Wist je dat morfine bij ondraaglijke pijn direct in het ruggenmerg kan worden toegediend om een pijnzenuw volledig te blokkeren?

Maar natuurlijk begin je bij pijnbestrijding altijd onderaan de pijnladder en klim je stap voor stap omhoog.

Morfine kan in principe onbeperkt worden verhoogd, afhankelijk van de mate van pijn en de tolerantie voor bijwerkingen. Het wordt bijvoorbeeld vaak toegediend na operaties, bij pijn door kanker en in de laatste fase van het leven voor pijnbestrijding en ter verlichting van kortademigheid.

Hoewel voorgeschreven pijnstillers essentieel zijn voor pijnverlichting, schuilt er een risico: voor 80% van de heroïnegebruikers begon hun verslaving met het misbruik van deze medicatie.

Daarom is het belangrijk om terughoudend te zijn en de dosering stap voor stap zorgvuldig op te bouwen. Met de juiste kennis van de pijnladder kunnen we samen op een verantwoorde manier de weg naar verlichting en herstel bewandelen.

De Pijnladder (tabel)

1. Verschillende Soorten Pijn

Acute vs. Chronische Pijn. Acute pijn treedt plotseling op en duurt meestal kort, vaak als gevolg van een blessure, operatie, of een infectie. Het fungeert als een waarschuwingssignaal van het lichaam en helpt vaak om verdere schade te voorkomen. Chronische pijn daarentegen is pijn die langer dan drie maanden aanhoudt en kan zelfs aanhouden nadat de oorspronkelijke oorzaak is verdwenen. Chronische pijn kan het gevolg zijn van aandoeningen zoals artritis, fibromyalgie, of een langdurige blessure. De benadering van pijnbestrijding verschilt tussen acute en chronische pijn: acute pijn kan vaak worden behandeld met eenvoudige pijnstillers, terwijl chronische pijn een langdurige en meer geïntegreerde aanpak vereist, vaak met een combinatie van medicatie, fysiotherapie en soms zelfs psychologische ondersteuning.

Neuropathische Pijn. Neuropathische pijn is een specifieke vorm van pijn die veroorzaakt wordt door beschadiging of dysfunctie van het zenuwstelsel zelf. Deze pijn kan zich uiten als een brandend, tintelend of schietend gevoel en kan bijzonder moeilijk te behandelen zijn. Opioïden zijn vaak minder effectief bij neuropathische pijn, en andere middelen, zoals antidepressiva of anticonvulsiva, worden meestal voorgeschreven. Voor mensen die lijden aan neuropathische pijn is het vaak nodig om meerdere therapieën te combineren om optimale pijnverlichting te bereiken.

Pijn door Kanker. Bij pijn door kanker kunnen verschillende soorten pijn optreden, waaronder zowel acute als chronische pijn, en soms ook neuropathische pijn. Omdat deze pijn vaak ernstig en langdurig is, wordt er soms direct naar opioïden gegrepen, vooral in latere stadia van de ziekte. Voor veel kankerpatiënten is adequate pijnbestrijding essentieel om hun kwaliteit van leven te verbeteren. Hier kan de pijnladder een nuttig hulpmiddel zijn, omdat het de behandelaar helpt om geleidelijk op te schalen naar sterkere pijnstillers wanneer dat nodig is.

2. De Werking van Verschillende Pijnstillers

Paracetamol. Paracetamol wordt vaak als eerste stap ingezet bij pijnbestrijding. Het is een analgeticum en antipyreticum, wat betekent dat het pijnstillend en koortsverlagend werkt. De precieze werking van paracetamol is niet volledig begrepen, maar men denkt dat het inwerkt op pijnreceptoren in de hersenen en ruggenmerg. Paracetamol heeft relatief weinig bijwerkingen, maar een overdosis kan schadelijk zijn voor de lever, vooral bij langdurig gebruik of bij mensen met een onderliggende leverziekte. Desondanks wordt het beschouwd als een veilige en effectieve pijnstiller bij correct gebruik.

NSAID’s (Non-Steroïdal Anti-Inflammatory Drugs). NSAID’s zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac worden vaak gebruikt als stap 2 van de pijnladder, meestal in combinatie met paracetamol. Deze middelen werken ontstekingsremmend door de productie van prostaglandines te blokkeren, stoffen die ontsteking en pijn veroorzaken. Hoewel NSAID’s effectief zijn, brengen ze ook risico’s met zich mee, vooral bij langdurig gebruik. Zo kunnen ze maagzweren veroorzaken, de nieren belasten, en het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Daarom zijn hoge doses van NSAID’s alleen op recept verkrijgbaar en moeten ze met voorzichtigheid worden gebruikt, vooral bij oudere patiënten of mensen met bestaande gezondheidsproblemen.

Opioïden. Opioïden zoals morfine, tramadol, en fentanyl zijn krachtige pijnstillers die zich binden aan opioïdreceptoren in de hersenen en het ruggenmerg. Ze blokkeren de pijnsignalen die door het zenuwstelsel worden doorgegeven en kunnen daarnaast gevoelens van euforie en ontspanning veroorzaken. Dit effect maakt opioïden zeer effectief tegen matige tot ernstige pijn, maar het draagt ook bij aan het risico op afhankelijkheid en verslaving.

Zwak werkende opioïden. Zwak werkende opioïden, zoals tramadol en codeïne, worden vaak ingezet in stap 3 van de pijnladder. Ze hebben minder sterke bijwerkingen dan sterk werkende opioïden en worden meestal gebruikt voor matige pijn die niet reageert op paracetamol en NSAID’s. Tramadol, bijvoorbeeld, werkt door zowel de opioïdreceptoren te activeren als de heropname van serotonine en noradrenaline te remmen, wat zorgt voor een dubbel pijnstillend effect.

Sterk werkende opioïden. Als de pijn niet verlicht kan worden met zwak werkende opioïden, worden sterk werkende opioïden overwogen. Deze omvatten morfine, oxycodon, hydromorfon en fentanyl. Fentanyl, dat 50 keer sterker is dan heroïne en 80 tot 100 keer sterker dan morfine, is uiterst krachtig en wordt vaak alleen gebruikt voor extreme pijn, zoals bij kankerpatiënten of tijdens operaties. Omdat sterk werkende opioïden aanzienlijke risico’s met zich meebrengen, zoals ademhalingsdepressie en het ontwikkelen van tolerantie, wordt het gebruik ervan nauwgezet gecontroleerd door zorgverleners.

Bijwerkingen en Risico’s van Opioïden. Hoewel opioïden zeer effectief zijn bij de behandeling van ernstige pijn, zijn ze niet zonder risico’s. Vaak voorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, constipatie, en slaperigheid. Bij langdurig gebruik kunnen opioïden leiden tot fysieke afhankelijkheid en verslaving. Bovendien kunnen patiënten tolerantie ontwikkelen, wat betekent dat er steeds hogere doses nodig zijn om hetzelfde effect te bereiken. Het is daarom cruciaal om opioïden alleen te gebruiken onder strikt medisch toezicht en om de dosering stapsgewijs te verhogen, zoals de pijnladder voorschrijft.

3. Verantwoord Pijnmanagement en Preventie van Verslaving

Het verantwoord gebruik van opioïden is van groot belang, vooral gezien de rol die ze kunnen spelen in verslavingsproblematiek. Veel gevallen van opioïdverslaving beginnen met het gebruik van voorgeschreven medicatie voor pijnverlichting. Om het risico op afhankelijkheid te minimaliseren, wordt vaak gestart met de laagste mogelijke dosis en wordt de patiënt nauwlettend gevolgd. 

Bij langdurige pijnbehandelingen kan het nuttig zijn om niet-medicamenteuze therapieën te overwegen, zoals fysiotherapie, cognitieve gedragstherapie of alternatieve behandelingen zoals acupunctuur. 

Door de pijnladder zorgvuldig te volgen en patiënten te ondersteunen bij het vinden van aanvullende behandelmogelijkheden, kunnen we het risico op verslaving en andere bijwerkingen verminderen.

Het doel van pijnbestrijding is niet alleen om de pijn te verlichten, maar ook om de algehele kwaliteit van leven van de patiënt te verbeteren. 

Door patiënten en zorgverleners bewust te maken van de verschillende stappen in de pijnladder en het juiste gebruik van pijnstillers, kunnen we samen werken aan een veilige en effectieve benadering van pijnbestrijding.

Veelgestelde vragen: wat is de sterkste pijnstiller die er bestaat? Wat is de sterkste pijnstiller zonder recept? Wat is de zwaarste opiaat? Welke pijnstiller is sterker? Welke pijnstiller is sterker dan morfine? Wat is sterker, oxycodon of tramadol? Wat is de sterkste pijnstiller die er is? Wat is een sterkere pijnstiller dan diclofenac?