Gedwongen sterilisaties, verslavende morfine om baby’s te kalmeren en het injecteren van kankercellen … Het is niet altijd koek en ei in de wereld van de geneeskunde.

De volgende 11 medische schandalen zullen je vertrouwen in artsen en de mensheid even doen wankelen.

1. Gedwongen Sterilisatie in Zweden

Gedwongen sterilisatie was in Zweden heel gewoon. 

Tussen 1932 en 1975 werden zo’n 63.000 mensen gesteriliseerd om zogenaamde ‘rasverbetering’, en sociale of medische redenen.

Hoewel deze praktijk in 1975 werd afgeschaft, moesten transgenders zelfs tot in de jaren 2000 nog steeds verplicht sterilisatie ondergaan, als voorwaarde voor geslachtsveranderende chirurgie.

Men geloofde destijds dat transgenders mentaal ziek waren en ongeschikt om voor een kind te zorgen, en wilde daarom voorkomen dat zij kinderen zouden krijgen.

Wat toen beleid was, is nu een litteken in de geschiedenis. Maar het wordt nog veel gekker.

2. Syfilis-experimenten

In de VS kregen 399 arme Afro-Amerikanen opzettelijk geen behandeling voor hun syfilis, zodat onderzoekers het verloop van de ziekte konden bestuderen. 

Dit leidde tot 28 doden en meer dan 100 complicaties.

Later volgde de Syfilis-studie in Guatemala, waarbij meer dan 1300 mensen zonder hun toestemming of medeweten werden besmet met syfilis en andere soa’s. 

Je zult nooit raden hoe ze dit voor elkaar hebben gekregen.

Artsen injecteerden de bacterie direct in hun lichaam of lieten besmette prostituees met hen naar bed gaan om de besmetting te veroorzaken. 

Sommige proefpersonen kregen later antibiotica, anderen niet, om de effectiviteit van medicijnen zoals penicilline te testen. 

Zo werd menselijkheid opgeofferd in de naam van vooruitgang.

3. Morfine voor Baby’s

In de vroege 20e eeuw kregen baby’s een kalmerende siroop met morfine en alcohol om hen te kalmeren, hun adem te verfrissen, tanden te reinigen en constipatie te verlichten. 

Je voelt ‘m natuurlijk al aankomen: kinderen raakten verslaafd, en tragischer nog, baby’s vielen na een kleine dosis soms in een diepe slaap—om nooit meer wakker te worden.

Toch bleef dit gepatenteerde medicijn, ondanks talloze sterfgevallen, tot 1930 voor deze doeleinden gebruikt worden.

Kleurrijke reclames toonden moeders die vredige baby’s wiegden, maar brachten uiteindelijk stilte in het graf en diepe rouw.

4. Kanker-injecties

In de jaren ’60 injecteerde Dr. Chester Southam levende kankercellen in 22 nietsvermoedende geriatrische patiënten. 

Hij wilde weten of verzwakte immuunsystemen anders reageren op kanker dan gezonde, iets waar niemand als proefkonijn voor wil dienen.

Daarom vertelden Southam en zijn team de patiënten dat ze ‘menselijke cellen in kweekflessen’ kregen, om de ‘fobie en onwetendheid rondom kanker’ te vermijden.

Het is schokkend, maar in de Koude Oorlog waren misleidende praktijken zoals deze allesbehalve ongewoon.

Geïnformeerde toestemming stond nog in de kinderschoenen, en de Neurenberg Code werd vaak genegeerd.

Southam kreeg slechts een jaar proeftijd en werd nooit strafrechtelijk vervolgd.

Er is geen bewijs dat de patiënten daadwerkelijk kanker ontwikkelden door de injecties, maar toen ze hem vroegen wat er zou gebeuren als dat wel het geval was, antwoordde hij kalm dat ze het er gewoon uit zouden snijden.

5. Een Sigaretje voor de astma

Begin 20e eeuw werden sigaretten, bekend als Page’s Inhalators, voorgeschreven tegen astma, hooikoorts en neusirritaties.

Ongelooflijk, terwijl roken juist de kans op het ontwikkelen van astma en aanvallen verhoogt.

De gebruiksaanwijzing van deze medicinale sigaretten was schokkend: “Laat de lucht uit de longen lopen, vul de mond met rook en haal diep adem, waarbij de rook in de longen wordt getrokken. Houd enkele seconden vast en adem uit via mond en neusgaten. Voorgeschreven dosering: vier per dag.”

Hoewel stramoniumbladeren, een ingrediënt in deze sigaretten, soms verlichting boden bij astma-aanvallen, verhoogden ze ook het risico op longziekten en kanker. 

Wat bedoeld was als verlichting, bracht uiteindelijk verstikking.

De sigaretten werden in 1930 uit de handel gehaald, maar tot die tijd werden ze veelvuldig gebruikt.

6. Bestraling van gevangenen

In 1963 onderzocht de Atomic Energy Commission de invloed van straling op de mannelijke voortplantingsfunctie. 

Onder leiding van endocrinoloog Carl Heller werden de testikels van 130 gevangenen bestraald om de effecten op de spermaproductie te meten.

Deelnemers kregen $5 per bestralingssessie, $25 voor elk weefselonderzoek en $100 na afloop van de behandeling.

Ter vergelijking: $100 in 1963 is vandaag ongeveer $1000 waard.

Ze ontvingen ook een extra bonus van $25 als ze aan het eind van het experiment instemden met sterilisatie, om te voorkomen dat straling veroorzaakte mutaties zich zouden verspreiden naar de rest van de bevolking.

Bovendien werd hen een mogelijke strafvermindering beloofd, maar deze kregen ze uiteindelijk nooit.

Sommige gevangenen zeiden dankbaar te zijn voor de kans ‘een bijdrage te leveren aan de maatschappij’, maar het experiment ging ten koste van hun menselijkheid.

7. Mind Control door de CIA

In de jaren ’50 en ’60 voerde de CIA experimenten uit op het gebied van mind control onder de codenaam MK-Ultra. 

Het doel was om individuen te breken tijdens ondervragingen en bekentenissen af te dwingen door hersenspoeling en psychologische marteling. 

Hierbij werden mensen zonder het te weten blootgesteld aan middelen zoals LSD, hypnose en psychologische manipulatie.

Slachtoffers waren gevangenen, psychiatrische patiënten en gewone burgers, en hun levens werden vaak verwoest.

Hoewel het programma uiteindelijk werd stopgezet, heeft niemand ooit echte verantwoordelijkheid genomen.

8. Stotteren Opwekken

In 1939 probeerde de Amerikaanse logopedist Wendell Johnson stotteren op te wekken bij 22 weeskinderen. 

Door hen systematisch af te breken en te zeggen dat ze fouten maakten, slecht spraken of dat er iets mis met hen was, wilde hij zijn theorie over de oorzaak van stotteren bewijzen.

Het experiment mislukte: het leidde niet tot stotteren, maar veroorzaakte wel levenslange emotionele en psychologische problemen. 

Hun stem werd letterlijk nooit gehoord; ondanks de toegekende schadevergoedingen ontkende de staat aansprakelijkheid.

Door de wreedheid kreeg het onderzoek later de bijnaam ‘The Monster Study’.

9. Chemische Borstimplantaten

Om miljoenen te besparen, gebruikte het Franse bedrijf PIP industriële kwaliteit siliconen in plaats van medisch goedgekeurd materiaal voor borstimplantaten. 

Deze inferieure implantaten werden geplaatst bij ongeveer 300.000 vrouwen in 65 landen.

Ze veroorzaakten niet alleen irritatie en ontstekingen, maar ze konden ook scheuren, waardoor giftige stoffen in het lichaam vrijkwamen. 

Als reactie boden de Franse gezondheidsautoriteiten aan de kosten voor verwijdering en vervanging van de implantaten te vergoeden.

Het was goedkoop voor de bedrijven, maar duur voor de slachtoffers.

10. Het Nierhandelnetwerk

Een crimineel netwerk lokte arme arbeiders uit India en Nepal om hun nieren te verkopen voor een klein bedrag. 

De Indiase arts Amit Kumar Ravat, gezien als het meesterbrein, voerde naar verluidt maar liefst 3.000 niertransplantaties uit.

De nieren werden gekocht van arme arbeiders voor ongeveer $2000 en doorverkocht aan rijke buitenlandse cliënten voor ongeveer $15.000.

Ravat beweerde slechts een tussenpersoon te zijn en dat dit geen misdaad was, maar hij ruilde organen voor de prijs van menselijkheid.

Hij werd uiteindelijk in Nepal gearresteerd en uitgeleverd aan India.

11. De Thalidomideramp (1950-1960)

Thalidomide (Softenon), een medicijn tegen zwangerschapsmisselijkheid, bleek ernstige geboorteafwijkingen te veroorzaken, zoals het volledig ontbreken van ledematen.

Meer dan 10.000 baby’s werden getroffen, van wie ongeveer de helft binnen enkele maanden na de geboorte overleed.

Een medicijn dat beloofde te helpen, maar alleen verwoestte.

Dit schandaal leidde tot strengere controles op medicijnen, betere rapportage van bijwerkingen en grote veranderingen in het beleid voor medicijnvergunningen.

Waarom Wetenschap zo Wreed was

Al deze gruwelijke praktijken kwamen voort uit een fundamenteel gebrek aan respect voor de menselijke waardigheid.

In de naam van wetenschap, vooruitgang of zelfs ‘goedbedoelde’ medische zorg, werden mensen geofferd voor experimenten die de grenzen van ethiek en empathie overschreden. 

Maar waarom gebeurde dit? Waarom werden zulke duistere keuzes gemaakt?

Dehumanisatie. Psychologisch gezien speelt de dehumanisatie van een groep mensen een grote rol. Het is gemakkelijker om onethisch gedrag toe te passen als je de mensen die je gebruikt, niet als volledige mensen ziet. Kijk bijvoorbeeld naar de gedwongen sterilisatie in Zweden: transgenders werden gezien als ‘minderwaardig’ of zelfs ‘ziek’, wat het voor de samenleving makkelijker maakte om hen als proefkonijnen te behandelen.

Autoriteit. Een andere psychologische factor is de ‘autoriteit’ van wetenschappers, artsen en overheden. Wanneer mensen in machtige posities ons vertellen dat iets gerechtvaardigd is, geloven velen dit zonder vragen te stellen. Dit is wat psychologen zoals Stanley Milgram in zijn beroemde experiment over gezag toonden: mensen zijn vaak bereid om immorele handelingen uit te voeren als er een autoriteit is die hen aanstuurt. Artsen en wetenschappers werden gezien als de onbetwiste experts, wat hen een machtige positie gaf, zelfs als wat ze deden volkomen verwerpelijk was.

Groepsdenken. Groepsdenken speelt ook een rol: in tijden van crisis of oorlog, zoals de Koude Oorlog of de naoorlogse periode, zijn mensen sneller geneigd om ethische normen overboord te gooien om vermeende ‘belangrijke’ doelen te bereiken. Dit is een psychologisch mechanisme waarin mensen zich door de groep laten leiden, zonder zelf kritisch na te denken over de gevolgen.

Onwetendheid. En dan is er de invloed van onwetendheid en gebrek aan transparantie. De medische wereld, wetenschappelijke experimenten en zelfs de overheid in deze gevallen creëerden een schijn van autoriteit en zekerheid, waardoor mensen niet in staat waren om tegen deze praktijken in te gaan. Het idee van ‘vooruitgang’ werd vaak boven de rechten van het individu gesteld.

De arrogantie van de wetenschap. Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat deze praktijken niet altijd het gevolg zijn van kwade bedoelingen, maar eerder van een verkeerd idee van ‘wat goed is’. De arrogantie van de wetenschap, het idee dat vooruitgang altijd ten koste mag gaan van ethiek, heeft geleid tot verwoestende keuzes.

Cognitieve dissonantie. Psychologisch gezien kunnen we ook kijken naar de rol van cognitieve dissonantie. Wetenschappers, artsen en zelfs de samenleving als geheel moesten vaak hun eigen gedrag rechtvaardigen om ermee verder te kunnen. Ze konden niet toegeven dat ze immorele keuzes maakten, dus rationaliseerden ze het gebruik van mensen als proefkonijnen. Deze vorm van zelfbedrog maakte het mogelijk om door te gaan met experimenten die de menselijke waardigheid compleet negeerden.

De psychologische prijs die deze slachtoffers moesten betalen, was immens: verlies van vertrouwen in de autoriteiten, psychologische schade, trauma. Wat ooit als ‘wetenschappelijk experiment’ werd gepresenteerd, was in werkelijkheid een slachtveld van menselijke waarden en emoties.

De schadelijke effecten van deze praktijken blijven vaak generatie na generatie doorwerken.

Toch is er ook hoop.

De Geschiedenis Mag Zich Niet Herhalen

Helaas leren we vaak van de geschiedenis dat de geschiedenis zich herhaalt. 

Ondanks de zware lessen uit het verleden, lijkt de mensheid soms terug te vallen in oude gewoonten en misstanden. 

Maar juist daarom is het van cruciaal belang dat we niet alleen de fouten uit het verleden erkennen, maar ook actief werken aan het voorkomen ervan. 

Dus hoe kunnen we ervoor zorgen dat de menselijke waardigheid altijd centraal staat, zelfs in de naam van wetenschap en vooruitgang?

Informed consent. Een belangrijk uitgangspunt is geïnformeerde toestemming. Het idee dat mensen volledig begrijpen waar ze voor instemmen, is essentieel. In veel van de genoemde misstanden werd de menselijke waarde geminimaliseerd doordat mensen niet wisten wat er met hen gebeurde, of omdat ze geen echte keuze hadden. Door volledig transparant te zijn over de doelen, methoden en mogelijke gevolgen van wetenschappelijke experimenten, kunnen we een fundament leggen waarin respect voor de persoon altijd voorop staat. Informed consent gaat verder dan een handtekening; het betekent dat elke deelnemer begrijpt wat er op het spel staat en dat zij actieve keuzes kunnen maken over hun deelname.

Ethiek. Daarnaast moet ethiek de drijvende kracht zijn achter elk wetenschappelijk onderzoek. Het is niet genoeg om alleen de wet te volgen; we moeten ons afvragen of iets moreel verantwoord is. Dit betekent dat ethische commissies niet alleen de juridische kanten van experimenten onderzoeken, maar ook de bredere impact op de betrokkenen en de samenleving. Wetenschap kan niet alleen gezien worden als een zoektocht naar kennis; het moet altijd de mens dienen, niet de andere kant op.

Blijf kritisch naar autoriteit. Een andere manier om misstanden te voorkomen is door kritisch te blijven kijken naar de machtsstructuren die in de wetenschappelijke en medische wereld bestaan. Zoals we hebben gezien, kan de autoriteit van wetenschappers en artsen vaak leiden tot onterecht vertrouwen, waarbij de ethische implicaties van hun werk worden genegeerd. Het is belangrijk dat we ons blijven verzetten tegen blind vertrouwen in autoriteiten en dat we leren om ons eigen oordeel te vellen, zelfs wanneer de experts het met ons oneens zijn.

Cultuur van openheid. Groepsdenken speelt dus ook een grote rol in deze misstanden. In tijden van crisis of oorlog worden ethische normen vaak aan de kant geschoven voor wat men ziet als ‘groter goed’. Dit is waar de kracht van transparantie en open debat van cruciaal belang is. Wetenschappers, artsen en beleidsmakers moeten zich voortdurend bewust zijn van de invloed van groepsdenken en de druk die het kan uitoefenen om onethische keuzes te rechtvaardigen.

Levenslang leren. Wat we ook niet mogen vergeten, is de voortdurende educatie van zowel wetenschappers als het bredere publiek. Wetenschappelijke en medische ethiek moeten niet slechts abstracte concepten zijn, maar principes die door iedereen begrepen en nageleefd worden. Dit vereist een gezamenlijke inspanning: het is niet alleen de verantwoordelijkheid van de wetenschapper, maar van de hele samenleving om ethisch gedrag te bevorderen en te waarborgen.

In deze tijd van vooruitgang en innovatie moeten we altijd de menselijke dimensie in gedachten houden. 

Het is onze taak om waakzaam te blijven en ervoor te zorgen dat de fouten uit het verleden nooit meer herhaald worden. 

Wetenschap moet, als het goed wordt toegepast, de mensheid vooruit helpen, niet beschadigen.

Nu zal ik aan de hand van studies over schandalen uit het Verenigd Koninkrijk laten zien hoe het systeem dit mogelijk maakte.

Wat is er Mis met Het Systeem?

We hebben allemaal wel eens gehoord van artsen die hun macht misbruikten, maar hoe zit het eigenlijk met het systeem dat deze fouten mogelijk maakt? De medische professie is altijd trots geweest op het zelfregulerende aspect, maar dat betekent niet dat het altijd goed werkt.

In het Verenigd Koninkrijk zijn er de laatste decennia verschillende schandalen geweest, zoals de zaak van Dr. Jane Barton, die verantwoordelijk was voor de dood van meer dan 450 patiënten, en Ian Paterson, de borstchirurg die onnodige operaties uitvoerde bij honderden vrouwen. Maar dit zijn niet de enige gevallen. Er zijn ook schandalen van artsen die systematisch verkeerde diagnoses stelden, of zelfs moordden, zoals Harold Shipman, die naar schatting 250 mensen vermoordde. Toch blijft de vraag: hoe heeft het systeem het zover kunnen laten komen?

Er zijn drie niveaus waarop dit probleem zich afspeelt: de arts zelf (de ‘slechte appel’), de organisatie waar ze werken, en het bredere gezondheidssysteem. Vaak weten artsen, ook senioren, van misstanden, maar ze doen niks. Zelfs als er wel klachten komen, worden ze vaak genegeerd of verkeerd aangepakt. Het lijkt wel alsof de medische sector haar eigen fouten niet goed aanpakt, zelfs als ze daar heel goed van op de hoogte is.

Dit roept de vraag op: wat is er mis met het systeem? De medische wereld heeft zichzelf altijd geprezen om haar zelfregulering, maar het blijkt niet genoeg. Het is tijd om te kijken naar de bredere institutionele en organisatorische tekortkomingen die dit mogelijk maken.

Het Vinden van de Slechte Appels in de Geneeskunde

Fouten in de geneeskunde zijn vaak moeilijk te identificeren. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘vergissingen’, ‘fouten’, ‘misstappen’ en ‘overtredingen’, maar wat is nu echt een misdrijf? De regels in de zorg kunnen tegenstrijdig zijn, waardoor zorgverleners soms ‘omwegen’ moeten maken. Dit maakt het lastig om te bepalen wanneer een overtreding gerechtvaardigd is en wanneer niet.

In veel gevallen durven zorgprofessionals geen misstanden aan de kaak te stellen, uit angst voor hun carrière of andere gevolgen. Artsen kunnen zelfs worden gemeden als ze kritisch zijn op collega’s. Dit zorgt ervoor dat misstanden vaak blijven bestaan, ondanks dat uit onderzoek blijkt dat een klein aantal professionals verantwoordelijk is voor een groot aantal klachten.

De medische beroepsgroep in de UK is al sinds de negentiende eeuw gereguleerd, maar heeft vaak kritiek gehad vanwege het niet aanpakken van ernstige misdrijven. Zelfs met hervormingen is het lastig gebleken om effectief om te gaan met incompetentie en misdrijven binnen de sector.

De oplossing ligt niet alleen in het identificeren van de ‘slechte appels’, maar ook in het aanpassen van het bredere systeem. Misdrijven in de geneeskunde zijn vaak het gevolg van institutionele en politieke structuren die het gedrag van artsen beïnvloeden, waardoor een breder perspectief noodzakelijk is voor het vinden en corrigeren van deze misstanden.

Take home message

We moeten altijd waakzaam blijven, want niet alle artsen en wetenschappers handelen betrouwbaar of ethisch. 

Met autoriteit komt grote verantwoordelijkheid: artsen hebben de macht om levens te redden, maar ook om onherstelbare schade aan te richten.

Toch is het belangrijk om deze schandalen in perspectief te zien. Dit zijn uitzonderlijke misstanden uit de geschiedenis. 

Gelukkig verdienen de meeste artsen en wetenschappers ons vertrouwen en werken zij dagelijks aan een betere, gezondere wereld.

Vond je dit controversiële onderwerp interessant? Bekijk dan mijn YouTube-kanaal, waar ik meer van dit soort onderwerpen bespreek. 

Als je mijn werk waardeert, kun je het hier steunen.