit het lichaam, daarom wordt jodiumtekort vastgesteld door de hoeveelheid jodium in urine te meten.
Er is sprake van een jodiumtekort bij niet zwangeren wanneer de jodiumconcentratie in de urine lager is dan 100 μg/L.
Er is sprake van een jodiumtekort bij zwangeren wanneer de jodiumconcentratie in de urine lager is dan <150 μg/L.
Sinds de jaren 1940 zijn de jodiumspiegels adequaat gebleven. Het jodiumgehalte is echter aan het begin van de jaren 1970 en jaren 1990 met de helft afgenomen.
Bovendien zijn er recentelijk milde jodiumtekorten vastgesteld bij zwangere vrouwen.
Jodium tekort aanvullen
Jodium zit van nature in de aardbodem en zeewater. Om deze reden varieren de jodiumgehaltes in voedingsmiddelen per werelddeel.
Een jodiumtekort kan je het beste aanvullen door gejodeerd keukenzout te gebruiken of jodiumrijke voedingsmiddelen te consumeren.
Soms worden injecties met jodiumhoudende olie gegeven in gebieden waar ernstige jodiumtekorten voorkomen en waar jodiumhoudend zout niet beschikbaar is.
Voeding met veel jodium
Voedingsmiddelen met grote hoeveelheden jodium zijn met name zuivelproducten, vlees, zeevruchten, eieren en sommige soorten brood.
Jodiumrijke voedingsmiddelen:
- Melk
- Yoghurt
- Kaas
- Eieren
- Ijs
- Sojamelk
- Zeewier
- Zoutwatervis
- Schelpdieren
- Sojasaus
- Yoghurt
- Gejodeerd tafelzout
De hoeveelheid jodium wordt vaak niet op de verpakking vermeld waardoor het moeilijk kan zijn om jodiumrijke voedingsmiddelen te achterhalen.
Zwangerschap en jodium tekort
De jodiumbehoefte is voor zwangere en borstvoedende vrouwen hoger vanwege de ontwikkelende foetus en baby.
Tijdens de zwangerschap kan een licht jodiumtekort al grote gevolgen hebben, daarom wordt het aanbevolen om voor, tijdens en na de zwangerschap een multivitamine in te nemen met 150 μg jodium per dag.
De aanbevolen hoeveelheden jodium:
- Volwassen mannen en vrouwen: 150 μg jodium per dag
- Zwangeren: 220 μg jodium per dag
- Borstvoedende vrouwen: 290 μg jodium per dag
Take home message
Jodiumtekort is wereldwijd de meest voorkomende te voorkomen oorzaak van verstandelijke handicaps. Jodiumtekort blijft een groot gezondheidsprobleem in delen van Azië en Afrika.
Een jodiumtekort veroorzaakt een vergrote schildklier, een traag werkende schildklier en soms verstandelijke handicaps tijdens de zwangerschap.
De symptomen van een traag werkende schildklier zijn droge huid, vermoeidheid, obstipatie, gewichtstoename, spierzwakte, koude intolerantie, opgeblazen gezicht en heesheid.
Een jodiumtekort kan je gemakkelijk aanvullen door gejodeerd keukenzout te gebruiken of jodiumrijke voedingsmiddelen te eten.
Over Diederik
Diederik heeft een medisch-wetenschappelijke achtergrond.
Bronnen
Delange, F. (2000). The role of iodine in brain development. Proceedings of the nutrition society, 59(1), 75-79.
Dugbartey, A. T. (1998). Neurocognitive aspects of hypothyroidism. Archives of internal medicine, 158(13), 1413-1418.
Silva, J. E. (1995). Thyroid hormone control of thermogenesis and energy balance. Thyroid, 5(6), 481-492.
Silva, J. E. (2001). The multiple contributions of thyroid hormone to heat production. The Journal of clinical investigation, 108(1), 35-37.
Kostoglou-Athanassiou, I., & Ntalles, K. (2010). Hypothyroidism-new aspects of an old disease. Hippokratia, 14(2), 82.
Safer, J. D. (2011). Thyroid hormone action on skin. Dermato-endocrinology, 3(3), 211-215.
Freinkel, R. K., & Freinkel, N. (1972). Hair growth and alopecia in hypothyroidism. Archives of dermatology, 106(3), 349-352.
Kim, B. (2008). Thyroid hormone as a determinant of energy expenditure and the basal metabolic rate. Thyroid, 18(2), 141-144.
Gaitonde, D. Y., Rowley, K. D., & Sweeney, L. B. (2012). Hypothyroidism: an update. South African Family Practice, 54(5), 384-390.
Golding, D. N. (1970). Hypothyroidism presenting with musculoskeletal symptoms. Annals of the rheumatic diseases, 29(1), 10.