Kalium is een essentieel mineraal dat je lichaam nodig heeft voor belangrijke lichaamsfuncties. Kalium is vooral belangrijk voor je zenuwen en spieren, inclusief de hartspieren.

Hoewel voldoende kalium belangrijk is voor een goede gezondheid, kan teveel kalium (ook wel hyperkaliëmie) soms erger zijn dan een kaliumtekort

Het is redzaam om de oorzaken te weten en de symptomen van een te hoog kalium vroegtijdig te herkennen.

Wat is een te hoog kalium gehalte? 

Een kaliumgehalte boven 5,5 mmol/L is te hoog en een kaliumgehalte van meer dan 6 mmol/L kan zelfs levensbedreigend zijn. Een normaal kaliumgehalte ligt tussen 3,6 en 5,2 millimol per liter (mmol/L) bloed. Afhankelijk van het laboratorium zijn kleine variaties mogelijk.

Nu zullen de meeste mensen niet het kaliumgehalte in het bloed kunnen meten, maar bij een te hoog kaliumgehalte kun je hartkloppingen, kortademigheid, pijn op de borst, misselijkheid of braken ervaren.

Bij milde of ernstige hyperkaliëmie moet je snel medische hulp krijgen om mogelijke complicaties te voorkomen.

Een bloed- of urinetest wordt gebruikt om hyperkaliëmie vast te stellen. Artsen doen routinematig bloedonderzoek, bijvoorbeeld tijdens een jaarlijkse controle of als je met nieuwe medicatie bent begonnen. Hierbij kijken ze of er een elektrolytische onbalans is.

Symptomen van hoog kaliumgehalte

Vaak zijn mensen zich niet bewust van een hoog kaliumgehalte, totdat symptomen zich beginnen te ontwikkelen.

De symptomen van een hoog kaliumgehalte hangen af van de precieze concentratie in het bloed. Bij lichte verhoging zou het goed kunnen dat je helemaal geen symptomen ervaart. 

Als het kaliumgehalte hoog genoeg is, zou je deze symptomen kunnen ervaren: 

  1. Vermoeidheid of zwakte
  2. Misselijkheid of braken
  3. Verdoofdheid of tintelend gevoel
  4. Ademhalingsproblemen
  5. Hartkloppingen 
  6. Onregelmatige hartslag
  7. Borstpijn

Kalium beïnvloedt de werking van de hartspieren. Door een te hoog kalium kan je hart daardoor onregelmatig gaan kloppen.

In extreme gevallen, kan zonder behandeling een te hoog kalium resulteren in hartfalen of verlamming.

Wanneer moet je de dokter bellen?

Omdat een te hoog kalium gevaarlijk kan zijn, is directe behandeling vaak noodzakelijk. Als je een van de bovengenoemde symptomen ervaart bel dan de dokter of ga naar de dichtstbijzijnde spoedeisende hulp.

Bij een extreem hoog kaliumgehalte wordt je in het ziekenhuis opgenomen totdat het kaliumniveau is genormaliseerd.

Oorzaken van een te hoog kalium

Er kunnen verschillende oorzaken aan hyperkaliëmie ten grondslag liggen, waaronder gezondheidsproblemen en bepaalde medicijnen.

Nierfalen

Nierfalen is de meest voorkomende oorzaak van een te hoog kaliumgehalte. Je nieren helpen de balans van kalium in je lichaam onder controle te houden. Het hormoon genaamd aldosteron vertelt de nieren wanneer ze kalium moeten verwijderen.

Wanneer de nieren niet meer goed werken, kunnen ze het extra kalium niet meer via de urine uitplassen. Als gevolg kan het kalium oplopen. 

Andere gezondheidsaandoeningen:

  1. Dehydratatie
  2. Ziekte van Addison
  3. Ongecontroleerde diabetes (suikerziekte)
  4. Interne bloeding

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen het kaliumgehalte verhogen, dit zijn onder andere:

  1. Bepaalde chemotherapie medicijnen
  2. Angiotensine receptorblokkers (ARB’s)
  3. Remmers van angiotensine-converterend enzym (ACE-remmers)
  4. Antibiotica, waaronder Benzylpenicilline (penicilline G) en trimethoprim.
  5. Azolen antimycotica, gebruikt voor de behandeling van vaginale schimmelinfecties en andere schimmelinfecties.

Overmatig gebruik van supplementen

Het innemen van teveel kaliumsupplementen kan je kaliumgehalte tot een gevaarlijk niveau verhogen. 

Alcohol- of drugsgebruik

Overmatige hoeveelheden alcohol- of drugs kunnen tot spierafbraak leiden. Als gevolg kunnen grote hoeveelheden kalium vanuit die spiercellen in je bloedbaan terechtkomen.

Letsels

Bepaalde trauma’s zoals brandwonden of verbrijzelings letsels waarbij veel spiercellen beschadigd raken, kunnen kunnen het kalium ook verhogen. Ook in deze gevallen lekt er extra kalium uit de lichaamscellen in de bloedbaan.

Behandeling van een te hoog kalium

Het doel van de behandeling is om zo snel mogelijk van het overtollige kalium af te komen en je hart te stabiliseren.

Medicijnen. Je arts kan medicijnen voorschrijven om het te hoge kalium te behandelen. Deze medicijnen zijn calcium gluconaat en plaspillen (diuretica) en glucose + insuline.

Calciumgluconaat. Calciumgluconaat vermindert het effect van kalium op het hart. Dit medicijn kan gegeven worden totdat het kalium is genormaliseerd.

Plaspillen. De arts kan ook plaspillen (diuretica) voorschrijven. Sommige diuretica verhogen de kaliumuitscheiding, terwijl andere diuretica de uitscheiding van kalium niet verhogen. 

Hars. In sommige gevallen wordt het hoge kalium behandelt met hars, wat ingenomen wordt via de mond. Hars bindt met kalium en wordt uitgescheiden via de stoelgang.

Hemodialyse. Als het kaliumgehalte te hoog is vanwege nierfalen, is hemodialyse de beste behandeling. Omdat je nieren het bloed niet effectief kan filteren wordt door middel van een hemodialyse machine het teveel aan kalium uit je bloed verwijdert. 

Kaliumwaardes verlagen

Een lichte kalium verhoging kan je soms thuis verlagen. Volg altijd de instructies van je arts op en bespreek deze methoden voordat je ze uitprobeert.

Vermijd kaliumrijk voedsel. Een van de gemakkelijkste manieren om het te hoge kalium op een natuurlijke wijze te verlagen is door kaliumrijk voedsel te verminderen. Beperk voedingsmiddelen en supplementen met een hoog kaliumgehalte. 

Deze voedingsmiddelen bevatten een hoog kaliumgehalte:

  1. Bananen
  2. Meloenen
  3. Sinaasappels
  4. Noten
  5. Bonen
  6. Abrikozen
  7. Aardappelen
  8. Kabeljauw

Controleer zoutvervangers. Zoutvervangers bevatten soms ook veel kalium. Controleer daarom de ingrediënten op kaliumchloride en vermijdt deze. Commerciële sportdranken en bakproducten bevatten vaak ook veel kalium.

Vermijd sommige kruiden. Wees ervan bewust dat bepaalde kruiden een hoog kaliumgehalte bevatten zoals brandnetel, alfalfa, en paardenbloem. 

Drink voldoende water. Uitdroging kan het te hoge kalium zelfs verergeren, drink daarom meer water.

Take home message 

Kalium is belangrijk voor het functioneren van je zenuwen en spieren. Een te hoog kalium in je bloed kan gevaarlijk zijn, omdat kalium de werking van de hartspieren beïnvloed. 

Een kaliumgehalte boven 5,5 mmol/L is te hoog. Teveel kalium kan soms erger zijn dan een tekort aan kalium. 

Nierfalen is de meest voorkomende oorzaak van een hoog kaliumgehalte. 

Symptomen van een hoog kaliumgehalte treden in een vroeg stadium niet op, waardoor een te hoog kalium onopgemerkt kan blijven. Om deze reden kan regelmatig bloedonderzoek verstandig zijn als je risico loopt op een te hoog kalium, bijvoorbeeld bij plaspillen of als je bent overgestapt op nieuwe medicijnen.

Over Diederik

Diederik heeft een wetenschappelijke achtergrond.

Bronnen

Lehnhardt, A., & Kemper, M. J. (2011). Pathogenesis, diagnosis and management of hyperkalemia. Pediatric nephrology, 26(3), 377-384.

Raebel, M. A. (2012). Hyperkalemia associated with use of angiotensin‐converting enzyme inhibitors and angiotensin receptor blockers. Cardiovascular therapeutics, 30(3), e156-e166.

Ponce, S. P., Jennings, A. E., Madias, N. E., & Harrington, J. T. (1985). Drug-induced hyperkalemia. Medicine, 64(6), 357-370.

Mandal, A. K. (1997). Hypokalemia and hyperkalemia. Medical Clinics of North America, 81(3), 611-639.

Mount, D. B. (2013). Treatment and prevention of hyperkalemia in adults. In UpToDate. UpToDate, Waltham (MA).

Parham, W. A., Mehdirad, A. A., Biermann, K. M., & Fredman, C. S. (2006). Hyperkalemia revisited. Texas Heart Institute Journal, 33(1), 40.