Placebo is een nepbehandeling, zoals een suikerpil, een injectie met water of zout water (zoutoplossing), of zelfs een neppe knieoperatie die soms beter lijkt te werken dan de echte ingreep. 

Bij 1 op de 3 mensen kan placebo klachten verminderen, zelfs als ze weten dat ze een placebo krijgen. 

Placebo kan onder andere helpen bij het verlichten van pijn, het behandelen van aandoeningen zoals Parkinson en het prikkelbare darmsyndroom, en het verhogen van groeihormoon.

Ook zijn er placebo-pillen die misselijkheid en overgeven kunnen veroorzaken, waarna andere placebo-pillen worden gegeven om diezelfde misselijkheid te verminderen.

Aan de andere kant bestaat er ook nocebo, de duistere tegenhanger van placebo, die symptomen juist kan verergeren.

Maar hoe is dit allemaal mogelijk als je geen ‘werkzame’ stoffen binnenkrijgt? Met andere woorden, hoe werkt placebo-effect?

Dit artikel vertelt je 9 voorbeelden van placebo-effecten inclusief dingen die ik allemaal in de Huberman podcast heb geleerd over placebo-effecten.

Voorbeelden placebo effect

Een aantal veelgestelde vragen zijn: Waar wordt placebo voor gebruikt? En hoe groot is het placebo-effect? Kortom, hoe sterk is het placebo-effect? De volgende placebo-effecten zullen de kracht ervan onthullen.

1. Placebo knieoperatie

Een recente studie toont aan dat patiënten met knie-artrose die een placebo-arthroscopie ondergingen, net zoveel pijnverlichting rapporteerden als degenen die de echte ingreep kregen. 

Dit werpt twijfels op over de effectiviteit van een van de meest voorkomende chirurgische ingrepen voor knie-artrose.

De studie, waarbij 180 patiënten betrokken waren, verdeelde hen in drie groepen: een groep onderging debridement (schoonmaken van het gewricht), een andere groep onderging lavage (spoelen van het gewricht), en de derde groep kreeg een placebo behandeling.

Gedurende twee jaar volgde het onderzoeksteam hun vooruitgang op het gebied van pijnverlichting en functie. 

Tot verbazing van velen meldde de placebogroep zelfs betere resultaten dan degenen die debridement ondergingen op bepaalde momenten tijdens de follow-up.

Placebo laat zien hoe krachtig onze geest onze biologie kan beïnvloeden, en hoe informatie onze lichamelijke processen kan veranderen.

2. Hoe placebo pijn en hormonen beïnvloedt

Onze gedachten en overtuigingen kunnen diepgaande effecten hebben op ons lichaam, zoals het vrijkomen van hormonen en ons ervaren van pijn tijdens behandelingen. 

De prefrontale cortex, een gebied in onze hersenen, speelt hierbij een cruciale rol omdat het onze verwachtingen vormgeeft.

De prefrontale cortex is verbonden met delen van onze hersenen die basale lichaamsfuncties reguleren, zoals de hypothalamus. 

Deze verbindingen kunnen bepaalde aspecten van ons stressresponsysteem beïnvloeden, zoals onze bloeddruk en lichaamstemperatuur. 

Een interessant onderzoek, uitgevoerd bij ratten maar relevant voor mensen, heeft specifieke hersengebieden geïdentificeerd die verantwoordelijk zijn voor deze connectie en die zo onze stressreactie kunnen beïnvloeden.

3. Het milkshake-placebo-onderzoek

Een recente studie richtte zich op placebo-effecten, maar eigenlijk draaide het meer om de kracht van onze overtuigingen. 

Het is soms lastig om het verschil tussen deze twee te zien, omdat onze overtuigingen te maken hebben met de informatie die we hebben over wat we kunnen verwachten. 

Geloofseffecten zijn op zichzelf ook heel krachtig, vooral wanneer verschillende soorten informatie worden toegevoegd.

In een interessant onderzoek naar dit fenomeen kregen deelnemers twee keer een milkshake met dezelfde calorieën. 

De ene groep werd verteld dat het een rijke, calorieënrijke milkshake was, terwijl de andere groep te horen kreeg dat het een lichtere, gezondere variant was. 

Het bleek dat deelnemers die dachten dat ze de calorierijke shake dronken, meer vermindering in hongerhormonen ervaarden dan degenen die dachten dat ze de lichtere shake consumeerden.

Deze bevindingen benadrukken hoezeer onze verwachtingen over voedsel onze lichaamshormonen beïnvloeden. 

Onze overtuigingen communiceren met verschillende systemen in ons lichaam, zelfs met de hormonale reacties op voedsel, wat een opmerkelijk effect heeft gezien de diepe verankering van deze reacties in ons evolutionaire systeem.

4. Kan placebo astma verminderen

Een interessant onderzoek van het Captrick-lab, gepubliceerd in het New England Journal of Medicine, betrof mensen met astma. 

Ze werden tijdelijk van hun medicatie afgehaald en verdeeld in groepen die geen behandeling, een placebo of een daadwerkelijk geneesmiddel kregen. 

De groep die het geneesmiddel kreeg, vertoonde verbeteringen in ademhaling en minder ongemak. 

Opvallend genoeg ervoeren degenen die het placebo ontvingen ook minder ongemak, maar hun adempatronen veranderden niet.

Dit illustreert dat placebo-effecten krachtig kunnen zijn, maar ook specifiek zijn in hun werking. 

Ze kunnen bijvoorbeeld de symptomen van astma verminderen, maar niet de onderliggende aandoening zelf genezen.

5. Hoe placebo bij kanker kan helpen

Bij kanker kan een placebo helpen om de bijwerkingen van behandelingen zoals chemotherapie te verminderen, zoals pijn en misselijkheid. 

Het placebo-effect werkt niet rechtstreeks op tumoren, maar wordt beïnvloed door onze verwachtingen en kennis over een behandeling. 

Het kan de grootte van tumoren dus niet verkleinen of ze volledig verwijderen. Alleen echte behandelingen zoals medicatie, bestraling en immunotherapie zijn daartoe in staat. 

Aan de andere kant zijn er ook gedragsopties zoals meditatie, slaap en sociale steun die ontstekingen verminderen en stresshormonen beïnvloeden, wat de resultaten van de behandeling kan verbeteren. 

Dit zijn geen placebo-effecten, maar werkelijke effecten.

6. De invloed van geloof en mindset op lichaamsbeweging

Een interessant onderzoek keek naar hoe onze gedachten en overtuigingen onze fysieke gezondheid beïnvloeden, met name in relatie tot lichaamsbeweging. 

In dit onderzoek werden hotelmedewerkers verdeeld in twee groepen. De ene groep kreeg te horen dat hun dagelijkse taken, zoals het schoonmaken van kamers, eigenlijk als lichaamsbeweging konden worden beschouwd en dat dit hun gezondheid kon verbeteren. 

De andere groep kreeg te horen dat hun werk belangrijk was, maar kreeg geen specifieke informatie over de gezondheidsvoordelen ervan. 

Opvallend was dat de groep die geloofde dat hun werk als lichaamsbeweging gold, daadwerkelijke verbeteringen in hun gezondheid ervoer, zoals een lagere bloeddruk en gewichtsverlies, terwijl de andere groep geen dergelijke verbeteringen liet zien.

7. Hoe placebo groeihormoon verhoogt

Hormonen zijn cruciaal voor verschillende lichaamsfuncties, zoals groei, herstel en immuunrespons. 

Een onderzoek toonde aan hoe informatie onze hormoonspiegels kan beïnvloeden. Mensen werden verteld over groeihormoon en cortisol, belangrijke hormonen in ons lichaam.

Groeihormoon wordt geproduceerd door de hypofyse en speelt een rol bij groei en herstel, terwijl cortisol, afkomstig van de bijnieren, ons immuunsysteem reguleert. 

Deelnemers aan het onderzoek ervaarden geen veranderingen in hun hormoonspiegels na enkel het ontvangen van informatie over deze hormonen.

Op de tweede en derde dag kregen ze een injectie met een geneesmiddel genaamd sumatriptan, dat groeihormoon verhoogt en cortisol verlaagt. 

Interessant genoeg vertoonden ze na deze injecties daadwerkelijk veranderingen in hun hormoonspiegels.

Nog opmerkelijker was dat op een andere dag, toen deelnemers een injectie kregen met zoutoplossing zonder werkzame stoffen, ze toch vergelijkbare veranderingen in hormoonspiegels ervoeren. 

Zelfs als ze werden verteld dat deze injectie de hormoonspiegels zou verlagen, bleven de effecten hetzelfde.

De kracht van placebo-effecten blijkt ook uit andere studies, waarbij de vorm en presentatie van een placebo de effectiviteit ervan beïnvloeden. 

Bijvoorbeeld, placebo’s met een merknaam of in een opvallende verpakking hebben een grotere impact. 

Bovendien blijken meer invasieve placebo-interventies, zoals injecties, krachtiger te zijn.

8. Hoe geloof en placebo’s onze gezondheid beïnvloeden

Placebo’s en geloof in genezing zijn beide gerelateerd aan hoe onze hersenen verwachtingen creëren en daadwerkelijk veranderingen in ons lichaam teweegbrengen, los van de eigenschappen van een medicijn of behandeling. 

Deze effecten kunnen helpen bij het verlichten van pijn, het behandelen van aandoeningen zoals Parkinson en prikkelbare darmsyndroom, en zelfs het verminderen van stress. 

Wat dit zo opmerkelijk maakt, is dat het niet alleen om psychologie gaat, maar ook om daadwerkelijke biologische veranderingen. 

Onze hersenen hebben speciale circuits die onze verwachtingen vertalen naar fysieke reacties, zoals veranderingen in hartslag en bloeddruk. 

Dit betekent dat geloof en placebo’s kunnen samenwerken met traditionele behandelingen om onze gezondheid te verbeteren. 

9. Hoe Placebo Parkinson kan verbeteren

Een interessant voorbeeld van placebo-effecten is bij Parkinsonpatiënten, waar een placebo de dopamine in de hersenen kan verhogen. 

Mensen met Parkinson hebben vaak tekorten in bewegingscontrole en motivatie. 

Hoewel medicijnen de dopamine verhogen, blijken placebo’s ook tot verbetering te leiden, zelfs zonder actieve ingrediënten. Dit toont de kracht van onze verwachtingen.

Het begrijpen van deze effecten is belangrijk in de medische wetenschap. Door te begrijpen hoe onze verwachtingen onze biologie beïnvloeden, kunnen we beter begrijpen hoe medicijnen werken en nieuwe behandelingen ontwikkelen.

De kracht van onze verwachtingen: Placebo, Nocebo en Geloofseffecten

Placebo-effecten doen zich voor wanneer een nepbehandeling of gedragstherapie symptomen verbetert, hoewel het op zichzelf geen biologische of psychologische effecten zou moeten hebben. 

Aan de andere kant, bij nocebo-effecten verergeren symptomen juist, zelfs wanneer de behandeling inert is. 

Geloofseffecten treden op wanneer specifieke kennis je verwachtingen verandert over bijvoorbeeld stress, voeding, medicatie of gedrag, wat leidt tot specifieke uitkomsten. 

Hoewel geloofseffecten vergelijkbaar zijn met placebo-effecten, verwijst de term naar elke verandering in uitkomst als gevolg van informatie, niet alleen bij medicijnen of gedragstherapieën.

Deze fenomenen worden aangedreven door onze verwachtingen, waarbij de prefrontale cortex een sleutelrol speelt. 

Deze hersenregio beïnvloedt andere neurale circuits die dieper in de hersenen liggen en reguleert basisfuncties zoals hartslag en bloeddruk op basis van onze verwachtingen en context.

Kortom, placebo, nocebo en geloofseffecten laten zien hoe krachtig onze geest kan zijn in het beïnvloeden van onze biologie en ervaringen, en hoe informatie onze fysiologie kan veranderen.

Aandachtspunten

Er zijn nog meer intrigerende aspecten die je moet ontdekken over het fenomeen van het placebo-effect.

1. Ethiek en Placebo-onderzoek. Er is een voortdurende discussie en ethische overweging rond placebo-onderzoek, met name met betrekking tot het gebruik van placebo’s in klinische studies waar effectieve behandelingen beschikbaar zijn. Deze ethische kwesties omvatten onder meer het recht op geïnformeerde toestemming van deelnemers en het minimaliseren van mogelijke schade.

2. Genetische Predispositie voor Placebo-effecten. Onderzoek suggereert dat genetische variaties een rol kunnen spelen in de gevoeligheid voor placebo-effecten. Specifieke genen die betrokken zijn bij neurotransmitterregulatie en beloningscircuits zijn geïdentificeerd als mogelijke determinanten van individuele reacties op placebo’s.

3. Neuroplasticiteit en Placebo-effecten. Het placebo-effect kan ook worden gekoppeld aan neuroplasticiteit, het vermogen van de hersenen om te veranderen en zich aan te passen. Onderzoek suggereert dat placebo’s daadwerkelijke veranderingen kunnen veroorzaken in de structuur en functie van neurale circuits die betrokken zijn bij pijnperceptie en andere fysiologische processen.

4. Culturele en Sociale Invloeden op Placebo-effecten. De impact van culturele en sociale factoren op placebo-effecten is een fascinerend aspect dat nog verder onderzocht moet worden. Verschillende culturen en sociale omgevingen kunnen variëren in de mate waarin placebo-effecten optreden en hoe ze worden ervaren.

5. Conditionering en Placebo-effecten. Conditionering, waarbij een stimulus wordt gekoppeld aan een specifieke reactie, kan een rol spelen bij het placebo-effect. Door herhaalde blootstelling aan een placebo kunnen onze hersenen leren om bepaalde symptomen te associëren met verlichting, wat bijdraagt aan de effectiviteit ervan.

Take home message

Dus hoe kan een nepbehandeling zoals placebo echte fysiologische veranderingen teweegbrengen, vooral zonder werkzame stoffen? Dus hoe werkt placebo?

Het antwoord ligt in de invloed van placebo op het verwachtingscentrum in ons brein. Door onze verwachtingen te beïnvloeden, activeert placebo echte lichamelijke reacties. 

Onze hersenen hebben gespecialiseerde circuits die onze verwachtingen omzetten in fysieke reacties, zoals veranderingen in hartslag en bloeddruk. 

De prefrontale cortex speelt hierbij een cruciale rol door andere neurale circuits te beïnvloeden en basisfuncties zoals hartslag en bloeddruk te reguleren op basis van onze verwachtingen en de context waarin we ons bevinden.

Het begrijpen van placebo-effecten is van groot belang in de medische wetenschap. 

Door te begrijpen hoe onze verwachtingen onze biologie beïnvloeden, kunnen we beter begrijpen hoe medicijnen werken en nieuwe behandelingen ontwikkelen. 

Andere artikelen die de kracht van het brein belichten, waarover ik heb geschreven, zijn onder andere de wet van aantrekking.

Wil je meer weten over interessante onderwerpen zoals dit? Neem dan zeker een kijkje op mijn YouTube-kanaal, waarin ik de meest gestelde vragen, waaronder deze, in slechts één minuut beantwoord.