Hoewel de meeste mensen van 75 jaar en ouder gelukkig zijn, zelfs als hun gezondheid verslechtert, ervaren sommige ouderen deze fase als de treurigste tijd van hun leven. Voor hen voelt het leven op latere leeftijd eentonig en zinloos aan.

Vanwege de dubbele vergrijzing wordt er daarom in de media vaak gesproken over euthanasie voor ouderen die zich ‘levensmoe’ voelen.

Ongeveer 10.000 Nederlanders van 55 jaar en ouder willen zonder ernstige ziekte een einde aan hun leven maken. 

Dit wordt ook wel ‘voltooid leven’ genoemd, waarbij ze geen levenslust meer voelen maar een verlangen naar de dood hebben.

Maar wat zijn de onderliggende oorzaken van levensmoeheid?

Dit artikel vertelt je de oorzaken van levensmoehied, hoe mensen het precies beleven, hun wens om te sterven, en of euthanasie dan wordt toegestaan.

10 Oorzaken van levensmoeheid bij ouderen

Levensmoeheid bij ouderen kan verschillende oorzaken hebben, zowel lichamelijk als emotioneel. 

Lichamelijke klachten, zoals pijn, slecht zien of horen, en problemen met bewegen, spelen vaak een rol. 

Deze klachten kunnen ervoor zorgen dat ouderen zich kwetsbaar voelen en hun zelfstandigheid verliezen. 

Daarnaast kunnen ook psychische factoren een rol spelen, zoals persoonlijkheidskenmerken en het verlies van autonomie. 

Sociale factoren, zoals eenzaamheid door het verlies van sociale contacten, dragen ook bij aan levensmoeheid. 

Tot slot spelen existentiële factoren een belangrijke rol, zoals het gevoel geen zin meer te hebben in het leven en het idee dat ze anderen tot last zijn geworden. 

Ik herinner me een artikel waarin een arts, na zijn pensioen, zei dat hij geen vreugde meer vond in het leven en dat nietsdoen geen zaligmakende optie was. 

Het is triest om te horen dat sommige mensen, zelfs medische professionals, geen levenslust meer hebben en eruit willen stappen.

Begrip van deze verschillende factoren is cruciaal voor het bieden van passende zorg en ondersteuning aan ouderen die levensmoeheid ervaren.

Het verschil tussen levensmoeheid en voltooid leven

Levensmoeheid, ook wel bekend als voltooid leven, is een fenomeen waarbij ouderen het gevoel hebben dat hun leven geen zin meer heeft en verlangen naar de dood. 

Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt, maar ze leggen verschillende accenten. 

Levensmoeheid wordt vooral geassocieerd met psychisch lijden en heeft niet per se te maken met medische problemen, terwijl voltooid leven ook kan voorkomen zonder dat er sprake is van lijden.

Voltooid leven is bekritiseerd

In Nederland is er veel gesproken over voltooid leven door het Burgerinitiatief Voltooid Leven, maar deze term heeft kritiek gekregen vanwege het te rationele karakter ervan. 

In de praktijk blijkt dat mensen die zich levensmoe voelen vaak te maken hebben met eenzaamheid en het gevoel dat hun leven geen betekenis meer heeft. 

Het begrijpen van deze complexe situatie is belangrijk, maar er bestaan geen eenvoudige oplossingen voor. 

De term levensmoeheid wordt gebruikt om te verwijzen naar ouderen die een doodsverlangen hebben zonder dat dit noodzakelijkerwijs verband houdt met ziekte, maar wel gepaard gaat met psychisch lijden.

De beleving van ouderen met levensmoeheid

Mensen die zich levensmoe voelen of hun leven als voltooid beschouwen, ervaren vaak intense gevoelens van eenzaamheid. 

Ze voelen zich losgekoppeld van het leven en van anderen om hen heen, waardoor ze zich meer en meer terugtrekken. 

Ze hebben het gevoel dat ze er niet meer toe doen en kunnen zichzelf niet meer uiten zoals ze dat vroeger deden.

Deze ouderen voelen zich zowel geestelijk als lichamelijk uitgeput. Dit komt door fysieke ongemakken en het gebrek aan betekenis in hun leven. 

Ze hebben een sterke afkeer van afhankelijkheid en zijn bang voor de toekomst, waardoor ze verlangen naar de dood als enige uitweg. 

Soms zijn ze echter ambivalent en twijfelen ze tussen doorgaan met leven en stoppen.

De ervaring van levensmoeheid ontstaat vaak door verschillende verlieservaringen, zoals het verlies van gezondheid, zelfstandigheid, sociale contacten en betekenis in het leven. 

Dit kan leiden tot een verlangen naar een waardig einde, waarbij sommige ouderen zelfs willen beslissen over hun eigen dood, bijvoorbeeld door euthanasie.

Het Begrijpen van de Doodswens bij Voltooid Leven

Soms voelen mensen dat hun leven zijn doel heeft bereikt en willen ze sterven, zelfs zonder medische redenen. 

Wetten staan echter geen euthanasie toe voor hen, tenzij ze lijden door ouderdomsgerelateerde gezondheidsproblemen.

Vaak zijn het oudere mensen die vinden dat ze genoeg hebben geleefd of dat hun leven geen zin meer heeft. 

Maar als ze lijden door ouderdomsklachten, kan euthanasie wel mogelijk zijn volgens de wet.

Euthenasiewensen hangen vaak samen met gezondheidsproblemen en hun leefsituatie. Het kabinet heeft geen nieuwe regels ingevoerd voor hulp bij zelfdoding voor deze groep. 

Euthanasie ‘Alternatieven’

Volgens de wet is euthanasie dus alleen mogelijk bij een medische aandoening. 

Toch heeft de artsenfederatie KNMG in 2009 bepaald dat een ‘opeenstapeling van ouderdomsklachten’ ook als medische aandoening kan worden beschouwd, waardoor euthanasie in die gevallen wel mogelijk is. 

Ouderdomsklachten zoals gehoor- of gezichtsverlies, mobiliteitsproblemen en geheugenverlies kunnen namelijk leiden tot ondraaglijk lijden en vallen daarom onder de euthanasiewet.

Als euthanasie niet mogelijk is, kan een behandelverbod worden overwogen, waarbij iemand aangeeft geen behandeling te willen ondergaan bij levensbedreigende aandoeningen. 

Dit voorkomt dat men in een situatie belandt waarin ze niet kunnen aangeven niet behandeld te willen worden.

Het Begrijpen van Levensmoeheid: Een Complexe Ervaring

Levensmoeheid blijkt een ingewikkelde ervaring te zijn die afhangt van verschillende factoren, zoals cultuur en politiek.

Onderzoek in Nederland en België beschrijft levensmoeheid als een gevoel van afkeer van het leven, vaak gekoppeld aan gevoelens van eenzaamheid, vermoeidheid en angst voor afhankelijkheid. 

Aan de andere kant wordt levensmoeheid buiten deze regio’s simpelweg gezien als het gevoel dat het leven niet meer de moeite waard is, vaak in verband gebracht met psychische problemen.

Thema’s zoals verveling, betekenisloosheid en vermoeidheid lijken een belangrijke rol te spelen. 

Toch blijven er veel vragen onbeantwoord, zoals de relatie tussen levensmoeheid en de wens om te sterven, en of het op elke leeftijd kan voorkomen.

Het luisteren naar wat iemand doormaakt en waar ze behoefte aan hebben, kan een grote steun zijn. 

Het creëren van begrip voor deze ervaring is een eerste stap naar een meer open en ondersteunende benadering.

Omgaan met gevoelens van levensmoeheid

Levensmoeheid is een zwaar gevoel waarbij het leven uitzichtloos lijkt en pijn ondraaglijk wordt. 

Het kan eenzaamheid en radeloosheid veroorzaken en zelfs gedachten aan de dood oproepen. 

Maar je staat er niet alleen voor. Veel mensen maken dit mee en er is hulp beschikbaar.

Praat erover met iemand die je vertrouwt, zoals een vriend, familielid, of je huisarts. Als dat moeilijk is, kun je altijd contact opnemen met organisaties zoals 113. 

Zij bieden 24/7 ondersteuning, waar je anoniem kunt praten met ervaren hulpverleners via telefoon of chat. 

Het delen van je gedachten kan opluchting brengen en je helpen om grip te krijgen op je situatie.

Levensmoeheid en de wens om te sterven bij ouderen

Sommige ouderen voelen zich levensmoe en willen niet meer leven. Dit roept vragen op over hoe ze hun leven willen beëindigen. 

Het is moeilijk om precies te weten hoeveel ouderen dit willen, omdat veel ouderen wel eens gedachten hebben over de dood. 

In Nederland heeft ongeveer 15,3% van de ouderen ooit aan de dood gedacht, en 3,4% heeft nu zulke gedachten.

Mensen denken verschillend over euthanasie bij levensmoeheid. De meeste burgers vinden het steeds acceptabeler, terwijl artsen vaak terughoudend zijn. 

Slechts een klein deel van de artsen is bereid euthanasie uit te voeren voor levensmoeie patiënten. 

De meesten weigeren omdat de patiënt niet voldoet aan de voorwaarden, zoals ernstige ziekte of ondraaglijk lijden.

Take home message

Wat is levensmoeheid precies en wat zijn de oorzaken?

Levensmoeheid treedt op wanneer ouderen het gevoel hebben dat hun leven geen zin meer heeft en verlangen naar de dood. 

Dit gaat gepaard met gevoelens van eenzaamheid, vermoeidheid en nutteloosheid. H

et kan verschillende oorzaken hebben, zoals chronische ziekte, ouderdom, armoede of het verlies van dierbaren. 

Ook psychische en sociale factoren spelen een rol, zoals eenzaamheid door verlies van sociale contacten.

Het begrijpen van levensmoeheid is cruciaal voor het bieden van passende zorg en ondersteuning aan ouderen die hiermee worstelen. 

Deze complexe ervaring kan leiden tot een verlangen naar een waardig einde, waarbij sommige ouderen zelfs de wens hebben om zelf te beslissen over hun dood, bijvoorbeeld door euthanasie.

Hoewel de meerderheid van de burgers positief staat tegenover euthanasie bij levensmoeheid, zijn veel artsen terughoudend. 

Slechts een klein deel is bereid om euthanasie uit te voeren voor levensmoeie patiënten, voornamelijk omdat de patiënt niet voldoet aan de voorwaarden zoals ernstige ziekte of ondraaglijk lijden.

Het is belangrijk om te begrijpen dat levensmoeheid een complexe ervaring is die afhangt van verschillende factoren. 

Het delen van gedachten en gevoelens kan opluchting brengen en helpen grip te krijgen op de situatie. 

Voor ondersteuning kunnen mensen terecht bij vrienden, familie, huisartsen of organisaties zoals 113.

Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem dan een kijkje op mijn YouTube-kanaal, waar ik in slechts één minuut de meest gestelde vragen beantwoord.