Artsen hebben gezworen geen leed te veroorzaken, maar net als ieder mens kunnen ook zij fouten maken.

Helaas kunnen deze medische fouten ernstige gevolgen hebben, van blijvende verminking tot zelfs de dood.

Een medische fout treedt op wanneer een patiënt letselschade oploopt of overlijdt als gevolg van een onzorgvuldige behandeling, inclusief ernstige schendingen van de patiëntenrechten. 

Maar hoe vaak gebeurt dit? Dus hoeveel mensen gaan dood door medische fouten?

Dit artikel geeft een volledig overzicht van medische fouten in Nederland, inclusief hun gevolgen, de wettelijke meldingsplicht en hoe slachtoffers worden geholpen.

Medische Incidenten: Definitie, Impact en Onderzoek

Een medisch incident wordt vaak geassocieerd met termen als medische missers en fouten, maar wat betekenen die eigenlijk? 

Het zijn krachtige woorden die de indruk wekken dat het gaat om bewuste of ernstige nalatigheid, terwijl het soms om kleine, onbedoelde gebeurtenissen gaat. 

Het is belangrijk om te begrijpen dat niet alle medische incidenten te wijten zijn aan fouten van zorgverleners; vaak zijn het simpelweg ongelukkige samenlopen van omstandigheden. 

Deze incidenten worden soms aangeduid als complicaties of calamiteiten, maar wat is het verschil? 

Complicaties zijn bekende risico’s van een behandeling, terwijl een incident onbedoelde gevolgen heeft die niet waren voorzien. 

Een calamiteit gaat nog verder en veroorzaakt ernstig letsel of overlijden.

In ziekenhuizen worden ernstige incidenten gemeld bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), die ook trends en oorzaken van deze incidenten onderzoekt. 

Operaties zijn bijvoorbeeld risicovolle procedures waarbij fouten grote gevolgen kunnen hebben. 

Ook huisartsen kunnen te maken krijgen met medische incidenten, die soms moeilijk op te merken zijn door gebrek aan inzicht van patiënten of hun familie.

Gevolgen, Onzekerheid en Onderzoek

Hoeveel doden er jaarlijks door medische fouten vallen, blijft vaak onduidelijk. Dit kan komen door onnauwkeurige registratie van fouten in het verleden. 

Om hierin verbetering te brengen, is de GOMA-richtlijn opgesteld, die zorgvuldige rapportage en transparantie stimuleert.

Het is lastig om medische fouten te onderscheiden van complicaties, wat de cijfers verder vertroebelt. 

Fouten kunnen variëren van verkeerde diagnoses tot administratieve missers, met diverse gevolgen zoals tijdelijke invaliditeit of zelfs fatale afloop, vooral bij ouderen en baby’s.

Ondanks verbeterde meldingsprocedures blijft de kans bestaan dat het werkelijke aantal doden door medische fouten hoger ligt dan gerapporteerd. 

Recent onderzoek wijst uit dat jaarlijks aanzienlijke aantallen doden en ernstige schadegevallen voorkomen door medische fouten, wat benadrukt hoe belangrijk het is om te blijven werken aan kwaliteitsverbetering in de medische zorg.

Als er vermoeden is van een medische fout, is verder onderzoek noodzakelijk. Slachtoffers en nabestaanden hebben recht op gerechtigheid en een passende vergoeding voor geleden schade, inclusief begrafeniskosten en verlies van levensonderhoud.

Openheid na Medische Incidenten

Jaarlijks worden veel incidenten gemeld bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, maar het ontbreekt vaak aan openheid over wat er precies is misgegaan. 

Dit zorgt ervoor dat patiënten, naast de pijn van het incident zelf, soms ook moeten vechten tegen het systeem om erkenning te krijgen voor wat er is gebeurd.

Patiënten willen vooral begrip en een oprecht excuus, terwijl ziekenhuizen en artsen vaak terughoudend zijn uit angst voor juridische gevolgen. 

Dit leidt soms tot langdurige juridische geschillen, wat voor niemand gunstig is.

Om dit te voorkomen, biedt het Fonds Slachtofferhulp ondersteuning aan slachtoffers van medische fouten. 

Het doel is om te voorkomen dat patiënten opnieuw slachtoffer worden, ditmaal van het juridische proces. 

Het is essentieel dat zowel patiënten als artsen kunnen praten over wat er is gebeurd, zodat er van fouten kan worden geleerd en herhaling kan worden voorkomen.

Meldingsplicht en Kwaliteit in de Medisch-Specialistische Zorg

In de medisch-specialistische zorg zijn zorgaanbieders verplicht ernstige incidenten te melden bij de inspectie, volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). 

Deze incidenten omvatten calamiteiten, geweld binnen de zorgrelatie en ontslag van zorgverleners door disfunctioneren. 

Tussen 2019 en 2022 ontving de inspectie 828 verplichte meldingen, waarvan 789 over calamiteiten, 16 over geweld binnen de zorgrelatie en 23 over ontslag door disfunctioneren.

Het zorglandschap is dynamisch door fusies en faillissementen van ziekenhuizen en een toename van particuliere klinieken. 

Ziekenhuizen hebben hun kwaliteitssystemen verbeterd, wat leidde tot meer transparantie en een betere zorg. 

De inspectie beoordeelt zelfonderzoeken die zorgaanbieders uitvoeren na een calamiteit en verstrekt feedback over verbeteringen.

Elke calamiteit resulteert in verbetermaatregelen, maar deze gelden alleen voor de betreffende zorginstelling. 

Het vastleggen van hoofdgebeurtenissen na een calamiteit stelt ziekenhuizen in staat gerichte verbeteringen door te voeren. 

Zo kunnen ze beter omgaan met potentiële risico’s, met ondersteuning van de inspectie.

Take home message

Medische fouten zijn een pijnlijke realiteit, ondanks de eed die artsen hebben afgelegd om geen leed te veroorzaken. 

Deze fouten kunnen ernstige gevolgen hebben, variërend van blijvende verminking tot zelfs de dood. 

Een medische fout treedt op wanneer een patiënt letselschade oploopt of overlijdt als gevolg van een onzorgvuldige behandeling, inclusief ernstige schendingen van de patiëntenrechten.

Het aantal meldingen van medische incidenten bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd lijkt op het eerste gezicht relatief laag, met ongeveer 11.000 meldingen per jaar. 

Echter, uit onderzoek blijkt dat het werkelijke aantal veel hoger ligt, rond de 252.000 personen in 2020 die zelf aangaven slachtoffer te zijn geworden van een medisch incident. 

Het exacte aantal sterfgevallen door medische fouten is lastig vast te stellen vanwege uiteenlopende bronnen. 

Eerdere schattingen van Nivel laten zien dat jaarlijks ongeveer 36.000 patiënten in Nederlandse ziekenhuizen overlijden, waarvan bijna 3 op de 1000 als gevolg van een medische fout.

Dit komt vaak door een reeks fouten, zoals verkeerde diagnoses, communicatiefouten, foutieve medicijnverstrekking, onhygiënische praktijken en slecht dossierbeheer. 

Naast deze kwestie van medische fouten, heb ik ook een artikel geschreven over het aantal doden door medicijngebruik. 

Wil je meer informatie over deze onderwerpen en andere veelgestelde vragen? Neem dan een kijkje op mijn YouTube-kanaal, waarin ik deze kwesties in slechts één minuut bespreek.