Het enige zekere in het leven is dat je doodgaat, en in 2023 zijn er 170.000 mensen overleden, ongeveer evenveel mensen als dat in Breda wonen. 

Maar waar gaan we precies aan dood? Dus wat zijn de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland?

Dit artikel biedt inzicht in de doodsoorzaken in Nederland, inclusief een tabel van de belangrijkste oorzaken in 2022, de trend in sterftecijfers, en verklaart het fenomeen van het feit dat mannen doorgaans eerder overlijden dan vrouwen.

Ontwikkeling van Sterftecijfers in Nederland: Trends en Oorzaken

De sterftecijfers in Nederland hebben in de loop der tijd flink geschommeld. 

Tussen 1950 en 2000 groeide het aantal overlijdens gestaag, van 76 duizend naar ruim 140 duizend per jaar. 

Na stabilisatie steeg het aantal sterfgevallen weer, met een piek van ruim 169 duizend in 2020. 

Vroeger stierven meer mannen dan vrouwen, maar vanaf de jaren zeventig nam de sterfte onder vrouwen toe door een groter aantal rokers. 

Sinds de eeuwwisseling is het verschil in sterftecijfers tussen mannen en vrouwen kleiner geworden.

De gestandaardiseerde sterftecijfers daalden de afgelopen twintig jaar, maar in 2020 was er een significante toename voor zowel mannen als vrouwen in alle leeftijdsgroepen. 

De sterfte onder 65- tot 80-jarigen, 80- tot 90-jarigen en 90-plussers steeg met 8 tot 10 procent ten opzichte van 2019. 

De belangrijkste doodsoorzaken waren kanker, hart- en vaatziekten, psychische stoornissen, ziekten van het zenuwstelsel, ziekten van de ademhalingsorganen, en niet-natuurlijke doodsoorzaken.

De sterfte door hart- en vaatziekten is sinds de jaren tachtig sterk gedaald, vooral bij mannen. 

Bij kanker is er sinds 2000 een dalende trend, met name bij mensen jonger dan 50 en tussen 50 en 65 jaar. 

Sterfte door psychische stoornissen en ziekten van het zenuwstelsel steeg tot 2018, vooral door dementie en Alzheimer, maar daalde daarna, vooral onder 65-plussers. 

Het aantal sterfgevallen door ongevallen, zelfdodingen en niet-natuurlijke oorzaken is gestegen sinds 2000, vooral bij vrouwen.

Maar misschien kan AI helpen om het sterftecijfer te verlagen, inclusief het aantal medische fouten en fouten met medicijnen.

Ik zal nu eerst uitleggen waarom mannen eerder overlijden, gevolgd door een diepere analyse van deze trends voor de belangrijkste doodsoorzaken.

Verschillen in Sterftekansen tussen Mannen en Vrouwen in Nederland

In Nederland sterven mannen gemiddeld op 80-jarige leeftijd en vrouwen op 83-jarige leeftijd, en op elke leeftijd is de kans dat mannen overlijden groter dan die voor vrouwen. 

Deze verschillen kunnen worden toegeschreven aan diverse biologische, sociale en gedragsmatige factoren. 

Biologisch gezien zijn mannen bijvoorbeeld vatbaarder voor bepaalde gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, wat hun hogere sterftecijfers op jongere leeftijd kan verklaren. 

Sociale factoren, zoals risicovol gedrag en minder frequente medische controles, dragen ook bij aan het verhoogde risico op vroegtijdig overlijden bij mannen. 

Terwijl vrouwen een hogere levensverwachting hebben, hebben zij ook hun eigen gezondheidsrisico’s, zoals hormonale veranderingen tijdens de menopauze die het risico op bepaalde ziekten kunnen vergroten. 

Kortom, de verschillen in sterftekansen tussen mannen en vrouwen worden beïnvloed door een complex samenspel van biologische, sociale en gedragsfactoren, die samen de levensverwachting en gezondheidsuitkomsten van beide geslachten vormgeven.

Ontwikkeling van Sterftecijfers in Nederland

De sterftecijfers in Nederland hebben in de loop der tijd aanzienlijke veranderingen ondergaan, wat blijkt uit de  informatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 

Tussen 1950 en 2000 nam het aantal overledenen gestaag toe, van 76 duizend naar ruim 140 duizend per jaar. 

Daarna stabiliseerde het aantal overlijdens, maar in 2012 lag het weer op het niveau van 2000. Sindsdien steeg het aantal sterfgevallen weer, met een piek van ruim 169 duizend in 2020.

Vroeger overleden meer mannen dan vrouwen, maar vanaf de jaren zeventig nam de sterfte onder vrouwen toe door een groter aantal rokers. 

Sinds de eeuwwisseling is het verschil in sterftecijfers tussen mannen en vrouwen kleiner geworden.

De gestandaardiseerde sterftecijfers lieten de afgelopen twintig jaar een daling zien, maar in 2020 was er een significante toename voor zowel mannen als vrouwen in alle leeftijdsgroepen. 

De sterfte onder 65- tot 80-jarigen, 80- tot 90-jarigen en 90-plussers steeg met 8 tot 10 procent ten opzichte van 2019.

De belangrijkste doodsoorzaken waren kanker, hart- en vaatziekten, psychische stoornissen en ziekten van het zenuwstelsel, ziekten van de ademhalingsorganen, en niet-natuurlijke doodsoorzaken.

De absolute sterfte is tussen 1950 en 2022 gestaag gestegen, maar gecorrigeerd voor vergrijzing is de sterfte sterk gedaald sinds 1950, waarbij de sterfte onder mannen in Nederland relatief laag is in vergelijking met de Europese Unie, terwijl de sterfte onder vrouwen in Nederland zich in de middenmoot van de EU bevindt.

Dalende Trend in Sterfte door Hart- en Vaatziekten

Sinds de jaren tachtig zien we een flinke daling in het aantal mensen dat overlijdt aan hart- en vaatziekten, en deze trend zet zich voort sinds 2000. 

In dat jaar overleden ongeveer 49 duizend mensen aan hart- en vaatziekten, terwijl dat aantal in 2020 gedaald was tot iets minder dan 37 duizend. 

Ook wanneer we rekening houden met de veranderingen in de bevolkingssamenstelling, blijft de sterfte aan hart- en vaatziekten gestaag dalen tussen 2000 en 2020. 

Deze afname lijkt sinds 2015 zelfs wat sneller te gaan, en die trend zette zich ook door in 2020. 

In de afgelopen twintig jaar is de gestandaardiseerde sterfte aan hart- en vaatziekten gehalveerd. 

Bij mannen is deze sterftedaling sterker dan bij vrouwen, en sinds 2010 is het niveau onder mannen gelijk aan dat onder vrouwen.

In 2020 zette de daling van het aantal sterfgevallen door hart- en vaatziekten door in alle leeftijdsgroepen boven de 50 jaar. 

Bij mensen ouder dan 80 jaar was deze daling sterker dan in voorgaande jaren, wat kan wijzen op een substitutie-effect. 

Trend in Kankersterfte in Nederland tussen 2000 en 2020

Tussen 2000 en 2016 steeg het aantal sterfgevallen door kanker in Nederland van bijna 39 duizend naar bijna 47 duizend per jaar. Daarna bleef het ongeveer op dat niveau. 

Deze toename hangt samen met een groeiende en ouder wordende bevolking. Als we hiermee rekening houden, zien we eigenlijk een daling van de kankersterfte sinds 2000, vooral bij mannen. 

Bij vrouwen is de afname minder duidelijk vanwege een toename in longkankersterfte door het roken in de jaren zestig.

Kanker komt het minst voor bij mensen onder de 50, maar neemt snel toe met de leeftijd. Bij mensen van 90 jaar en ouder is het aantal sterfgevallen het hoogst. 

De sterfte aan kanker is de afgelopen twintig jaar vooral afgenomen bij mensen jonger dan 50 en bij 50- tot 65-jarigen.

In 2020 daalde de kankersterfte bij mensen van 50 tot 80 jaar verder, wat past bij eerdere trends. 

Trend in Sterfte door Psychische Stoornissen en Ziekten van het Zenuwstelsel 

Het aantal mensen dat sterft aan psychische stoornissen en ziekten van het zenuwstelsel steeg tot 2018, vooral door dementie en de ziekte van Alzheimer. 

In 2000 waren er ongeveer 8 duizend sterfgevallen, wat in 2018 was gestegen naar zo’n 22 duizend. 

Daarna daalde het iets tot iets meer dan 20 duizend. Deze stijging komt deels door de vergrijzing, maar ook de aangepaste sterftecijfers tonen een toename.

Vanaf 2019 is er echter een daling te zien, vooral onder 65-plussers. Dit kan mogelijk te maken hebben met de hoge oversterfte door griep in de winter van 2017/’18, waardoor een deel van deze groep eerder overleed.

De gestandaardiseerde sterfte aan deze ziekten is hoger voor vrouwen dan voor mannen. 

In 2020 daalde de sterfte aan psychische stoornissen en ziekten van het zenuwstelsel meer dan in 2019, zowel bij mannen als vrouwen.

Sterfte door deze aandoeningen komt vooral voor bij mensen van 80 jaar en ouder, en in mindere mate bij mensen tussen 65 en 80 jaar. Sterfte onder de 65 jaar door deze oorzaken is zeldzaam.

Trends in overlijden door ongevallen en zelfdoding

Het aantal mensen dat overlijdt door ongevallen, zelfdodingen en andere niet-natuurlijke oorzaken is gestegen van 5,1 duizend in 2000 naar iets meer dan 9 duizend in 2020. 

Tot 2011 was het stabiel, maar daarna steeg het tot 2018. In 2020 steeg het aantal sterfgevallen, vooral bij vrouwen. 

Het aantal verkeersongevallen en zelfdodingen daalt, maar meer mensen overlijden door valpartijen, vooral ouderen. 

Voor mensen onder de 50 daalde het sterftecijfer, maar voor 50- tot 80-jarigen steeg het. 

Vooral onder ouderen nam het aantal sterfgevallen toe door valpartijen. Het aantal verkeersdoden daalt vooral bij mensen onder 65, terwijl het stabiel blijft bij ouderen. 

Trends in Sterfte door Ziekten van de Luchtwegen

Het aantal mensen dat overlijdt door ziekten aan de luchtwegen, zoals astma, longontsteking en griep, schommelde tussen 2000 en 2012 rond de 13 tot 14 duizend per jaar. 

Na 2012 daalde dit aantal iets tot rond de 12 duizend, behalve in 2018 toen het door een zware griepepidemie rond de 14 duizend lag.

Griep wordt relatief weinig als doodsoorzaak gemeld vanwege het gebrek aan specifieke tests. De symptomen lijken namelijk ook op die van andere ziekten. 

Daarom wordt griep vaak niet als directe oorzaak vastgesteld. In 2018 werd het wel bij ongeveer 1,2 duizend overledenen als doodsoorzaak geregistreerd.

De sterfte door luchtwegaandoeningen is hoger onder mannen dan vrouwen, maar de daling was de afgelopen twintig jaar sterker bij mannen, waardoor het verschil tussen beide geslachten kleiner werd. 

Nederlandse Top 15 Doodsoorzaken

Lijst van Doodsoorzaken op Basis van Sterfgevallen in 2022 (Afgerond op Duizendtallen):

Take home message

In 2023 zijn in Nederland 170.000 mensen overleden, wat overeenkomt met de bevolking van Breda. 

Maar waar gaan we aan dood? Kortom, wat zijn de belangrijkste doodsoorzaken?

De voornaamste doodsoorzaken zijn kanker, hart- en vaatziekten, en dementie, inclusief subtypes zoals longkanker, beroertes en Alzheimer. 

Andere belangrijke doodsoorzaken zijn onder meer COPD, longontsteking, chronische leverziekten, zelfmoord, diabetes, en infectieziekten. 

Verdrinking is de belangrijkste doodsoorzaak bij jongens tussen 2 en 5 jaar, terwijl verkeersongevallen prevalent zijn bij tieners en jongvolwassenen.

Nederland heeft een hoge sterfte aan kanker vergeleken met andere Europese landen, terwijl de sterfte aan hart- en vaatziekten lager is. 

Mannen sterven gemiddeld op 80-jarige leeftijd, vrouwen op 83-jarige leeftijd. Mannen hebben over het algemeen een groter risico op vroegtijdig overlijden, gedeeltelijk vanwege biologische factoren zoals vatbaarheid voor bepaalde ziekten, maar ook door sociaal gedrag zoals risicovol gedrag en minder frequente medische controles. 

Vrouwen hebben een hogere levensverwachting, maar hebben ook hun eigen gezondheidsrisico’s, zoals hormonale veranderingen tijdens de menopauze.

Sterftecijfers in Nederland hebben aanzienlijke veranderingen ondergaan volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek. 

Tussen 1950 en 2000 nam het aantal sterfgevallen gestaag toe, stabiliseerde daarna, maar steeg weer sinds 2012, met een piek in 2020. 

Hoewel de gestandaardiseerde sterftecijfers de afgelopen twintig jaar daalden, was er in 2020 een significante toename voor zowel mannen als vrouwen in alle leeftijdsgroepen.

Voor meer informatie en antwoorden op vragen zoals deze, bezoek mijn YouTube-kanaal waarin ik de meest gestelde vragen in 1 minuut beantwoord.